“Buồn” với xuất siêu
Theo dữ liệu của Tổng cục Hải quan, trong vòng 7 tháng đầu năm, cán cân thương mại đã có đến 5 lần xuất siêu.
Đó là hiện tượng lạ. Đã hàng chục năm nay, quan hệ thương mại quốc tế của Việt Nam mới có giai đoạn tương đối cân bằng và kéo dài như vậy.
Về tác động tích cực, xuất siêu có đóng góp lớn hơn cho tăng trưởng, hỗ trợ ổn định thị trường ngoại hối. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lưu ý rằng, xuất siêu đối với đặc thù nền kinh tế Việt Nam lại là những cảnh báo “buồn”.
“Về bản chất, nền kinh tế Việt Nam dựa vào nhập khẩu để xuất khẩu”, quan điểm này được nhiều chuyên gia kinh tế lưu ý trên các diễn đàn bàn về đặc trưng của nền kinh tế trong trung hạn.
Quá trình chuyển đổi từ quốc gia thiếu lương thực sang xuất khẩu hàng đầu thế giới gắn với giai đoạn phát triển mạnh về giống lúa, nhờ đó tạo đột biến về năng suất. Nhưng kéo theo đó, nhập khẩu phân bón, thuốc trừ sâu ngày càng nhiều.
Hay ở một góc nhìn khác, dệt may luôn đứng đầu bảng về kim ngạch xuất khẩu mấy năm gần đây, nhưng quá trình tăng trưởng năng lực sản xuất của ngành này cũng gắn liền với dòng chảy vốn ngoại đổ vào lĩnh vực này thông qua các hợp đồng giao dịch mua nguyên phụ liệu và cả bản quyền thiết kế chi phí quảng bá, tiếp thị của nhà phân phối.
Đầu tư thiết bị, công nghệ chiếm một phần, còn phần lớn giá trị sản phẩm dệt may xuất khẩu hiện nay nằm ở xơ, sợi, ở vải hay nguyên phụ liệu… Xu hướng xuất và nhập của các nhóm hàng này luôn song hành ở mức độ tăng trưởng. Cho nên, xuất siêu liên tiếp trong mấy tháng qua cho thấy một góc nhìn kém lạc quan ở thì tương lai, với ý nghĩa những cảnh báo đầu tiên về triển vọng không mấy khả quan của sản xuất, của xuất khẩu trong thời gian tới do lượng "đầu vào" của sản phẩm xuất khẩu đã có dấu hiệu suy giảm.
Hà Nội, địa phương chiếm tỷ trọng kim ngạch nhập khẩu lớn nhất nhì cả nước phản ánh khá rõ nét xu hướng kể trên. Theo cơ quan thống kê, dự kiến kim ngạch nhập khẩu 8 tháng năm 2012 tại Thủ đô sẽ đạt gần 15,5 tỷ USD, giảm 6,2% so cùng kỳ.
Thông thường, Hà Nội là nơi tập trung các cơ quan đầu ngành, luôn phát sinh giá trị kim ngạch nhập khẩu lớn. Nhưng, với xu hướng giảm nhập khẩu hiện nay, quan ngại đối với việc giảm sản lượng tương lai của nền kinh tế cả nước đang được đặt ra.
Hay với TP. Hồ Chí Minh, địa phương chiếm khoảng 1/4 tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, nơi tập trung năng lực sản xuất lớn nhất cũng có chung quan ngại trên.
Kim ngạch nhập khẩu của các DN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh trong 8 tháng đầu năm nay chỉ tăng khoảng 3,7%, nhưng đáng chú ý là lượng nhiên liệu nhập khẩu giảm rất mạnh so với năm trước.
Thường thì trước mỗi chu kỳ kinh doanh mở rộng, nhập khẩu sẽ đi trước để đón đầu. Nhưng với mức tăng trưởng nhập khẩu thấp như hiện nay cho thấy những điều chỉnh về phía sản xuất.
Xét về mặt số liệu, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của các DN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh ước thực hiện 8 tháng năm 2012 (đã loại trừ trị giá dầu thô) chỉ đạt 13.759,7 triệu USD, giảm 2,8% so với cùng kỳ.
Cơ quan thống kê TP. Hồ Chí Minh cũng cảnh báo đối với một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực, có thể còn chịu tác động xấu hơn nữa trong thời gian tới.
“Xuất khẩu dệt may và giày dép những tháng cuối năm sẽ còn gặp rất nhiều khó khăn. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu đơn hàng trầm trọng, cạnh tranh gay gắt với các nước. Bên cạnh đó đầu vào vẫn tăng nhưng đầu ra lại khó tăng và liên tục bị ép giá do cầu giảm...”, Cục Thống kê TP. Hồ Chí Minh cho hay.
Vũ Anh Quân