Bất ổn đe dọa kinh tế Đông Á

Trong báo cáo mới nhất, Ngân hàng Thế giới (WB) nhận định rằng dù các nền kinh tế Đông Á về cơ bản vẫn duy trì được đà tăng trưởng ổn định, song khu vực này phải đối mặt với nhiều nguy cơ do môi trường toàn cầu bất ổn và những yếu kém nội tại vẫn hiện hữu.

Mỹ điều nhóm tàu chiến đấu Carl Vinson đến gần bán đảo Triều Tiên

Căng thẳng leo thang

Ông Đát Chí Cương, Viện trưởng Viện Đông Bắc Á thuộc Viện Khoa học Xã hội tỉnh Hắc Long Giang (Trung Quốc), nhận xét khu vực Đông Bắc Á dường như dễ bị tổn thương trước những biến động từ bên ngoài như việc tân Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra các chính sách mới, Trung Quốc và Nhật Bản vẫn đang phải vật lộn với các tranh chấp lịch sử và lãnh thổ, quan hệ giữa Trung Quốc và Hàn Quốc đang lạnh nhạt đi do Seoul triển khai Hệ thống phòng thủ tầm cao giai đoạn cuối (THAAD), vấn đề hạt nhân của Triều Tiên vẫn bế tắc.

Tuần trước, ngay sau cuộc gặp gỡ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đột ngột ra lệnh tấn công Syria với lý do trừng phạt hành động tấn công dân thường của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad.

Ông Donald Trump trước khi áp dụng biện pháp quân sự với Syria còn lên mạng xã hội chia sẻ, nếu Trung Quốc không có giải pháp đối phó với nguy cơ hạt nhân của Triều Tiên, Mỹ sẽ hành động đơn phương để đối phó với Bình Nhưỡng. Tiếp đó, nhóm tàu chiến đấu Carl Vinson của Mỹ cũng được điều đến Bán đảo Triều Tiên, khiến một số chuyên gia chiến lược của Trung Quốc cho rằng khả năng xảy ra chiến tranh tại Bán đảo Triều Tiên đang gia tăng.

Trong bối cảnh thế giới đa cực hiện nay, cộng đồng quốc tế đang thiếu một nhân vật dẫn dắt có hiệu quả. Bị mắc kẹt trong chiến lược của các nước lớn, các nước nhỏ như Syria và Triều Tiên tập trung phát triển vũ khí hóa học và hạt nhân để bảo vệ chính quyền của họ.

Trong số các nước lớn, Mỹ hiện vẫn đang là quốc gia có cả sức mạnh về ngoại giao lẫn quân sự để đảm nhiệm vai trò chủ đạo trên thế giới. Tuy nhiên, chủ nghĩa bảo hộ cùng xu hướng biệt lập khi tham gia tranh cử Tổng thống Mỹ của ông Donald Trump khiến cộng đồng thế giới cảm thấy do dự. Thêm vào đó, sau khi ông Trump lên nhậm chức, những biểu hiện mâu thuẫn cũng như khác biệt trong quan điểm và chính sách của các quan chức cấp cao Nhà trắng cũng trực tiếp ảnh hưởng tới vai trò dẫn dắt của Washington.

Trong khi đó, Trung Quốc với sự trỗi dậy của mình đang gia tăng vai trò và ảnh hưởng ngày càng lớn của họ đối với kinh tế thế giới, nhưng nước này vẫn chưa sẵn sàng để đảm nhiệm vai trò là người dẫn dắt. Trên thực tế, các chuyên gia chiến lược Trung Quốc cũng cảnh báo nước này không nên quá mở rộng cả chiến lược kinh tế và chiến lược quân sự để tránh rơi vào tình trạng quá sức, không cáng đáng nổi.

“Liều thuốc” xoa dịu bất ổn địa chính trị

Tình hình phức tạp trên đang đặt các quốc gia Đông Bắc Á đứng trước nhiều thách thức lớn trong việc tìm cách quản lý bất ổn địa chính trị ở khu vực. Giới phân tích cho rằng việc theo đuổi hợp tác chức năng đa tầng lớp có thể là biện pháp tốt nhất cho vấn đề này. Các khu vực khác nhau có thể đòi hỏi các liên minh khác nhau và cho những kết quả tích cực như thỏa thuận thương mại, hợp tác tài chính đầu tư cơ sở hạ tầng, các biện pháp xây dựng lòng tin trong khu vực, hay hợp tác về các vấn đề môi trường và năng lượng.

