Áp lực tỷ giá và rủi ro nợ công

Với chủ đề Cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh: Biến lời nói thành hành động, Diễn đàn Kinh tế Mùa Xuân 2015 đã chính thức khai mạc tại thành phố Vinh, Nghệ An. Ngày đầu tiên của Diễn đàn, các đại biểu đã tập trung thảo luận đánh giá bổ sung kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2014 và khuyến nghị chính sách cho năm 2015.

Theo đánh giá của các chuyên gia, sự ổn định của môi trường kinh tế vĩ mô tiếp tục được củng cố bất chấp nhiều biến động lớn về kinh tế - chính trị toàn cầu. Kết quả đạt được là rõ ràng và đáng khích lệ. Một số khuyến nghị chính sách được đưa ra, trong đó có ý kiến cho rằng tỷ giá đang chịu nhiều áp lực điều chỉnh. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đánh giá, tỷ giá đang được điều hành tốt và cần thận trọng với các khuyến nghị và quyết định về tỷ giá, đặc biệt là rủi ro nợ công và những tác động bất lợi đến nhập khẩu, lạm phát.

Tỷ giá đã và đang được điều hành tốt trong năm 2014 và 4 tháng đầu năm 2015

Giữ tỷ giá – cần thiết và khả thi

“Mặc dù tỷ giá có xu hướng tăng mạnh trong những tuần cuối tháng 3 đến nay, việc kiểm soát tỷ giá tăng không quá 2% cả năm 2015 như cam kết của NHNN là cần thiết và có khả thi bởi: Kiều hối vẫn tăng trưởng khoảng 10%/năm, lên 12,1 tỷ USD năm 2014; Tổng số vốn FDI giải ngân năm 2014 đạt 12,4 tỷ USD, tăng 7,4% so với năm 2013; Dự trữ ngoại hối của Việt Nam khoảng 36 tỷ USD” - TS. Lê Đình Ân – nguyên Giám đốc Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế xã hội quốc gia bình luận.

TS. Nguyễn Đức Kiên – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội khẳng định, tỷ giá đã và đang được điều hành tốt trong năm 2014 và 4 tháng đầu năm 2015. Với thông điệp giữ ổn định tỷ giá trong biên độ 2% của NHNN đã giúp DN có định hướng rõ ràng. Tuy nhiên, diễn biến tình hình kinh tế 8 tháng tới đây sẽ rất phức tạp. Khoảng cách để linh động điều hành tỷ giá chỉ còn 1% tức là khoảng không gian dự trữ để điều chỉnh còn một nửa. Vì vậy phải chọn thời điểm điều chỉnh sao cho có lợi ích nhất cho nền kinh tế, không phải là cứ dao động là điều chỉnh ngay.

Tất cả các nghiên cứu đều cho rằng với tình huống hiện nay phần khó khăn dồn lên hệ thống ngân hàng và ngành Ngân hàng thêm áp lực hỗ trợ cho phát triển kinh tế - xã hội. Những tháng còn lại của năm dư địa điều hành rất hẹp. Nhưng trong khó khăn như thế phải ủng hộ ngành Ngân hàng ở góc độ ngân hàng phải cân nhắc chọn thời điểm nào điều chỉnh cho có lợi nhất.

"Còn theo ý kiến cá nhân tôi, chưa cần phải điều chỉnh vì dự trữ ngoại hối còn rất lớn. Nếu cần điều chỉnh thì phải phụ thuộc theo diễn biến nền kinh tế trong 4 tháng tới, và có thể điều chỉnh vào tháng 8 khi vào một chu kỳ sản xuất mới, mức điều chỉnh cũng chỉ ở mức không đến 1%”, TS. Kiên nhấn mạnh.

1% tăng tỷ giá, nợ công gánh thêm 10.000 tỷ đồng

“Điều chỉnh tỷ giá VND/USD sẽ tác động trực tiếp đến nợ nước ngoài và nợ công. Trả nợ thì bằng ngoại tệ, hạch toán ngân sách thì bằng nội tệ. Tuy nợ công trong ngưỡng an toàn nhưng đang tiềm ẩn rủi ro về bội chi ngân sách và khả năng trả nợ trong tương lai. Đã có nghiên cứu rồi khi tỷ giá tăng 1% thì gánh nặng nợ công tăng thêm 10.000 tỷ đồng do 80% nợ nước ngoài của Việt Nam là bằng USD. Nên phải thận trọng với quyết định tăng tỷ giá”, TS. Trần Văn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội phát biểu.

