Bài học và bước kế tiếp
Xác lập và củng cố niềm tin
Nhớ lại thời điểm cuối năm 2013, dù nền kinh tế đã có khá nhiều khởi sắc nhưng hầu hết các chuyên gia và thị trường nhìn nhận, 2014 sẽ tiếp tục là một năm khó khăn với kinh tế Việt Nam. Thực tế diễn biến cũng cho thấy điều này. Tuy nhiên, với những thông điệp mạnh mẽ từ các cấp lãnh đạo cao nhất được đưa ra ngay từ đầu năm, cùng với đó là sự vào cuộc quyết liệt của các bộ, ngành và cả thị trường, 2014 đã đi qua với nhiều thành quả đọng lại. Ai đó có thể nói về các cải thiện kinh tế vĩ mô (KTVM), tăng trưởng GDP, lạm phát, lãi suất… Nhưng điều quan trọng hơn có lẽ chính là niềm tin của các thành viên thị trường và NĐT.
Năm 2014, một trong những thành công của Việt Nam là đã được các tổ chức xếp hạng tín nhiệm (XHTN) quốc tế nâng hạng quốc gia. Nhiều ngân hàng cũng được các tổ chức này nâng XHTN. Nhờ đó, Chính phủ đã huy động thành công trái phiếu với lãi suất thấp hơn; các ngân hàng cũng có điều kiện tốt hơn để giảm chi phí huy động vốn trên thị trường quốc tế. Nhìn nhận triển vọng thị trường Việt Nam trong con mắt NĐT nước ngoài cũng được cải thiện tích cực. Qua đó tạo tiền đề tốt để giải quyết các vấn đề trong nước như giảm áp lực nợ công, giảm chi phí vay vốn quốc tế.
Còn nhớ, nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt là hệ thống tài chính ngân hàng, vào giai đoạn 2010 – 2011 đã tiến rất sát đến bờ vực của khủng hoảng. “Có cảm giác chung lúc đó là hệ thống tài chính gần như sắp sụp đổ và dường như sẽ có một cuộc khủng hoảng lớn”, giám đốc của một tổ chức quốc tế lớn hoạt động ở Việt Nam nhìn lại quãng thời gian khó khăn đó. Và đây cũng là cảm nhận mà bất cứ ai quan tâm đến thời cuộc khi đó đều trải qua. Nhưng cùng với thời gian và những nỗ lực không ngừng nghỉ, các chỉ số kinh tế dần được cải thiện và hơn hết là niềm tin được củng cố, phục hồi nhanh chóng.
Điều đó được minh chứng bằng việc các tổ chức XHTN lớn sau nhiều năm không nâng thậm chí còn hạ XHTN quốc gia của Việt Nam thì năm qua đã liên tục nâng hạng cho chúng ta. Moody’s – tổ chức XHTN luôn có những đánh giá thận trọng nhất với Việt Nam trong số 3 tổ chức XHTN quốc tế hiện nay – vào tháng 7/2014 đã nâng XHTN của Việt Nam từ mức B2 lên B1.
Cần lưu ý là chỉ 5 tháng trước đó, vào tháng 2/2014, chính tổ chức này với các dữ liệu giả định của mình đã nhận định rằng, nợ xấu của hệ thống NH Việt Nam ít nhất cũng phải lên tới 15%. Tiếp đó vào tháng 11/2014, Fitch Ratings – tổ chức từng có những nhận định tương tự Moody’s về tình hình nợ xấu của Việt Nam - cũng đã nâng XHTN của Việt Nam từ mức B+ lên BB-, với triển vọng ổn định.
Mục tiêu ổn định KTVM được triển khai bền bỉ trong suốt 3 năm qua đã được các tổ chức, thị trường, các chuyên gia và NĐT trong và ngoài nước ghi nhận. Trong đó, chính sách tiền tệ hướng tới ổn định KTVM có lẽ là thông điệp rõ ràng và xuyên suốt nhất thể hiện từ các Nghị quyết của Đảng, Chính phủ đến các văn bản điều hành, chỉ đạo của NHNN. Sự kiên định này đã giúp kiểm soát lạm phát kỳ vọng, đưa lạm phát thực giảm xuống, thậm chí xuống mức rất thấp như hiện nay.
