Cà phê rớt giá, nông dân lao đao

Cụ thể, giá xuất khẩu bình quân đạt 1.700 USD/tấn, giảm 12,82% so với cùng kỳ năm trước. Tháng 4/2015, sản lượng và kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 50.295 tấn/85,39 triệu USD, giảm 59,1% về lượng và giảm đến 64,38% về giá trị. Đến tháng 5/2015 thì mặt hàng này có giá xuất khẩu bình quân giảm 9,28%, kéo theo kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 34,35% kế hoạch, giảm 55,1% so với cùng kỳ.

Giá cà phê giảm liên tục khiến người dân lâm vào cảnh khó khăn

Trước tình trạng này, thương lái và các DN thu mua cà phê trên địa bàn cũng dè chừng bởi lo ngại giá cà phê sẽ giảm sâu hơn. Chính những lý do này khiến nông dân trồng cà phê tại Tây Nguyên phải vay mượn, cầm cố cà phê để lấy tiền tái đầu tư cho vườn cây và trang trải cuộc sống hàng ngày.

Đơn cử như gia đình bà Phan Thị Ánh, xã Ea Knuêk, Krông Păk (Đăk Lăk) có thu nhập chủ yếu từ 6.000m2 cà phê, song với mức giá dao động từ 31.000 – 33.000 đồng/kg, thu nhập từ cà phê chỉ đủ cho gia đình bà trang trải chi phí tưới nước, chăm sóc, phân bón và thuê nhân công thu hái.

Theo bà Ánh, năm nay khu vực Tây Nguyên nắng hạn kéo dài, nước không đủ phải thuê đào thêm giếng để lấy nước tưới, giá phân bón lại tăng. Bên cạnh đó, niên vụ vừa qua, cà phê bị mất mùa khiến chi phí bỏ ra cao hơn nhưng kết quả thu hoạch lại thấp hơn mọi năm. Những lý do này khiến gia đình bà rơi vào cảnh khó khăn.

Cùng cảnh ngộ với bà Ánh, nhiều hộ nông dân trồng cà phê tại địa phương cũng đang gặp nhiều khó khăn khi cà phê rớt giá. Theo các hộ trồng cà phê tại khu vực Tây Nguyên, cứ mỗi hecta cà phê, trong một niên vụ, bình quân tổng chi phí đầu tư chăm sóc; phân bón vào khoảng gần 50 triệu đồng; chưa tính công hái. Như vậy, nếu thu hoạch được khoảng 2 tấn cà phê nhân mà giá cà phê chỉ dưới 35.000 đồng/kg như hiện nay thì người nông dân chắc chắn bị thua lỗ.

Một cán bộ Trung tâm khuyến nông tỉnh Đăk Lăk cho biết, phần đông hộ dân trồng cà phê trên địa bàn đều vay ngân hàng, tạm ứng đại lý để đầu tư đã đến hạn trả nợ trong khi giá cà phê đang ở mức thấp. Do vậy, việc xóa đói giảm nghèo sẽ gặp khó khăn dẫn đến huy động nguồn lực để xây dựng nông thôn mới càng khó khăn hơn nhiều.

Theo Trung tâm khuyến nông tỉnh Đăk Lăk, giá cà phê đang thấp mà bà con nông dân bán ra ồ ạt, chắc chắn giá sẽ giảm nữa và nông dân càng lỗ. Do đó, với mức giá hiện nay, người nông dân nên cần tiền đến đâu thì bán cà phê đến đó để chờ giá phục hồi.

Ở một khía cạnh tiêu cực khác khiến người nông dân bị thiệt thòi hơn là người trồng cà phê thường ký gửi cà phê sau khi thu hoạch tại các đại lý, DN thu mua nông sản, khi cần tiền thì thế chấp cà phê để vay tiền. Các chủ nợ này thường tìm đủ mọi phương cách tính toán để mình có lợi còn người nông dân đi vay thì vẫn chịu thiệt thòi.

Như với kiểu vay chốt giá cà phê phổ biến như hiện nay, chủ nợ dựa trên giá cà phê tại thời điểm vay để tự làm giá, đưa ra giá thấp hơn giá sàn của thị trường từ 5.000-10.000 đồng/kg.

Nhiều hộ dân dù biết thiệt thòi lớn nhưng vẫn phải vay vì thiếu vốn sản xuất. Chưa hết, đến khi trả nợ và bán cà phê cho chủ nợ cũng lắm nhiêu khê. Theo phản ánh của nhiều người trồng cà phê, lúc vay tiền đã bị chủ nợ gây khó dễ, họ không nghĩ rằng đến khi trả nợ cũng bị o ép, các chủ nợ đến thu cà phê thường trừ tạp chất, trừ độ ẩm trong cà phê nhân cao có khi 3-6kg/tạ, bên cạnh đó còn trừ cả tiền xăng, nhân công đến thu nợ… Nếu giá cà phê nhân tại thời điểm lấy nợ thấp hơn lúc chốt giá thì việc khấu trừ các khoản nêu trên lại càng cao hơn nữa. Vì thế, người nông dân luôn phải chịu thiệt...

Thiết nghĩ, với nỗ lực của mình, người trồng cà phê góp phần nâng sản lượng cà phê xuất khẩu Việt Nam vượt lên đứng đầu thế giới. Trong khi, thật xót xa khi các chuyên gia cho biết, 90% sản phẩm cà phê Việt Nam sau thu hoạch chỉ được chế biến khô; Năng lực sơ chế mới đạt 20% so với yêu cầu chất lượng xuất khẩu; 99% sản lượng cà phê xuất khẩu dưới dạng nhân xô, không qua chế biến, không có thương hiệu, không phân biệt giá…

Chính điều này dẫn đến giá trị xuất khẩu thấp so với sản lượng, bị ép giá trên thị trường... Vậy, câu hỏi làm sao để giá cà phê ổn định, giúp người nông dân yên tâm sản xuất vẫn đang chờ Bộ Nông nghiệp và các ngành chức năng trả lời bằng thực tiễn…