Châu Âu: Cần một giải pháp ngăn chặn rút tiền hàng loạt các ngân hàng

Đó là việc tiền gửi đang dần dần rút khỏi các ngân hàng ở Hy Lạp và gần đây là Tây Ban Nha, việc rút tiền hàng loạt có thể nhanh chóng lan rộng từ ngân hàng này sang ngân hàng khác và sau đó từ nước này sang nước khác ở Châu Âu. Hiện tại đã có một vài dấu hiệu cảnh báo sớm về tình trạng này.

Một cuộc tranh cãi quyết liệt về đâu là cách tốt nhất để ngăn chặn việc rút tiền hàng loạt này, mà nếu như bắt đầu, khó có thể ngăn chặn và sẽ dẫn đến một cuộc tháo chạy vốn khổng lồ từ các nước thuộc khu vực đồng tiền chung Châu Âu – một khu vực có 1,8 nghìn tỷ euro tiền gửi hộ gia đình. Ngày càng nhiều người nghĩ đến một liên kết tài chính lớn hơn. Vào ngày 30/5/2012, Ủy ban Châu Âu (EC) cho biết cần phải có một “liên minh tiền tệ và kinh tế đầy đủ, bao gồm cả một liên minh ngân hàng, một hệ thống giám sát tài chính và một chương trình bảo hiểm tiền gửi”.

Người dân Hy Lạp đổ xô đi rút tiền (ảnh MH)

Cơ cấu lại vốn cho các ngân hàng: Đê nhỏ không ngăn được lũ lớn

Bước đầu tiên cần làm là sớm khôi phục niềm tin vào hệ thống ngân hàng của khu vực bằng cách đảm bảo rằng các ngân hàng này có đủ vốn để chống đỡ được với khủng hoảng. Cơ cấu lại vốn ngân hàng như thế này rút cục sẽ rẻ hơn nhiều so với việc thực hiện chi trả tiền gửi. Tuy nhiên, những nỗ lực như vậy không đưa ra được kết quả như mong muốn, mọi thứ vẫn mang tính chắp vá. Cụ thể là trong suốt hai năm vừa qua, Châu Âu đã 2 lần cố thuyết phục các nhà đầu tư và người gửi tiền rằng ngân hàng của mình là lành mạnh thông qua việc bắt các ngân hàng phải thực hiện thử “độ căng” trong bối cảnh nền kinh tế đang suy thoái. Rồi sau đó kết quả các bài kiểm tra độ căng cho thấy các lỗ hổng về vốn nhiều hơn ở một số ngân hàng (một trong các ngân hàng gần đây nhất là ngân hàng Bankia được quốc hữu hóa). Thị trường mất niềm tin vào các cơ quan quản lý này và giờ đây họ đang phải thuê các tổ chức đánh giá bên ngoài vào để thực hiện đánh giá các ngân hàng của mình cần thêm bao nhiêu vốn nữa.

Trên thực tế, tăng vốn là một khó khăn lớn tiếp theo đối với các nước như Tây Ban Nha và Ý. Những nước này hiện đang cố thuyết phục thị trường rằng nợ công của họ vẫn ổn định. Lý tưởng nhất là nguồn vốn này nên từ Quỹ giải cứu thường trực châu Âu mang tên là “European Stability Mechanism” (ESM), ở đó vốn sẽ được bơm trực tiếp vào ngân hàng thay vì tạo kênh dẫn cho vay qua chính phủ để rồi sau đó dùng tiền này cơ cấu lại vốn các định chế cho vay đang yếu kém.

Việc bơm vốn là một khó khăn mang tính chính trị. Các nước chủ chốt như Đức băn khoăn rằng họ sẽ mất khả năng ảnh hưởng lên chính sách của chính phủ một khi thực hiện chuyển giao vốn. Các nước này cũng chịu khả năng mất tiền nhiều hơn nếu như Quỹ ESM phải chịu rủi ro vào việc đầu tư vào các ngân hàng, nhất là khi họ không biết nhiều thông tin về các ngân hàng này. Các nước trong khối cũng sẽ ít nhiệt tình. Và một khi vốn không được đi kèm những thay đổi về cơ chế giám sát thì các nhà quản lý ở các nước có thể khuyến khích các ngân hàng của nước mình tự do cho vay nhiều bởi vì có thể xuất khẩu được rủi ro thua lỗ sang nước khác.