Sự kiên định cũng giúp niềm tin vào tiền đồng tăng lên, trong khi câu chuyện thanh khoản của hệ thống vốn luôn căng thẳng trước đây cũng được giải quyết. Lãi suất (cả huy động và cho vay) trở về các mức thấp tương đương những năm 2005 – 2006, trong khi dự trữ ngoại hối được nâng lên mức cao nhất trong nhiều năm qua. Nhiều khó khăn của cộng đồng DN, đặc biệt liên quan đến tín dụng đã được tháo gỡ và quan trọng nhất là an toàn hệ thống các TCTD thực sự được đảm bảo, dù trong thời gian vừa qua, nhiều vụ việc sai phạm lớn trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng được phát hiện và xử lý.
Gia tăng tín nhiệm
Tổng thể nhìn lại, nếu 2014 và các năm trước đó được xem là giai đoạn xác lập và củng cố niềm tin (và chúng ta đã làm được) thì kỳ vọng 2015 và giai đoạn tiếp theo sẽ là thời kỳ để Việt Nam gia tăng tín nhiệm. Lộ trình nâng XHTN quốc gia của Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 304/QĐ-TTg ngày 6/2/2013 có đặt ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 nâng mức XHTN quốc gia tối thiểu bằng mức khởi điểm đầu tư, tức đạt mức từ Baa3 (đối với Moody’s) hoặc BBB- (đối với S&P và Fitch) trở lên.
Nhìn vào các mục tiêu tối thiểu cần đạt được trên, chặng đường để Việt Nam trở thành một nước mới nổi hấp dẫn và thực sự đáng để đầu tư vẫn còn rất dài và sẽ không dễ đạt được, nếu không có một quyết tâm lớn và kế hoạch bài bản.
Chính các tổ chức như Moody’s, S&P hay Fitch Ratings đã cảnh báo, việc có thể tiếp tục nâng hay hạ XHTN của Việt Nam sẽ tùy thuộc rất lớn vào các cải thiện hay đi xuống của các chỉ số KTVM; khả năng củng cố tài khóa; mức độ cải thiện sức khỏe của hệ thống NH và DNNN; cam kết và mức độ tái cơ cấu các khoản nợ Chính phủ... Vậy thì, đây cũng chính là những công việc mà Chính phủ và các bộ, ban, ngành liên quan cần tập trung giải quyết trong thời gian tới.
Để củng cố hơn nữa niềm tin của các NĐT, bà Victoria Kwakwa - Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho rằng, vấn đề quan trọng nhất vẫn là phải tiếp tục các nỗ lực duy trì ổn định KTVM. Bởi đây chính là một trong những cách thức giúp tạo niềm tin cho thị trường và các NĐT.
Bên cạnh đó, Chính phủ cần tiếp tục tập trung hóa giải những hạn chế trong môi trường kinh doanh. Điều này tốt cho cả NĐT trong nước và nước ngoài. Việc xóa bỏ tệ quan liêu, các thủ tục hành chính rườm rà, giải quyết các vấn đề liên quan đến phá sản và các vấn đề khác sẽ giúp cải thiện môi trường kinh doanh, đồng thời, thúc đẩy cải cách DNNN, hệ thống tài chính ngân hàng.
Theo bà Kwakwa, không thể bỏ qua hay xem nhẹ những vấn đề này nếu muốn nền kinh tế phát triển bền vững hơn và tăng niềm tin vào triển vọng tươi sáng hơn của nền kinh tế.
Ông Nirukt Sapru, Tổng giám đốc NH Standard Chartered Việt Nam cho rằng, với những bước tiến đáng kể trong ổn định KTVM và nếu điều này được duy trì, cùng với đó là quyết liệt trong tái cơ cấu thì các tổ chức XHTN sẽ tiếp tục nâng hạng cho Việt Nam. |