Chiến tranh thương mại: Nguy cơ vốn rút khỏi thị trường mới nổi
Sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định “trừng phạt” Thổ Nhĩ Kỳ bằng việc tăng thuế áp lên kim loại nhập khẩu từ nước này, Thổ Nhĩ Kỳ cũng ngay lập tức đáp trả bằng thuế suất lên đến 120% với ô tô từ Mỹ.
Xét về quy mô kinh tế, Thổ Nhĩ Kỳ rất nhỏ so với Trung Quốc. GDP của Thổ Nhĩ Kỳ năm 2017 là 851 tỷ USD, chiếm 1.37% GDP toàn cầu trong khi Trung Quốc là 12,2 nghìn tỷ USD, chiếm 19,7%. Thương mại Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ cũng rất khiêm tốn, Mỹ xuất khẩu 9,7 tỷ USD và nhập khẩu 9,4 tỷ USD từ Thổ Nhĩ Kỳ trong năm 2017.
Dòng vốn chuyển hướng
Khi chiến tranh thương mại nổ ra, nước nhỏ hơn là Thổ Nhĩ Kỳ đã phải gánh chịu tổn thất rất nhanh và vô cùng lớn. Đồng lira đã mất giá 21% chỉ riêng trong tháng 8 và Thổ Nhĩ Kỳ đã phải tìm đến trợ giúp từ Quatar và Trung Quốc để giữ giá đồng nội tệ.
Theo báo cáo cập nhật dòng vốn toàn cầu của Khối nghiên cứu bán lẻ thuộc Công ty cổ phần Chứng khoán Sài Gòn (SSI), rủi ro từ Thổ Nhĩ Kỳ không lây lan trực tiếp sang các nền kinh tế mới nổi (EM), nhưng có thể gián tiếp qua việc làm đồng USD lên giá, đồng thời làm gia tăng lo ngại về chiến tranh thương mại cũng như tăng trưởng kinh tế hiện nay ở Trung Quốc.
Hiện dòng vốn tiếp tục có dấu hiệu bị rút ra khỏi các thị trường mới nổi. Nhưng điểm khác biệt so với thời điểm cuối tháng 6, đầu tháng 7 đó là dòng vốn ra khỏi các thị trường mới nổi lại dường như đang quay trở lại thị trường phát triển (DM), mà cụ thể là Mỹ.
Nguyên do, tăng trưởng kinh tế tại Mỹ đang rất khả quan. Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ vào tháng 6 đã rơi xuống mức thấp nhất 20 năm là 3,9% và chỉ số chứng khoán S&P 500 là chỉ số hiếm hoi trên thế giới tăng điểm với mức tăng +6,25% kể từ đầu năm.
Cụ thể, thống kê trong 5 tuần gần nhất, các quỹ đầu tư cổ phiếu của Mỹ có inflow (vốn vào) 4 tuần với tổng 14,3 tỷ USD. Ngược lại, thị trường mới nổi chỉ có inflow duy nhất 1 lần trong 5 tuần gần nhất và tổng giá trị outflow (vốn ra) của 5 tuần là 3,8 tỷ USD.
So với các thị trường phát triển còn lại là Tây Âu và Nhật bản, thị trường Mỹ có sức hấp dẫn hơn cả. Dòng vốn đã bị rút ra khỏi các quỹ cổ phiếu của Tây Âu 22 tuần liên tiếp với tổng giá trị lên tới 52 tỷ USD. Cùng thời gian này, các quỹ của Nhật có inflow 14 tỷ USD còn Mỹ là 20 tỷ USD.
Ở nhóm quỹ Global Emerging Market Fund (GEM), khá bất ngờ khi trong 2 tuần gần nhất đã có lại inflow dù giá trị không đáng kể. Tuy nhiên, đây có thể chỉ là động thái “bắt đáy” trong thời gian ngắn, khi chỉ số MSCI EM Index giảm sâu xuất phát từ khủng hoảng Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhóm quỹ khu vực châu Á và châu Mỹ Latin trong 2 tuần đó vẫn tiếp tục có outflow. Đáng chú ý là vào tuần đầu tháng 8, outlfow ở toàn bộ thị trường châu Mỹ Latin đã tăng lên mức cao nhất 3 năm.
Lịch sử có lặp lại?
Dòng vốn trên toàn cầu liên tục dịch chuyển để tìm kiếm cơ hội sinh lời. Dòng tiền sẽ tập trung vào các tài sản được đánh giá có lợi suất cao nhất trên một đơn vị rủi ro. Trong mắt của giới đầu tư thì thị trường mới nổi luôn có rủi ro cao hơn thị trường phát triển và lịch sử đã cho thấy một số lần dòng vốn rời khỏi thị trường mới nổi để chuyển về thị trường phát triển khi rủi ro gia tăng.
Lần đầu tiên là trước và trong năm 2015, khi Fed chuẩn bị tăng lãi suất. Fed nâng lãi suất đe dọa tăng chi phí vốn và làm đồng USD lên giá, 2 yếu tố khiến tài sản của thị trường mới nổi trở nên rủi ro hơn.
Lần thứ hai là sau khi Donald Trump thắng cử. Với chính sách hỗ trợ doanh nghiệp của Trump, giới đầu tư kỳ vọng tăng trưởng lợi nhuận của doanh nghiệp Mỹ sẽ cao, vì vậy tài sản của Mỹ sẽ trở nên hấp dẫn. Giới đầu tư cũng dự báo đồng USD sẽ lên giá bởi Trump là người ủng hộ thắt chặt tiền tệ.
Và hiện dấu hiệu của lần thứ ba cũng đang xuất hiện rõ, bắt đầu từ tháng 4/2018 khi khả năng Fed nâng lãi suất nhanh hơn dự kiến khiến đồng USD tăng giá mạnh. Tiếp theo, từ tháng 6 xuất hiện rủi ro chiến tranh thương mại.
Dòng vốn đã bị rút khỏi thị trường mới nổi trong 4 tháng liên tiếp và khó dừng lại trong tương lai gần. Dòng vốn quay trở lại Mỹ ngày một rõ và như những gì diễn ra trong 4 tuần vừa qua, và rất có thể giới đầu tư đã hoặc sẽ quyết định dừng chân ở thị trường Mỹ.
Khi cơ hội ở một thị trường lớn, quen thuộc và ít rủi ro là Mỹ đang nổi lên song song với chính sách thắt chặt tiền tệ của Fed, cơ hội gọi vốn cho các thị trường mới nổi có thể ngày càng trở nên eo hẹp.