Về các thoả thuận thương mại, một số sáng kiến thương mại khổng lồ trong khu vực hiện đang được thảo luận như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), đàm phán thương mại tự do ba bên Trung - Nhật - Hàn (FTA CJK).

Trong khi chính quyền Trump đã rút Mỹ khỏi TPP, 11 thành viên còn lại có thể ngồi lại với nhau để xem cần phải làm những gì. RCEP và FTA CJK có thể giúp lấp đầy khoảng trống do TPP để lại. Nhưng có lẽ một khu vực thương mại tự do châu Á - Thái Bình Dương (FTAAP) là quan trọng hơn cả. Tất cả các sáng kiến thương mại khác nên được sử dụng như những bước để hướng tới việc thành lập FTAAP.

Về hợp tác tài chính và đầu tư cơ sở hạ tầng, mọi người đã chứng kiến sự xuất hiện của Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng châu Á (AIIB) do Trung Quốc khởi xướng. Đây là một sự phát triển tích cực cho khu vực vì nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng là rất lớn. Ngoài ra, việc xây dựng lòng tin lớn hơn trong năm cường quốc ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương (bao gồm Mỹ, Trung Quốc, Nga, Nhật Bản và Hàn Quốc) là cũng vô cùng cần thiết để giảm bớt căng thẳng, xoa dịu chủ nghĩa dân tộc và xây dựng các quan hệ hợp tác cùng có lợi.

Việc xây dựng lòng tin ban đầu nên tập trung vào các vấn đề an ninh phi truyền thống. Điều này bao gồm việc thành lập cơ chế chung, cụ thể để ngăn ngừa và ứng phó thảm họa thiên tai, những tai nạn công nghiệp nghiêm trọng, các hoạt động khủng bố, tấn công mạng...

Việc giải quyết các vấn đề môi trường và năng lượng cũng là một nhu cầu cấp thiết. Trong những thập kỷ tới, nhu cầu năng lượng sẽ tiếp tục phát triển theo cấp số nhân, nhất là ở những nền kinh tế mới nổi của châu Á có tầng lớp trung lưu ngày càng tăng, chẳng hạn như Trung Quốc, Ấn Độ và một số quốc gia ASEAN.

Hợp tác khu vực, bao gồm các nỗ lực chung trong các lĩnh vực như thăm dò năng lượng, phát triển các công nghệ khai thác mới và tăng cường các biện pháp an toàn hạt nhân, là cần thiết để đảm bảo rằng nhu cầu năng lượng của tất cả các quốc gia đều được đáp ứng.

Việc không hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch sẽ gây ra thiệt hại về môi trường, bất lợi cho tăng trưởng kinh tế bền vững và xóa đói giảm nghèo. Do đó, tăng cường hợp tác giữa các quốc gia trong phát triển các công nghệ năng lượng xanh là rất cần thiết.

Trong Báo cáo cập nhật kinh tế khu vực Đông Á - Thái Bình Dương công bố ngày 13/4, WB dự báo nhóm các nền kinh tế đang phát triển ở Đông Á - Thái Bình Dương, trong đó có Trung Quốc, có thể tăng trưởng 6,2%. Dự kiến, viễn cảnh chung của các nước đang phát triển ở Đông Á duy trì tích cực trong 3 năm tới, chủ yếu do nhu cầu nội địa tăng mạnh, kinh tế toàn cầu dần phục hồi cũng như giá cả hàng hóa tăng trở lại.

Tuy nhiên, những yếu kém trong nước và môi trường toàn cầu không thuận lợi như bất ổn địa chính trị, tâm lý bảo hộ tại một số nước và mức nợ tăng cao ở một số nước Đông Á có thể sẽ ảnh hưởng tới triển vọng tăng trưởng của khu vực.