Tuy nhiên, việc tái cơ cấu vốn ngân hàng sẽ không ngăn chặn được người gửi rút tiền hàng loạt. Lo lắng của người gửi tiền không chỉ dừng ở chỗ ngân hàng mình sẽ đổ vỡ mà còn ở việc tiền gửi bằng đồng euro của họ qua một đêm trở thành đồng tiền kém giá trị. Do đó, những người gửi tiết kiệm ở các nước này cần thêm giải pháp bổ sung đảm bảo tiền của họ được an toàn.

Chương trình bảo hiểm tiền gửi tức thì: Dù không hoàn hảo, còn hơn không làm gì

Vấn đề này thuộc về các quỹ bảo hiểm tiền gửi của từng quốc gia, lý tưởng nhất là những quỹ đã được cấp vốn trước bằng các tài sản có giá trị khoảng 1,5% tổng số tiền gửi được bảo hiểm như ở Mỹ và Châu Âu. Nếu một ngân hàng quy mô trung bình bị phá sản, chương trình bảo hiểm tức thì này có thể sẽ trả cho người gửi tiền ngay lập tức. Các nước Châu Âu bảo đảm cho tất cả các khoản tiền gửi đủ điều kiện lên đến 100.000 euro. Đối với các ngân hàng lớn hoặc đối với các khủng hoảng mang tính hệ thống thì quỹ bảo hiểm này thường được hỗ trợ bởi chính phủ của các nước đó.

Tổng huy động tiền gửi cá nhân và doanh nghiệp ở khu vực đồng euro là khoảng 7,6 nghìn tỷ euro. Giả sử nếu như giới hạn bảo hiểm đối với tiền gửi cá nhân không thôi thì con số này là 5,9 nghìn tỷ euro. Một nghiên cứu của EC năm 2010 thừa nhận rằng 72% tiền gửi (và 95% tài khoản tiền gửi) nằm dưới ngưỡng 100.000 euro. Ngoài ra, một quỹ như vậy của Châu Âu sẽ không phải đủ lớn để xử lý rút tiền gửi đồng thời ở khắp Châu Âu mà chỉ đối với những nước nằm trong khu vực đồng tiền chung, bởi vì tiền có thể sẽ chảy về các ngân hàng ở những nước chủ chốt như Đức. Do đó, một quỹ sẽ phải đủ lớn để trang trải chỉ khoảng 1,3 nghìn tỷ euro tiền gửi được bảo hiểm trong khu vực.

Câu hỏi tiếp đến là Chương trình bảo hiểm tức thời này cần phải dành bao nhiêu tiền? Các nhà kinh tế của Citigroup cho rằng cần phải có một lượng tiền tối thiểu bằng 2% tổng tiền gửi được bảo hiểm, và sau đó tăng đến mức được bổ sung bằng các khoản phí bảo hiểm đóng thêm. Mức phí này phản ánh rủi ro mà các nước trong khu vực đồng tiền chung có thể phải rời bỏ đồng tiền này và rủi ro đồng tiền của những nước này sau đó bị mất giá. Giả sử có ít hơn 10% cơ hội tất cả các nước trong khu vực đồng tiền chung rời bỏ đồng tiền này, và rằng trong trường hợp họ từ bỏ đồng tiền chung và các đồng bản tệ của họ bị mất giá 30%, Chương trình bảo hiểm tức thời này sẽ cần một khoản từ 154 tỷ euro cho đến 198 tỷ euro. Một quỹ như vậy cần phải lấy từ tiền đóng bảo hiểm đối với tiền gửi, nhưng vì hiện tại đang cần tiền để khôi phục lòng tin, do vậy quỹ này sẽ cần phải được hỗ trợ bởi Quỹ ESM.

Một lần nữa, sẽ chẳng dễ dàng để làm được những điều nêu trên. Các ngân hàng và cử tri ở các nước chủ chốt sẽ do dự bảo hiểm các khoản tiền gửi này. Nếu không có hoạt động giám sát ngân hàng Châu Âu mạnh mẽ hơn thì có thể dẫn đến việc các ngân hàng sẽ hứng chịu quá nhiều rủi ro. Nhiều nhà phân tích cũng chỉ trích rằng một Quỹ chi trả ngay như thế cũng nhanh chóng hết sạch một khi việc rút tiền hàng loạt xảy ra. Nhưng dù sao thì thiết lập một Quỹ như thế, dù không hoàn hảo, còn tốt hơn là chẳng làm gì.

MK (tổng hợp)