Âu lo xuất khẩu gạo
Mục tiêu 7 triệu tấn gạo xuất khẩu vẫn có thể đạt được nếu Việt Nam biết khai thác thế mạnh và giữ được thị trường
Áp lực cạnh tranh lớn
Sức ép nguồn cung từ các nước xuất khẩu chủ chốt trên thế giới tăng cao sẽ gây áp lực lớn đến xuất khẩu gạo của Việt Nam trong những tháng cuối năm. Theo các thông điệp phát đi từ giới thương nhân thế giới vào giữa tuần này, thì tồn kho gạo tại châu Á gia tăng mạnh. Bên cạnh đó, nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường lớn đi xuống có thể tiếp tục tạo ra áp lực giảm giá trong những tháng tới. Hiện giá gạo 25% tấm của Việt Nam đang được chào bán ở mức 377,5 USD/tấn, giảm 16% so với thời điểm đầu năm.
Các DN cần khai thác tối đa các thị trường tập trung. (Ảnh: PV)
Mới đây, Hội đồng Ngũ cốc Quốc tế có trụ sở tại London cũng đưa ra dự báo, mậu dịch gạo thế giới năm 2012 sẽ giảm 4,7% so với năm 2011, xuống còn khoảng 34 triệu tấn. Nguyên nhân là do nhiều nước nhập khẩu lớn đều có xu hướng giảm lượng mua vào nhờ thời tiết tốt tạo điều kiện thuận lợi cho các nước này gia tăng năng suất lương thực. Kết quả là, những nước nhập khẩu gạo chủ chốt như Philippines và Indonesia đều có khả năng giảm mạnh đơn hàng do sản lượng gạo nội địa tăng cao. Nước từng nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới năm 2010 là Philippines, sau khi giảm dần lượng nhập khẩu từ năm 2011, hiện đang hướng đến mục tiêu tự cung tự cấp mặt hàng lương thực này vào cuối năm 2013. Theo ông Dante
Delima - Giám đốc Chương trình Gạo quốc gia Philippines, năm 2013, Manila có khả năng giảm lượng gạo nhập khẩu xuống dưới 100.000 tấn do tồn kho lớn. Cơ quan hậu cần quốc gia Indonesia vừa qua cũng cho biết, nước này có thể không nhập khẩu gạo trong năm nay bởi triển vọng dư cung đến 5,5 triệu tấn vào thời điểm cuối năm.
Trong khi bức tranh nhu cầu chung khá u ám thì nguồn cung gạo thế giới lại ngày càng trở nên dồi dào hơn. Nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới là Thái Lan hiện đã có lượng tồn kho gạo lên đến 10 triệu tấn, tương đương gần 1/3 tổng khối lượng mậu dịch toàn cầu. Đây được cho là hệ quả trực tiếp từ các chương trình can thiệp thị trường thóc gạo của chính phủ Thái Lan. Tại Ấn Độ, tồn kho gạo tính đến ngày 1/7 ước đạt 30,7 triệu tấn, tức đủ đáp ứng cho nhu cầu nhập khẩu gạo của thế giới trong gần một năm.
Giữ vững thị trường
Với tình hình cung cầu thị trường hiện tại, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) dự báo, xuất khẩu gạo của Việt Nam trong các tháng còn lại của năm sẽ đối mặt với nhiều thách thức hơn. Ở phân khúc gạo cấp thấp sẽ tiếp tục chịu sự cạnh tranh quyết liệt từ Bangladesh và Ấn Độ, đặc biệt khi Ấn Độ đẩy mạnh hoạt động giải phóng lượng gạo tồn kho phẩm cấp thấp đang rất lớn. Ở phân khúc gạo phẩm cấp cao, sẽ là sức ép “xả hàng” từ Thái Lan.
