Bê bối ở Rio Tinto

Kỳ I: Gián điệp kinh tế

Rio Tinto là một trong những tập đoàn khai thác mỏ lớn trên thế giới. Tập đoàn này được thành lập vào năm 1873, có trụ sở tại Melbourne (Australia), cùng hơn 600 công ty con trên khắp toàn cầu với khoảng 35.000 nhân viên.

Ở Trung Quốc, Rio Tinto là nhà cung cấp quặng sắt, có văn phòng đại diện tại Bắc Kinh, Thượng Hải và Quảng Châu… Đang ăn nên làm ra tại quốc gia đông dân nhất thế giới, hàng năm phải nhập khẩu một lượng sắt thép lớn… thế nhưng bất ngờ Rio Tinto “dính” vào một vụ bê bối lớn.

Một mỏ sắt của tập đoàn Rio Tinto

Ngày 7/7/2009, Công an Trung Quốc quyết định bắt giữ Stern Hu, Giám đốc Văn phòng đại diện của Tập đoàn Rio Tinto tại TP. Thượng Hải cùng 3 nhân viên dưới quyền. Stern Hu cùng với các nhân viên của mình bị cáo buộc “làm gián điệp”, hối lộ lãnh đạo các hãng thép của Trung Quốc để thu được bí mật kinh tế. Từ những thông tin nội gián này đã giúp Rio Tinto có nhiều lợi thế trong các cuộc đàm phán với các “đối thủ” ngay trên đất Trung Quốc…

Giám đốc Stern Hu sinh ra, lớn lên tại Thiên Tân, tốt nghiệp khoa Lịch sử trường Đại học Bắc Kinh. Nhưng sau đó tới Australia và nhập quốc tịch nước này. Stern Hu được bổ nhiệm làm Giám đốc điều hành của Tập đoàn Rio Tinto có trụ sở tại TP. Thượng Hải. Đặc biệt, thời điểm cơ quan chức năng Trung Quốc bắt giữ Stern Hu khiến dư luận đặc biệt quan tâm. Bởi, nó diễn ra ngay sau khi Australia từ chối không để Tập đoàn nhôm Chinalco của Trung Quốc tăng cổ phần ở Rio Tinto.

Phản ứng trước vụ bê bối kinh tế này, ngay lập tức đại diện tập đoàn khai thác mỏ hàng đầu thế giới cho rằng, họ “vô cùng ngạc nhiên và lo ngại” trước những cáo buộc của Bắc Kinh đối với các nhân viên của mình. Đồng thời, khẳng định không có bất kỳ chứng cứ nào cho thấy những người này đã có các hoạt động bất hợp pháp như phía Trung Quốc cáo buộc.

Tập đoàn khai thác mỏ Rio Tinto cho rằng, những cáo buộc mà Trung Quốc đưa ra đối với 4 nhân viên của họ là hoàn toàn không có cơ sở! Giám đốc Rio Tinto Sam Walsh thẳng thừng bác bỏ các cáo buộc và cho biết, bất chấp những khó khăn, trắc trở họ vẫn tiếp tục làm ăn tại Trung Quốc.

Theo các cơ quan chức năng Trung Quốc, hậu quả của vụ gián điệp kinh tế và đưa hối lộ này khá nặng nề. Rio Tinto bị cáo buộc đã hoạt động gián điệp trong khoảng thời gian 6 năm. Điều này, khiến các doanh nghiệp trong ngành khai thác quặng sắt của Trung Quốc bị tổn thất tới 700 tỷ NDT (khoảng 102 tỷ USD), do phải mua quặng với giá cao liên tục trong một thời gian dài.

Các điều tra viên còn phát hiện có những đối tượng tình nghi trong các tập đoàn thép và quặng sắt của Trung Quốc, cung cấp những bí mật thương mại có giá trị cho các “đối thủ” đến từ nước ngoài.

Tiếp sau vụ bắt giữ các nhân viên của Rio Tinto, 5 hãng thép lớn của Trung Quốc đã bị điều tra về việc làm rò rỉ thông tin, cùng 16 hãng khác nằm trong diện có thể bị cơ quan điều tra “sờ gáy”. Trong thực tế, cũng như ở nhiều quốc gia khác trên thế giới, ngành thép là ngành công nghiệp chủ đạo ở Trung Quốc. Việc lộ bí mật của ngành công nghiệp quan trọng này có thể dẫn đến “lọt” những bí mật của nhiều ngành công nghiệp khác, đặc biệt là công nghiệp quốc phòng cho các “đối thủ” ngoại…

Bê bối ở Rio Tinto xảy ra, ngay lập tức khiến dư luận đưa ra những ý kiến trái chiều. Nhiều ý kiến cho rằng, gián điệp kinh tế ở Trung Quốc tồn tại khá công khai, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của nước này. Bên cạnh, vấn nạn “văn hóa phong bì”, “tham nhũng có yếu tố nước ngoài”… đã khiến những thông tin kinh tế có giá trị liên tiếp bị “rò rỉ”.

Trước đó, các vụ Walmart, Alcatel, Merck Sharp&Dohme, Depp, sơn Nippon hay vụ Phó Chủ nhiệm ủy ban Thường vụ Thành ủy Bắc Kinh nhận hối lộ của doanh nghiệp nước ngoài… đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng lộ lọt bí mật kinh tế ra nước ngoài tại Trung Quốc.

Ông Giang Dũng Tăng, Chủ nhiệm Trung tâm Nghiên cứu an ninh kinh tế, Viện Quan hệ Quốc tế đã phải lên tiếng cảnh báo việc các tập đoàn nước ngoài hoạt động ngày càng sâu rộng ở Trung Quốc, khiến nền kinh tế nước này chịu sự uy hiếp càng lớn.

Trong khi đó, hãng AFP lại cho rằng vụ án Rio Tinto đã phơi bày môi trường kinh doanh đầy rủi ro và thiếu minh bạch. Đồng thời, lên tiếng cảnh báo đối với các tập đoàn nước ngoài khi tham gia những lĩnh vực “nhạy cảm” tại Trung Quốc, nơi mối “quan hệ” giữa các cá nhân lại có thể đóng một vai trò quan trọng đến sự thành bại…

Kỳ II: Cuộc chiến sắt thép

Nam Khánh