TS. Trần Văn cũng chỉ ra tốc độ tăng nợ công nhanh hơn tốc độ tăng thu ngân sách Nhà nước trong khi tốc độ tăng GDP thấp ảnh hưởng tới tính bền vững. Nghĩa vụ trả nợ và các khoản nợ phải trả hàng năm tăng nhanh dẫn đến phải vay đảo nợ với khối lượng lớn, năm sau cao hơn năm trước tạo áp lực cho cân đối, bố trí nguồn trả nợ hàng năm. Theo Luật Ngân sách, chi trả nợ không được quá 25% chi thường xuyên nhưng hiện nay đang chi trả nợ ở mức khoảng 30% rồi đã vượt giới hạn cho phép.

TS. Cấn Văn Lực – Chuyên gia của BIDV khẳng định: “Theo đánh giá của tôi không phải là Việt Nam đang định giá cao đồng nội tệ khoảng 20% so với giá trị thực vì nếu như vậy thì các nhà đầu cơ đã đầu cơ rồi. Có thể đâu đó giá của VND vẫn cao hơn khoảng 2,5% so với giá trị thật, còn room NHNN đặt ra 2% là hợp lý”.

Điều chỉnh hay không điều chỉnh tỷ giá?

Các chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, vấn đề tỷ giá cần được cân nhắc hết sức thận trọng vì điều chỉnh tỷ giá, suy cho cùng, là sự đánh đổi giữa các mục tiêu khác nhau và các ý kiến vào thời điểm hiện tại chủ yếu dựa trên lý thuyết. Trong khi đó, để biết được chính sách điều chỉnh tỷ giá đang phải đánh đổi “cái gì” lấy “cái gì”, cần phải có những bằng chứng về mặt định lượng. Tuy có những quan điểm khác nhau nhưng các chiều quan điểm đều cùng một khẳng định “hiện nay không nghi ngờ về khả năng của NHNN trong việc kiểm soát tỷ giá”.

Mọi quan tâm về tỷ giá đã được bà Nguyễn Thị Hồng – Phó Thống đốc NHNN giải tỏa. Bà cho biết, từ khi FED công bố thông tin về cuộc họp hồi cuối tháng 3 thì diễn biến của đồng đô la đã khác, đồng đô la đã giảm giá. Trên thực tế, so với đầu năm, đồng USD chỉ tăng giá mạnh với các đồng ngoại tệ chủ chốt như Bảng Anh, Euro, đô la Úc… nhưng lại tăng giá không nhiều so với các đồng tiền trong khu vực Châu Á, thậm chí đã xuất hiện một số đồng tiền có xu hướng tăng giá so với USD. Nói như vậy để thấy rằng đồng USD có biến động hàng ngày hàng giờ, nên phải theo dõi sát và cần thận trọng khi ra quyết định chính sách.

“Đối với thị trường Việt Nam, tỷ giá đã ổn định liên tục trong thời gian qua, từ đầu tháng 3 có biến động tăng, nhưng có lúc tăng, có lúc giảm, đây là diễn biến hết sức bình thường của thị trường. Ngay như ngày hôm nay, tỷ giá giảm mạnh về 21.581 - 21.583 đồng thấp hơn mức tỷ giá trần quy định đâu đó khoảng 200 đồng, và vẫn trong tầm kiểm soát của NHNN. Theo dõi số liệu mua bán ngoại tệ của hệ thống cũng cho thấy không có nhu cầu đột biến” - bà Hồng cho biết.