Mặc dù các DN Việt Nam đã xuất khẩu được 3,41 triệu tấn gạo trong 6 tháng đầu năm, vượt mục tiêu đặt ra là 3 - 3,2 triệu tấn, song sự khó khăn, diễn biến phức tạp và những thay đổi rõ nét trong cơ cấu và giá trị xuất khẩu cũng bắt đầu xuất hiện. Các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam trước đây nay đều chứng kiến sự sụt giảm, với Indonesia chưa có nhu cầu nhập khẩu gạo tập trung, Philippines nhập khẩu chậm, châu Phi chịu sự cạnh tranh quyết liệt từ Ấn Độ (nhân tố mới trở lại thị trường cung ứng gạo thế giới sau một thời gian dài ngừng xuất khẩu).
Yếu tố mới đáng chú ý nhất chính là sự trỗi dậy trong xuất khẩu gạo sang Trung Quốc. Chính nó đã bù đắp cho sự sụt giảm của xuất khẩu sang hầu hết các thị trường chính. Số liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy, trong nửa đầu năm nay, lượng gạo xuất sang thị trường Trung Quốc đã tăng đột biến (gấp gần 5 lần) đạt 1,08 triệu tấn – chiếm gần 1/3 tổng khối lượng gạo xuất khẩu của nước ta trong kỳ. Trong khi đó, xuất sang Philippines chỉ đạt 530 nghìn tấn, giảm 18,9%; sang Malaysia 328 nghìn tấn, tăng 5,8%; sang Indonesia 296 nghìn tấn, giảm 58%; sang Singapore 113 nghìn tấn, giảm 49%;...
Tuy nhiên, sau thành công trong 6 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc hiện đang xuất hiện sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các DN Việt Nam với nhau, tạo điều kiện cho DN Trung Quốc ép giá. Vì vậy, các cơ quan chức năng sẽ cần phải có biện pháp chấn chỉnh ngay và chính tự thân các DN cũng nên tránh tiếp tục tình trạng này khi “lợi bất cập hại”.
Về giá gạo, sau một thời gian liên tục hạ, hiện giá gạo xuất khẩu Việt Nam đang ở mức thấp nhất so với các nguồn cung cấp chính khác trên thế giới. Theo ông Phạm Văn Bảy - Phó Chủ tịch VFA, do khối lượng xuất khẩu giảm mạnh trong quý I/2012, lượng tồn kho lớn cùng với áp lực lãi suất ngân hàng nên từ quý II, các DN nước ta đã chấp nhận giảm lợi nhuận để liên tiếp hạ mạnh giá bán. Đây là biện pháp nhằm giành lấy thị trường, đẩy nhanh hàng ra để hạn chế chi phí lưu kho, bảo quản… Chính việc giảm giá đã giúp khối lượng xuất khẩu gạo trong nửa đầu năm vẫn vượt kế hoạch đề ra, song lại khiến cho giá trị xuất khẩu đạt thấp 1,75 tỷ USD, giảm 12,2% so với cùng kỳ năm ngoái.
Chỉ đạo hướng hoạt động xuất khẩu gạo trong nửa cuối năm, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên đã nhấn mạnh, trong 6 tháng cuối năm, cần tiếp tục khai thác tối đa các thị trường tập trung mà chúng ta đang khai thác, cũng như các thị trường đang đàm phán hạn ngạch thuế quan như Philippines.
Theo VFA, hiện có 153 DN được Bộ Công Thương cấp giấy phép xuất khẩu gạo. Ngoài ra còn có 4 DN FDI được thực hiện xuất khẩu gạo theo giấy phép đầu tư đã được cấp. Như vậy, tổng cộng có 157 DN đang có trong tay giấy phép xuất khẩu gạo. Theo Sở Công Thương các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, các tỉnh vừa xuất bán 142.000 tấn gạo, nâng tổng lượng gạo đã xuất từ đầu năm đến nay đạt trên 2,7 triệu tấn, trị giá 1,25 tỉ USD. Hầu hết lượng gạo được xuất tiêu thụ tại các thị trường châu Á, châu Phi với giá bình quân 464 USD/tấn. |
Nguyễn Minh