Chưa giải quyết được vấn nạn chạy dự án
Định lượng nguồn lực tái cơ cấu kinh tế
Phần chất vấn của đại biểu Quốc hội dành cho Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh nổi lên một số vấn đề liên quan đến nguồn lực cho quá trình tái cơ cấu nền kinh tế, hiện tượng chạy dự án từ các địa phương và trách nhiệm của bộ chuyên ngành trong việc quản lý các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước.
Liên quan đến vấn đề nguồn lực cho quá trình tái cơ cấu Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho biết, các DN kể cả DNNN và ngoài Nhà nước đều phải dùng nguồn lực tái cơ cấu lại công nghệ của mình, quản trị của mình để nâng cao năng lực cạnh tranh, có sản phẩm cạnh tranh và nguồn lực này phải do DN bỏ ra.
Tình trạng đầu tư dàn trải, hiệu quả thấp là một trong những nguyên nhân gây lạm phát cao. Ảnh: TTX(ảnh mang tính minh họa)
Về phía Nhà nước, không có chuyện phải bỏ ra gói tổng thể là bao nhiêu nghìn tỷ để hỗ trợ chỗ nọ chỗ kia. Quan trọng nhất là trong cơ chế thị trường Nhà nước phải có chính sách để định hướng cho các thành phần kinh tế phải chuyển đổi theo yêu cầu của đề án tổng thể này. Ví dụ như, yêu cầu tất cả DN và các thành phần kinh tế từng bước chuyển từ công nghệ kém, lạc hậu gây ô nhiễm môi trường, năng suất thấp, giá trị cạnh tranh thấp, không tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu chuyển sang công nghệ hiện đại, cho năng suất cao, tham gia vào chuỗi toàn cầu… Muốn như vậy, Nhà nước phải chọn lọc DN này, kể cả DN FDI và DN trong nước, để có chính sách ưu đãi, và định hướng. Trong chừng mực nhất định, Nhà nước có thể hỗ trợ công nghệ nguồn… khi xây dựng được bộ chính sách như vậy, khi đó sẽ xuất hiện nguồn lực để tính toán. Tuy vậy, Bộ trưởng Vinh cũng cho rằng, không ai có căn cứ chi tiết tính được chính xác mà chỉ là tương đối.
Lúng túng trong quản lý tập đoàn thua lỗ
Liên quan đến trách nhiệm của các bộ chuyên ngành trong việc tập đoàn, tổng công ty Nhà nước thua lỗ làm thất thoát vốn của Nhà nước, đại biểu Lê Thị Nga (Thái Nguyên) đặt vấn đề, báo cáo của Chính phủ trước Quộc hội nêu rõ quản lý giám sát đánh giá hiệu quả sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại các tập đoàn, tổng công ty trong từng thời kỳ theo thẩm định của bộ quản lý ngành và cơ quan liên quan. Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chiến lược kế hoạch đầu tư 5 năm đối với các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước. Các bộ quản lý chuyên ngành theo dõi giám sát thực hiện... Vậy nguyên nhân vì sao không chỉ riêng Vinalines lại có những vụ việc sai phạm kéo dài, thất thoát lớn vừa qua được phát hiện rất chậm. Nhận một phần trách nhiệm của bộ mình, tuy nhiên Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho rằng, việc quy định giao cho bộ chuyên ngành quản lý các DNNN được quy định trong nhiều luật ban hành thời kỳ trước 2005. Năm 2005, sau khi gộp Luật DNNN với Luật DN nói chung, chế tài quản lý DNNN thông thoáng hơn. Riêng với các dự án đầu tư của tập đoàn, tổng công ty có rất nhiều nghị định quy định rất chặt chẽ trách nhiệm của người đứng đầu DN đối với các dự án này. Ví dụ như Nghị định 12, hay các quy định khác của Luật đầu tư đều quy định các dự án do DN tự chịu trách nhiệm. “Bộ Kế hoạch và Đầu tư thực sự không nắm được vấn đề này”, ông Vinh thừa nhận.
Chính vì vậy, để làm rõ trách nhiệm của bộ chuyên ngành, cần làm rõ về vấn đề đại diện chủ sở hữu đối DNNN. “Tuy nhiên, những vấn đề liên quan đến chủ sở hữu vẫn còn nhiều tranh luận khi tách chức năng quản lý Nhà nước với chức năng quản lý DN khỏi các bộ chuyên ngành. Nay lại bàn chuyện giao cho bộ chuyên ngành quản lý DNNN hay là thành lập cơ quan tương đương bộ để chuyên quản lý các DNNN cũng còn nhiều ý kiến khác nhau”, ông Vinh cho hay.
Chạy dự án là có?
