Can thiệp Nhà nước khi thị trường méo mó
Chỉ trong vòng chưa đầy một tuần, Bộ Tài chính đã có liên tiếp 3 công văn về việc thanh tra giảm cước vận tải và tới 7 đoàn thanh tra liên bộ được thành lập cũng về nội dung này. Cụ thể, Bộ này sẽ kiểm tra 20 DN vận tải trên địa bàn Hà Nội, 16 DN ở TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Đồng Nai… Bộ Tài chính cho biết, sau kiểm tra sẽ xử lý nghiêm đối với những DN chây ì, không giảm giá cước vận tải hoặc giảm nhỏ giọt trong điều kiện giá xăng dầu giảm sâu suốt thời gian qua.
Sự vào cuộc mạnh mẽ của Bộ Tài chính xuất phát từ thực tế, tính đến ngày 24/1 mới chỉ có 43 tỉnh, thành phố có các DN thực hiện giảm giá cước vận tải, mức giảm từ 1% đến trên 25% tùy từng loại hình vận tải. Trong đó, giá cước vận tải hành khách bằng xe taxi đã giảm từ 0,92 - 26,32%; giá cước vận tải hành khách tuyến cố định giảm từ 3 - 21,7%.
Ảnh minh họa |
Theo đánh giá của Bộ Giao thông - Vận tải, mặc dù việc giảm giá cước đã và đang diễn ra trên diện rộng, tại nhiều địa phương, nhưng vẫn còn không ít DN trốn tránh, tìm lý do để chây ì chưa chịu giảm cước, hoặc chỉ đăng ký lấy lệ mà không thực hiện giảm. Tại TP. Hải Phòng đã có một đơn vị vận tải bị lập biên bản xử lý do vi phạm trong đăng ký, kê khai, niêm yết giá cước.
Hành động quyết liệt vào cuộc của Bộ Tài chính và Giao Thông - Vận tải nhận được sự đồng tình của nhiều người, đặc biệt là những người sử dụng phương tiện vận tải thường xuyên, DN có chi phí vận tải lớn trong cấu thành giá sản phẩm, dịch vụ... Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, đây vẫn là hành động can thiệp hành chính. Nhất là với một yếu tố mang tính thị trường nhất: Giá.
TS. Lê Đình Ân, nguyên Giám đốc Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội Quốc gia giải thích, về nguyên lý thì đã là kinh tế thị trường, Nhà nước không can thiệp hành chính mà phải để thị trường định đoạt giá cả, phải để giá cả tuân theo biến động cung - cầu. Nhưng với sự phát triển thị trường chưa đầy đủ ở Việt Nam, chưa có sự cạnh tranh thực sự, chính một bộ phận DN không thực sự theo thị trường ở góc độ tích cực là phải cung cấp dịch vụ chất lượng tốt, giá cạnh tranh, mà lại bắt tay độc quyền, liên kết làm giá... thì vẫn cần sự can thiệp của Nhà nước.
Trong vấn đề này, TS. Nguyễn Minh Phong cũng chỉ ra 3 nguyên nhân khiến cơ quan Nhà nước phải “động tay” vào giá cước vận tải như vừa qua. Thứ nhất, văn bản pháp luật liên quan không có điểm nào quy định bắt buộc DN phải giảm giá khi giá xăng giá dầu giảm, mà chỉ bắt buộc DN phải có đăng ký giá và các DN đều đã đăng ký giá. Thứ hai, khi giá xăng dầu giảm sâu, cước vận tải giảm chưa tương xứng, cơ quan Nhà nước phải có văn bản yêu cầu các DN đăng ký lại giá cước mới tính toán theo giá xăng dầu mới và bãi bỏ giá cũ mà DN đã đăng ký. Nhưng không có ai đứng ra làm việc này. Thứ ba, khi các DN vận tải không bị buộc phải kiểm toán thì còn có kẽ hở cho sự… lờ mờ.
Mặc dù giá xăng đã có những chuyển biến rõ rệt, với mức giảm sâu về giá nhưng các đơn vị vận tải chỉ điều chỉnh ít. Vậy nên, sự siết chặt quản lý, thanh tra của Bộ Tài chính trong thời điểm này là hợp lý, nhất là khi Tết Nguyên đán Ất Mùi sắp đến gần và cơ hội “chặt chém” của các nhà xe lại đến.