Áp lực thu ngân sách

Phát biểu tại Hội nghị sơ kết sáu tháng đầu năm của Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng đã yêu cầu với Tổng cục Thuế phải thu ngân sách nội địa năm 2015 tăng 10% so với năm 2014. Dù ông Bùi Văn Nam, Tổng Cục trưởng Tổng cục Thuế, ngay sau lời Bộ trưởng có nói, toàn ngành sẽ cố gắng vượt 8% thu nội địa, nhưng Bộ trưởng Dũng đã khẳng định lại yêu cầu một cách chắc chắn là phải đạt 10%, cao hơn năm trước mới đảm bảo được ngân sách. Điều này cho thấy thu ngân sách đang đứng trước những áp lực rất lớn.

Nguyên nhân của yêu cầu trên xuất phát từ tác động tiêu cực của giá dầu lên cân đối ngân sách quốc gia. Từ trước đến nay, nguồn thu từ dầu thô luôn góp một phần quan trọng vào nguồn thu ngân sách hàng năm. Giá dầu càng cao thì nguồn thu từ dầu thô càng lớn.

Như theo lời Bộ trưởng Dũng nói, dự toán ngân sách năm 2015 được xây dựng dựa trên dự báo giá dầu sẽ ở mức trung bình là 100 USD một thùng. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, giá dầu trung bình chỉ đạt có 60 USD một thùng. Hiện tại giá dầu cũng chưa có dấu hiệu gì là sẽ tăng cao trong thời gian tới. Giá dầu thấp có nghĩa là nguồn thu ngân sách từ dầu sẽ bị giảm, và mức giảm đó được ước tính vào khoảng 30.000 tỷ đồng trong năm nay.

Thu ngân sách đang đứng trước những áp lực rất lớn

Nếu như hụt thu ngân sách, trong khi số chi không giảm cũng đồng nghĩa là thâm hụt ngân sách sẽ tăng.

Theo Bộ Tài chính, dự toán thu ngân sách nhà nước cả năm 2015 là 911,1 nghìn tỷ đồng. Tính đến cuối tháng 6, số tiền thu được ước đạt 446,12 nghìn tỷ đồng, bằng 49% dự toán, tăng 6% so với cùng kỳ năm 2014. Ước tính có 52 trong tổng số 63 địa phương thu đảm bảo tiến độ dự toán, tức là từ 50% dự toán trở lên.

Dự toán chi ngân sách nhà nước cả năm 2015 là 1.147,1 nghìn tỷ đồng. Tính đến hết tháng 6, số tiền chi từ ngân sách nhà nước ước tính vào khoảng 545,18 nghìn tỷ đồng, bằng 47,5% dự toán và tăng 8,2% so cùng kỳ năm 2014.

Về cân đối ngân sách, bội chi ngân sách nhà nước 6 tháng ước 99 nghìn tỷ đồng bằng 43,8% dự toán. Để bù đắp cho khoản bội chi này và huy động vốn cho đầu tư phát triển, Chính phủ đã phải phát hành gần 100 nghìn tỷ đồng trái phiếu.

Nhưng dù tình hình thu ngân sách nhà nước trong nửa đầu năm có khả quan, thì Thứ trưởng Bộ Tài chính, ông Nguyễn Hữu Chí, nhấn mạnh rằng việc tăng thu nội địa là một nhiệm vụ khó khăn và đầy áp lực, đặc biệt ở khối trung ương.

Theo ông Chí, hiện nay số tiền nợ thuế đang ở mức 72.000 tỷ đồng. Để đạt được mức tăng thu ngân sách 10%, số tiền nợ thu được phải đạt từ 50-70% tổng số nợ. Nhưng phải xử lý sao để thu hết được số tiền nợ thuế đó theo ông Chí vẫn là một câu hỏi lớn.

Ông Chí cũng cho biết rằng, nguồn thu ngân sách từ tiền cho thuê và tiền sử dụng đất cũng không bảo đảm được yêu cầu đặt ra. Trường hợp cá biệt được ông lấy làm ví dụ là có dự án đã triển khai hoạt động được 10 năm nhưng chính quyền địa phương vẫn không ký hợp đồng thuê đất.

Trong bối cảnh đó, ông Nguyễn Ngọc Túc, Tổng Cục trưởng Tổng cục Hải quan, nhấn mạnh tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại đang ngày càng gia tăng cũng là một cản trở đối với mục tiêu thu ngân sách trong năm 2015.

Để đảm bảo cho nguồn thu ngân sách, gần đây, Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính nghiên cứu việc vay từ nguồn dự trữ ngoại hối để bù vào khoản thiếu hụt ngân sách. Vẫn chưa có quyết định chính thức về vấn đề này, nhưng nhiều ý kiến cho rằng nếu có thực hiện thì đó cũng chỉ là kế sách tạm thời.

Một giải pháp tạm thời nữa mà Bộ trưởng Dũng tiết lộ tại hội nghị sơ kết vừa rồi là đề xuất với Bộ Công Thương và Chính phủ tăng lượng khai thác dầu thêm khoảng từ 400.000 – 500.000 tấn dầu thô trong 6 tháng cuối năm, nhằm tăng thêm nguồn thu từ dầu thô.

Nhưng xét về dài hạn, cách bền vững nhất vẫn nằm ở việc cải thiện môi trường kinh doanh, đặc biệt là thủ tục thuế và hải quan. Nguồn thu lớn nhất của ngân sách nhà nước đến từ thuế, như vậy để thu được tốt hơn thì hệ thống thu thuế cũng phải cải thiện tốt hơn.

Theo báo cáo của Tổng cục Thuế, Tổng cục Thuế đã ký kết hợp tác với 27 ngân hàng để tạo điều kiện cho doanh nghiệp nộp thuế điện tử. Có hơn 286.000 doanh nghiệp đăng ký nộp thuế qua mạng, chiếm hơn 61% tổng số doanh nghiệp. Thời gian nộp thuế cũng giảm 10 tiếng đồng hồ so với trước đây. Ngoài ra, Tổng cục Thuế đã cắt 10% thủ tục hành chính và đơn giản hóa 20% thủ tục.

Đó là một bước tiến lớn trong quá trình cải cách hệ thống thuế. Nhưng theo Bộ trưởng Bộ Tài chính thì chưa đủ. Nếu xét trên 3 tiêu chí nộp thuế điện tử, giải quyết khiếu nại và thanh kiểm tra thì Việt Nam vẫn nằm ở nhóm thấp nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới.

“Ba tiêu chí đó cho thấy ta còn nhiều việc phải làm. Những vấn đề này liên quan đến chúng ta và phải giải quyết,” ông Dũng nói.