Cũng theo Phó Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, tỷ giá là vấn đề nhạy cảm không chỉ chịu tác động cung – cầu của thị trường đơn thuần mà còn chịu nhiều tác động từ tâm lý và kỳ vọng. Quan điểm của NHNN là việc điều hành tỷ giá cần đứng trên bình diện toàn nền kinh tế, không thể chỉ xem xét xuất khẩu hay chỉ nhập khẩu… NHNN xác định năm 2015 điều hành tỷ giá theo biên độ đã đề ra từ đầu năm trên cơ sở những yếu tố sau:

Thứ nhất, số liệu dự báo về cán cân thanh toán quốc tế (do NHNN chủ trì phối hợp với các bộ, ngành như Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư) năm 2015 có thặng dư khoảng 5 tỷ USD. Đây là cơ sở quan trọng để có thể ổn định tỷ giá trong biên độ đặt ra.

Yếu tố thứ hai giúp NHNN điều hành tỷ giá ổn định là NHNN luôn kiểm soát các yếu tố ngắn hạn như vấn đề lãi suất, vấn đề thanh khoản để tránh tác động không thuận lợi đến thị trường ngoại tệ. Trong điều hành, NHNN phối hợp chặt chẽ giữa chính sách lãi suất, tỷ giá theo phương châm nâng cao vị thế của VND nên thời gian qua đã khuyến khích người dân bán ngoại tệ cho hệ thống ngân hàng. Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục theo hướng điều hành như vậy, và cũng phù hợp với chủ trương chống đô la hóa của Chính phủ.

Thứ ba, phá giá có tác động tăng xuất khẩu nhưng ngay cả trong lĩnh vực xuất khẩu thì nhiều mặt hàng xuất khẩu phải nhập khẩu nguyên, vật liệu. Ngay cả đối với hàng nông sản, khi phá giá người dân có thể được lợi khi xuất khẩu nhưng nhiều người dân khác lại phải mua phân bón, thuốc trừ sâu với giá đắt hơn… Còn đối với nhập khẩu, với thực tế sản xuất hàng trong nước phải phụ thuộc nhiều vào hàng hóa vốn, nguyên vật liệu thì khi điều chỉnh tăng tỷ giá sẽ khiến đầu vào sản xuất bị ảnh hưởng.

Vấn đề thứ tư cần cân nhắc là lạm phát tuy đã ở mức thấp nhưng vẫn nhiều rủi ro.

Vấn đề thứ năm, liên quan đến nợ nước ngoài, với nợ công đang ở sát ngưỡng cho phép thì việc điều chỉnh tăng mạnh tỷ giá sẽ làm nghĩa vụ trả nợ nước ngoài tính bằng nội tệ tăng lên, theo đó nợ công sẽ tăng lên. Không chỉ có nợ của Chính phủ mà các doanh nghiệp cũng đang có các khoản nợ nước ngoài. Bởi vậy, các doanh nghiệp có thể được lợi khi xuất khẩu nhưng lại thiệt hại khi nhập khẩu và nghĩa vụ trả nợ nước ngoài tăng lên.

Phó Thống đốc nhắc lại nghiên cứu của TS. Cấn Văn Lực và cho hay một nghiên cứu của nhóm chuyên gia của IMF gần đây đã khẳng định, tỷ giá của Việt Nam đang ở mức hợp lý. Bà Hồng khẳng định, NHNN sẽ luôn theo sát diễn biến thực tế để có điều hành phù hợp và bám sát định hướng biên độ đặt ra.

Đồng quan điểm, PGS.TS. Phạm Hồng Chương – Phó hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cũng cho rằng, điều chỉnh tỷ giá có thể khiến nợ công tăng lên và tạo sức ép lên ngân sách. Hơn một năm qua, NHNN và cơ quan quản lý chức năng khác đã làm tốt chức năng chính là ổn định vĩ mô bao gồm lãi suất, tỷ giá và lạm phát. Chỉ một môi trường ổn định như thế DN mới có thế thực hiện các hoạt động tái cơ cấu.

“Làm sao để ý chí chính trị và quyết định điều hành của nhà quản lý phù hợp với nguyện vọng của DN”, PGS.TS. Phạm Hồng Chương phát biểu, đồng thời ông cũng khẳng định, diễn biến tỷ giá hiện nay đã phản ánh đúng sự ổn định của thị trường, và cũng không có sức ép thay đổi tỷ giá.