Chính sách tiền tệ đang thắt lại

Nhiều động thái thắt chặt tín dụng

Vào đầu năm 2012, NHNN công bố mục tiêu tăng trưởng tín dụng vào khoảng 15-17% cho toàn hệ thống. Tuy nhiên, vào ngày 13-2, NHNN lại ban hành Chỉ thị 01/CT-NHNN, chia các NH thành 4 nhóm và giao chỉ tiêu tín dụng khác nhau theo từng nhóm.

Điều này đồng nghĩa tăng trưởng tín dụng theo Chỉ thị 01 sẽ thấp hơn con số 15-17% cho toàn hệ thống. Nếu giả định có khoảng 10 NH tín dụng thuộc nhóm 4, 20 NH thuộc nhóm 1 và 2, 7 NH thuộc nhóm 3, ước con số tăng trưởng tín dụng sẽ còn khoảng 12-13%.

Trong Thông tư 04/2012/TT-NHNN ban hành ngày 8-3 về hoạt động ủy thác đầu tư. Theo Khoản 3, Điều 9, Mục 2: “Tổ chức tín dụng, chi nhánh NH nước ngoài nhận ủy thác của tổ chức khác để cho vay phải tính dư nợ cho vay từ nguồn vốn nhận ủy thác vào tổng dư nợ cấp tín dụng”.

Như vậy, dòng vốn vay từ hoạt động ủy thác cũng bị đặt trong sự kiểm soát của NHNN theo hạn mức tín dụng. Đối tượng nhận ủy thác cũng hạn chế vì theo Khoản 1, Điều 8, Mục 3 “chỉ có các tổ chức tín dụng và NH nước ngoài hoạt động theo quy định của luật tổ chức tín dụng mới được phép nhận ủy thác”.

Điều này khiến các cổ đông lớn không được phép nhận ủy thác như trước. Đồng thời, theo Khoản 4, Điều 9, Mục 2: “Tổ chức tín dụng, chi nhánh NH nước ngoài nhận ủy thác không được ủy thác lại cho bên thứ ba để thực hiện cho vay”.

Việc thắt chặt hoạt động ủy thác đầu tư cũng nhằm mục đích ngăn chặn khả năng huy động vượt trần lãi suất. Trong năm 2011, bằng hợp đồng ủy thác đầu tư, người gửi tiền “ủy thác” vốn cho NH để được hưởng mức lãi suất cao hơn 14%/năm.

Điểm khác của hình thức huy động vốn này là không có sổ tiết kiệm. Tuy nhiên, trong Thông tư 04 vừa ban hành, các NH không được phép nhận ủy thác vốn từ cá nhân. Do đó, các NH sẽ rất khó trong việc tìm cách huy động vượt trần lãi suất, đặc biệt là các NH có tính thanh khoản kém.

Trong tháng 3-2012, NHNN liên tục có nhiều động thái chính sách cho thấy dòng vốn tín dụng từ hoạt động ủy thác và ngoại tệ sẽ được “khóa” dần lại. Bởi trong 2 năm vừa qua, tăng trưởng tín dụng ngoại tệ luôn cao hơn 1,7-1,8 lần so với tăng trưởng tín dụng chung khi chênh lệch lãi suất giữa VNĐ và USD ở mức cao.

Mục đích của NHNN là chuyển từ cơ chế vay mượn ngoại tệ sang mua bán ngoại tệ nhằm tạo thuận lợi trong việc điều hành tỷ giá. Đặc biệt là tránh những cú sốc bất ngờ lên tỷ giá khi các hợp đồng tín dụng đáo hạn. Do đó, Thông tư 03 đã hạn chế dòng vốn giá rẻ đối với các doanh nghiệp. Nói cách khác, dòng tín dụng ngoại tệ sẽ giảm và kéo theo mức giảm của tín dụng chung.

