Biểu giá điện: “Cần mềm mại hơn”
GS.VS Trần Đình Long |
Ông có thể nói rõ về chính sách giá điện và cơ sở điều chỉnh giá điện là gì?
Về giá điện, trong Luật Điện lực nêu rõ, giá điện phải được thực hiện trên cơ sở của thị trường cạnh tranh có sự điều tiết của Nhà nước, phải đảm bảo lợi ích hợp lý cho các đơn vị tham gia các hoạt động. Đó là phải đảm bảo việc sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất nước, không gây ô nhiễm nặng cho môi trường và đồng thời phải đảm bảo yêu cầu sử dụng tiết kiệm điện…
Về căn cứ để lập điều chỉnh giá điện, phải quan tâm tới việc làm thế nào để đơn vị điện lực tham gia vào thị trường đảm bảo lợi ích hợp lý để tồn tại và phát triển, phù hợp với quan hệ cung cầu, với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, hay nôm na là phù hợp với khả năng chi trả, mức sống của người dân. Cuối cùng là phải đảm bảo việc sử dụng năng lượng tiết kiệm.
Về quy trình, đơn vị đề xuất phương án sắp xếp lại biểu giá điện phải xuất phát từ các đơn vị hoạt động điện lực. Những phương án này được trình Bộ Công Thương và Bộ này có trách nhiệm trình Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ. Theo tôi, Đề án đã cơ bản đáp ứng được với Luật Điện lực. Tuy nhiên, chi tiết có thể có những điểm cần làm rõ, và xem xét tính phù hợp với tư tưởng của Luật trong từng phương án.
Ông nhìn nhận thế nào về ý kiến cho rằng, giá điện sinh hoạt theo Đề án cao hơn giá điện sản xuất là ngược với xu hướng thế giới?
Với hầu hết các nước, giá điện sinh hoạt thường cao hơn giá điện trong sản xuất. Quan hệ này phải tùy theo điều kiện, hoàn cảnh khác nhau, thậm chí ngay trong quốc gia, tùy vào quy mô sản xuất, sử dụng điện trong sản xuất là bao nhiêu thì giá điện cũng khác.
Tôi nêu mấy con số cụ thể để so sánh: năm 2014 tại Malaysia, giá điện sinh hoạt cao hơn 1,17 lần so với giá điện sản xuất; Hồng Kông 1,18 lần; Hàn Quốc 1,77 lần; Thái Lan 1,33 lần; Singapore 1,17 lần… Với các nước công nghiệp phát triển trong OECD thì tôi có số liệu từ năm 2011, tại Mỹ tương quan giá điện sinh hoạt so với giá điện sản xuất là cao hơn 1,78%; Bỉ là 2,37 lần; Hà Lan 2,16 lần, Anh 1,61 lần.
Còn tại Việt Nam, nếu lấy con số của Cục Điều tiết điện lực cung cấp thì giá điện trung bình cho sinh hoạt là 1.747 đồng/kWh, so với giá dùng cho công nghiệp dưới 6 kVvà ở giờ bình thường thì tương quan này là 1,15 lần. Tức là giá điện sử dụng cho sinh hoạt cao hơn giá điện dùng cho sản xuất 15%, cũng phù hợp.
Còn có băn khoăn rằng, thường sử dụng nhiều hàng hóa thì giá càng rẻ, nhưng với điện thì theo tính toán hiện nay lại thấy ngược lại?
Điện năng là hàng hóa đặc biệt, đặc thù. Kinh doanh điện là có điều kiện. Với các mặt hàng khác thì hàng hóa dùng càng nhiều thì giá càng rẻ. Nhưng điện thì ngược lại. Vì với điện, phải đảm các nguyên tắc là phải sử dụng hợp lý tài nguyên; và không gây tác động xấu cho môi trường.
Thế nên việc khuyến khích sử dụng nhiều điện là trái với Luật Điện lực. Đặc biệt, hiện Việt Nam là một trong 10 nước có ảnh hưởng rất xấu của biến đổi khí hậu, nên việc không khuyến khích sử dụng quá nhiều điện năng là đúng.
Ông có thể cho biết quan điểm của ông về các phương án mà EVN điều chỉnh?
Có ý kiến cho rằng, phương án bậc thang 6 bậc gây khó khăn cho theo dõi chỉ số công tơ. Nhưng tôi không nghĩ thế. Cho nên, phương án 6 bậc mà EVN duy trì thì cũng có lý. Tuy nhiên, theo tôi có thể cải tiến.
Một là, hai mức đầu không chênh lệch nhau mấy, giữa bậc 1 và bậc 2 giá chênh nhau 49 đồng/kWh nên theo tôi 2 bậc đó gộp vào là 1. Thứ hai là, EVN đề nghị 6 bậc thì bước nhảy giữa các bậc, tôi chưa hiểu theo quy luật gì. Vì hiện nay có 2 quy luật, một là tăng tỷ lệ, hai là cứ từ bậc này sang bậc kia là thêm bao nhiêu tiền.
Tác động này thì yếu tố điều tiết không mạnh nên nhiều nước dùng bậc thang là càng dùng nhiều điện về sau càng nhảy cao hơn thì điều tiết sẽ tốt hơn. Nếu với mức 6 bậc như EVN đề nghị thì người thiết kế với ý định gì?
Trong báo cáo tư vấn có đưa ra một con số về tỷ lệ hộ dùng điện của các bậc thang. Ví dụ, với bậc thang cuối cùng là trên 400 kWh có 4,67% số hộ sử dụng, nhưng điện năng họ sử dụng chiếm gần 25% tổng lượng điện. Bất hợp lý ở chỗ chưa “đánh” vào người sử dụng điện nhiều là chưa thỏa đáng. Tôi đề nghị nên thu hẹp lại thành 5 bậc và bước nhảy giữa các mức hài hòa và mềm mại hơn.
Xin cảm ơn ông!