Bán quyền thu phí hạ tầng giao thông
Mở đường ở đâu, giá đất ở đó tăng chóng mặt. (Ảnh: ĐK)
Hãy để dân lo chuyện hạ tầng
Trong khi có khá nhiều ý kiến không đồng tình với đề xuất của Bộ Giao thông - vận tải về việc thu phí để "hạn chế phương tiện giảm tắc đường, tăng vốn đầu tư cho giao thông", thì đề xuất của Cục Quản lý công sản trong Đề án xem ra nhận được sự đồng tình của những người "tiếng nói có trọng lượng". Cục Quản lý công sản dự kiến, nếu có giải pháp khai thác tốt kết cấu hạ tầng, sẽ huy động được hơn nửa triệu tỷ đồng đầu tư trở lại cho giao thông. Cục đề xuất các giải pháp bán quyền thu phí, cho thuê quyền khai thác, chuyển nhượng có thời hạn và khai thác quỹ đất 2 bên đường. Khoản tiền thu được để tạo vốn đầu tư trở lại cho giao thông. Ông Phạm Đình Cường - Cục trưởng Cục Quản lý công sản cho biết, đơn vị, DN mua, thuê, hay chuyển nhượng phải có trách nhiệm đầu tư, xây dựng, cải tạo nâng cấp và bảo trì.
Ủng hộ những giải pháp được nêu trong bản dự thảo Đề án, ông Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, đây chính là giải pháp hữu hiệu để có vốn đầu tư cho hạ tầng. Có hạ tầng sẽ hết tắc đường. Ông còn nhấn mạnh rằng: Chúng ta đang cố gắng năm 2020 cơ bản trở thành nước công nghiệp và đang trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nếu tăng phí để hạn chế ô tô vì lý do để không tắc đường là chúng ta "đi bộ" lên chủ nghĩa xã hội, là đi vòng. Theo ông Võ, một mình Nhà nước lo không nổi chuyện hạ tầng thì hãy để người dân cùng lo, và những giải pháp ở Đề án là cơ hội cho người dân. Hãy để cho tư nhân lo, để cho DN đầu tư và khai thác sẽ hiệu quả hơn
Nhà nước. Nhiều ý kiến đồng quan điểm với ông Võ rằng, nên xóa bỏ quan điểm đầu tư cho hạ tầng là việc riêng của Nhà nước trong khi ngân sách eo hẹp, phải có cơ chế, giải pháp để thu hút nguồn lực tài chính từ khu vực tư nhân, giảm áp lực cho ngân sách.
Không bỏ chung tiền một túi
Thực tế cho thấy, Nhà nước đã trực tiếp thu phí sử dụng đường bộ đối với một số đường có lưu lượng phương tiện giao thông lớn, nhưng số thu hàng năm chỉ hơn 1.000 tỷ đồng. Việc bán quyền thu phí mới chỉ áp dụng cho đường bộ và chỉ có 6 trạm thu phí được bán quyền với thời hạn 5 năm (2011-2015). Nhà nước cũng đã nhượng quyền khai thác cảng hàng không một vài dịch vụ hàng không cho DN. Với giao thông đường sắt áp dụng phương pháp cho thuê hạ tầng đã được thực hiện. Toàn bộ nguồn thu từ việc bán quyền thu phí và tiền cho thuê kết cấu được nộp vào ngân sách Nhà nước và được bố trí trong dự toán ngân sách hàng năm để chi cho công tác quản lý, bảo trì, sửa chữa... Nhưng theo Bộ Tài chính "khoản thu này còn rất hạn chế". Hơn nữa, các hình thức này còn thiếu khung pháp lý mà chỉ thực hiện theo cách vận dụng các văn bản hiện hành hoặc vận dụng theo thực tế phát sinh ở một số trường hợp. Cơ chế tài chính, mô hình hoạt động cũng chưa rõ ràng và đủ mạnh để thu hút DN đầu tư.
Vì thế, những mục tiêu và giải pháp của bản Đề án đều nhận được ý kiến đồng tình. Tuy nhiên, vẫn còn những băn khoăn trong khả năng thực hiện.
TS.Vũ Như Thăng - Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách tài chính e ngại tính khả thi của việc bán quyền thu phí sử dụng kết cấu hạ tầng giao thông đối với những công trình kết cấu hạ tầng giao thông xử lý trong quan hệ với thu phí của các dự án BOT và việc huy động vốn vào Quỹ bảo trì đường bộ vừa được Chính phủ ban hành.
Xót xa trước thực trạng "nơi nào Nhà nước mở đường đi qua nơi đó đất hóa vàng nhưng chênh lệch địa tô rơi vào túi tư nhân", nhưng chính ông Phạm Đình Cường cũng đang băn khoăn về những khó khăn của giải pháp này. Theo ông, cơ chế hiện hành chưa tạo lập được hành lang pháp lý đủ mạnh để Nhà nước điều tiết nguồn lực này và nên theo hướng tổ chức bán đấu giá quỹ đất 2 bên đường.
Một băn khoăn khác là tính khả thi, hiệu quả của việc áp dụng cơ chế mới theo hướng thống nhất một đầu mối trong quản lý NSNN giữa vốn đầu tư xây dựng mới và vốn bảo trì tài sản kết cấu hạ tầng giao thông với việc giao trách nhiệm bảo trì tài sản kết cấu hạ tầng cho nhà thầu xây dựng công trình nhằm nâng cao chất lượng, giảm chi phí bảo trì. TS. Trần Kim Cung - Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương còn đặt vấn đề: "Tiền thu được từ các giải pháp như Đề án đưa vào túi ngân sách chung hay một ngăn ngân sách riêng. Trong khi ngân sách Nhà nước luôn thâm hụt mà cứ bỏ vào chung vào một túi thì… sẽ chẳng khi nào có tiền cho hạ tầng".
Lương Linh