Chứng khoán sẽ bị ảnh hưởng

Trước đây, các NH thường ủy thác vốn cho công ty liên kết và công ty liên kết lại cho nhiều cá nhân vay để đầu tư chứng khoán. Do đó, việc thắt chặt hoạt động ủy thác đầu tư sẽ có những tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán (TTCK).

Dòng vốn của thị trường tiền tệ sẽ được chảy đến những nơi theo ý muốn của NHNN hơn là chảy vào TTCK. Không chỉ thắt dòng vốn tín dụng, khả năng trong thời gian tới NHNN cũng sẽ hạn chế các biện pháp bơm vốn vào hệ thống NH.

TTCK Việt Nam đã có 2 tháng tăng trưởng mạnh từ ngày 9-1 đến 6-3 khi NHNN có động thái bơm VNĐ vào hệ thống NHTM thông qua việc mua vào ngoại tệ. Theo thông tin từ NHNN, dự trữ ngoại hối của Việt Nam 2 tháng đầu năm 2012 đã tăng 20% so với cuối năm 2011.

Việc bơm vốn của NHNN đã giúp thanh khoản của hệ thống NHTM được cải thiện, thể hiện qua lãi suất cho vay qua đêm VNĐ trên liên NH giảm mạnh xuống còn dưới 10%/năm và lãi suất đấu thầu trái phiếu chính phủ giảm (lãi suất trúng thầu trái phiếu kỳ hạn 3 năm dưới 11%/năm).

Mặc dù NHNN đã có giải pháp trung hòa một phần dòng vốn VNĐ được bơm ra thông qua việc hút ròng trên thị trường OMO và liên tục đấu thầu trái phiếu, nhưng việc NHNN có ý định phát hành tín phiếu có kỳ hạn dưới 1 năm cho thấy vẫn còn một lượng tiền chưa được rút về.

Cần nói thêm rằng, khả năng trong thời gian tới NHNN sẽ hạn chế việc mua vào ngoại tệ như các tháng đầu năm vì tỷ giá đang có một số dấu hiệu tiềm ẩn bất ổn trở lại. Trong khi giá vàng thế giới giảm mạnh thì việc giá vàng trong nước giảm chậm đã tạo nên mức chênh lệch đến 2-3 triệu đồng/lượng.

Nếu giá vàng thế giới còn tiếp tục giảm, NHNN sẽ buộc phải hạn chế mua vào ngoại tệ để tránh làm tăng tỷ giá. Do đó, động thái tiếp theo của NHNN trong thời gian tới là “dọn dẹp” số VNĐ được bơm ra trong 3 tháng đầu năm.

Dấu hiệu của động thái này đã bắt đầu xuất hiện vào cuối tuần qua. Trên thị trường mở ngày 15-3, NHNN bất ngờ phát hành tín phiếu kỳ hạn ngắn (28 ngày, 91 ngày, 182 ngày) với lãi suất cao hơn lãi suất trái phiếu chính phủ nhằm hút tiền về. Điều này khiến tỷ lệ trúng thầu trái phiếu chính phủ trong phiên đấu thầu này chỉ còn 9,75% trong tổng 4.000 tỷ đồng được gọi thầu.

Căng thẳng trên thị trường liên NH cũng xuất hiện trở lại. Vào ngày 13-3, sau khi NHNN chính thức áp trần lãi suất huy động xuống còn 13%/năm từ mức 14%/năm, lãi suất cho vay VNĐ trên thị trường liên NH ở kỳ hạn 3 tháng trở lên đều tăng, trong đó lãi suất kỳ hạn 6 tháng đã tăng mạnh lên đến 21%/năm.

Những biện pháp rút tiền khỏi hệ thống NH trong thời gian tới có thể khiến cho tình hình thanh khoản của các NHTM căng thẳng trở lại. Trong khi đó, quá trình tái cấu trúc hệ thống NH vẫn đang được triển khai nên chưa mang lại hiệu quả. TTCK vì vậy sẽ có những ảnh hưởng không tốt.

Theo T.S Lê Đạt Chí (Sài gòn đầu tư)