Cải thiện kết nối để thuận lợi thương mại
Theo khảo sát của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), 2/3 các yếu tố tạo thuận lợi thương mại cho hàng hoá xuất nhập khẩu Việt Nam là nhờ cải thiện kết nối, còn lại là do cải thiện hệ thống giao thông. Điều này cho thấy không gian để nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế vẫn còn rất lớn.
Ông Eric Sidgwick, Giám đốc Quốc gia Văn phòng Đại diện ADB tại Việt Nam đặt vấn đề, cần cải thiện quy trình, chính sách gì để DN xuất nhập khẩu và vận tải được thuận lợi hơn? Các ý kiến bàn thảo về câu chuyện này được đưa ra tại hội thảo “Thông tin thị trường và cơ chế tạo thuận lợi thương mại hỗ trợ DN xuất nhập khẩu và vận tải”, do Bộ Công Thương và ADB tổ chức ngày 17/11.
Chi phí logistic cao do phải chờ đợi DN hoàn thiện các loại thủ tục giấy tờ |
Nút thắt logistic
Phân tích về năng lực ngành logistic tại Việt Nam, ông Bùi Hồng Minh, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, thời gian qua nền kinh tế phát triển nhanh, song logistic chưa được cải tiến mà vẫn chiếm chi phí cao. Điều này khiến nền kinh tế nói chung mất đi nhiều lợi thế cạnh tranh.
Tại các nước phát triển, chi phí logistic chiếm khoảng 10% GDP, trong khi tại Việt Nam chiếm đến 20-25% GDP, ảnh hưởng lớn tới sức cạnh tranh của hàng hoá. Nguyên nhân khiến chi phí cao, theo ông Minh là hiện nay cơ sở hạ tầng chậm phát triển, trong khi có quá nhiều cơ quan liên quan đến lĩnh vực logistic, dẫn đến sự chồng chéo trong quản lý.
Chưa kể các DN trong ngành logistic hiện nay đa phần vẫn là DNNVV. Theo thống kê hiện có khoảng 1.300 DN logistic đang hoạt động, tuy nhiên ông Minh cho rằng con số thực có thể lên đến khoảng 4.000 DN. Dù số lượng lớn như vậy song thị phần của logistic nội chỉ chiếm khoảng 20%. Như vậy, đa phần số này là DNNVV với số vốn chỉ khoảng 4-6 tỷ đồng/DN. Sự yếu thế của DN còn thể hiện ở chỗ thường chỉ có 5-7% lao động được đào tạo bài bản về logistic.
Song điều này lại cho thấy cái nhìn lạc quan, đó là với chất lượng nhân sự như thế, mà chiếm được ngần đó thị phần thì năng lực của DN nội là không hề nhỏ và rõ ràng còn chưa được khai thác tốt. Vì vậy ông Minh cho rằng, cần tập trung đào tạo nhân sự, cải tiến quản lý để tăng thị phần trong nước. Ông cũng lưu ý, dù là lĩnh vực quan trọng, song hiện nay logistic lại không nằm trong các ngành được ưu tiên đầu tư. Đồng thời chúng ta cũng chưa có định hướng rõ ràng, chủ trương dài hạn và bền vững để phát triển ngành này.
Ngành nào cũng muốn nhúng tay
Tuy nhiên đó là câu chuyện trong dài hạn. Ông Nguyễn Giang Tiến, chuyên gia lĩnh vực logistic cho rằng vấn đề cần cải thiện trước mắt là sự kết nối giữa các bộ, ngành, vốn đang còn tồn tại nhiều vấn đề. Đơn cử như thủ tục kiểm tra chuyên ngành, hiện nay đang là ngáng trở lớn nhất đối với hoạt động logistic. “Với sản phẩm thép chẳng hạn, hàng cập cảng chưa được thông quan đã phải cắt ra 1 mẩu thép, chờ giám định 10 ngày. Thời gian đó 1.000 tấn thép nằm tại cảng thì chi phí tính như thế nào? Ai là người phải chịu?”, ông Tiến đặt câu hỏi.
Ông Âu Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan cũng đồng tình và cho biết, chi phí logistic cao là do phải chờ đợi DN hoàn thiện các loại thủ tục chứng từ do các bộ quản lý chuyên ngành yêu cầu. Chưa kể tới mỗi địa phương, cơ quan quản lý chuyên ngành tại đây cũng đưa ra yêu cầu khác nhiều so với Trung ương.
“Nhập khẩu gói mì tôm chẳng hạn, bình thường đã phải có giấy phép của Bộ Công Thương. Còn nếu trong đó có kèm gói thịt thì lại phải qua kiểm dịch của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Điều này cũng gây khó khăn cho cơ quan hải quan vì phải xác định sản phẩm có thuộc đối tượng kiểm tra hay không”, ông Tuấn phân trần.
Đánh giá phạm vi quản lý chuyên ngành hiện quá rộng, ông Phạm Thanh Bình, chuyên gia lĩnh vực hải quan cho rằng vấn đề mấu chốt là tất cả quy trình đang tập trung vào khâu thông quan, các bộ đều muốn nhúng tay vào. Ông Bình cho biết, thời gian thông quan hiện nay ít nhất là 2 ngày, nếu nhiều có thể lên tới 7-10 ngày. Trong khi cơ quan hải quan hoàn toàn có thể thông quan trước, kiểm tra sau. Nếu thủ tục này được đưa về sau thì đã giảm được nhiều thời gian trong quy trình thủ tục, tạo thuận lợi rất nhiều cho DN.
Do đó ông Bình kiến nghị cần thu hẹp phạm vi kiểm tra chuyên ngành. Theo đó, ngành nào cần quản lý chuyên ngành thì quy định cụ thể thành danh mục hàng hoá cần kiểm tra, thực hiện theo phương pháp loại trừ. Như vậy phần lớn hàng hoá xuất nhập khẩu sẽ được đưa về kiểm tra sau thông quan.
Ông Âu Anh Tuấn khẳng định, thời gian tới, cơ quan hải quan sẽ có ý kiến chấn chỉnh tình trạng bộ, ngành, cơ quan nào cũng yêu cầu kiểm tra chuyên ngành. Theo đó, DN sẽ chỉ phải nộp các giấy tờ thống nhất do hải quan yêu cầu. Với các biện pháp này, sẽ tháo gỡ được nhiều mắt xích nằm trong 2/3 yếu tố cản trở do kết nối kém, theo khuyến cáo của ADB.