Trả lời bổ sung trách nhiệm của các bộ trong thất thoát đầu tư công, Bộ trưởng Bộ Tài chính Vương Đình Huệ cho biết, nói đầu tư công là nói đầu tư từ NSNN. Trong sai phạm của các tập đoàn, tổng công ty, DNNN như Vinaline vừa qua, Thanh tra Chính phủ đã có kết luận rõ ràng, trách nhiệm chính là của chủ tịch tập đoàn và giám đốc các đơn vị thành viên. Trong báo cáo kết luận thanh tra không có điều nào đề cập đến trách nhiệm của các bộ. Tuy nhiên, ông Huệ cũng thừa nhận, vấn đề hiện nay là còn lúng túng trong việc tách bạch quản lý Nhà nước và quản lý DNNN của các bộ chuyên ngành. |
Vấn đề thu hút nhiều quan tâm được đại biểu Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) gửi tới Bộ trưởng Bùi Quang Vinh đó là những bất cập trong quản lý đầu tư công. Theo ông Vinh, hiện có hai luồng quan điểm khác nhau về vấn đề này. Nguyên nhân là do khoán trắng đầu tư cho địa phương quyết định mà hệ lụy của nó là tỉnh nào, thành phố nào cũng có KCN có sân bay, bến cảng, trường đại học… trong khi Việt Nam chưa có nổi cảng nước sâu nào đủ tiêu chuẩn quốc tế. Nhưng, thực chất tất cả các dự án đầu tư đều được quyết định từ Trung ương chứ không phải địa phương. Ông Vinh nhấn mạnh: “Đầu tư công là sản phẩm của cơ chế xin cho. Trong đó cả hai phía đều có lợi ích chung là lợi ích nhóm. Hệ quả là số dự án quá nhiều trong khi vốn ngân sách có hạn, đầu tư dàn trải, dẫn đến nhiều dự án thiếu vốn, gây lãng phí. Không những thế nó còn dẫn đến tình trạng chạy dự án, chạy vốn giữa các địa phương”.
Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh thừa nhận, cả hai quan điểm đều có cái đúng. Trước nhu vốn của các địa phương quá lớn, trong khi nền kinh tế còn nhỏ nên các địa phương phải xây dựng nhiều dự án để lấy nguồn từ ngân sách nhiều dự án. Song điều đáng nói là mặc dù phân cấp rất mạnh nhưng Nhà nước lại không có đủ chế tài quản lý. Phân cấp cho địa phương, bố trí tổng vốn nhưng địa phương được quyết định từ nhóm A đến nhóm C. Có nghĩa là nhóm lớn nhất cũng không cần báo cáo ai. Bên cạnh đó, Nhà nước cũng chưa có chế tài giám sát việc này chặt chẽ nên văn bản có được giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chức năng giám sát nhưng thực tế Bộ cũng không nhận được giám sát báo cáo…
Phiên chất vấn dường như gay cấn hơn khi đại biểu chưa thỏa mãn với chất vấn của Bộ trưởng. Chủ tịch Quốc hội đã cắt ngang đại biểu Trần Ngọc Vinh truy vấn: chạy dự án lâu nay dư luận râm ran, tuy chưa bắt tận tay nhưng “không có lửa làm sao có khói”. Đặc biệt, các dự án do Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ định thầu ngày càng có xu hướng chạy nhiều hơn. Về vấn đề này, Bộ trưởng Vinh cho rằng, “chuyện có hay không có chạy dự án thì tôi nói thật là nếu phát hiện được tôi đã kỷ luật rồi, không để cho ai yên. Nhưng mà nói không có, tôi cũng không tin (?)”. Tuy nhiên, ông Vinh cho rằng, vấn đề hiện nay là giải pháp ngăn chặn để họ không có cơ hội làm việc này. Chính vì vậy, trong chỉ thị 192, bộ đã đề xuất không tham gia chi tiết một danh mục công trình nào mà chỉ tham mưu cho Chính phủ về tổng vốn mà Chính phủ và Quốc hội giao cho địa phương theo nguyên tắc phân bổ vốn. Như vậy, thẩm quyền phân bổ chi tiết vào mỗi dự án bao nhiêu cho từng năm, bắt đầu từ năm 2012 trở đi, là không thuộc trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư…
Tuy nhiên, giải pháp mà Bộ trưởng Bùi Quang Vinh nêu ra chưa khiến các đại biểu hài lòng. Đại biểu Trần Du Lịch (TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, chống đầu tư dàn trải là hoan nghênh. Tuy nhiên, Bộ trưởng chưa làm rõ cái gốc của vấn đề dàn trải do đâu. “Tôi cho rằng, gốc của nó là lập kế hoạch từ địa phương, nếu như vậy, giải pháp của Bộ trưởng liệu có giải quyết được cái gốc vấn đề hay không”, ông Lịch băn khoăn.
Bức xúc về giá đền bù đất đai Là Bộ trưởng đăng đàn đầu tiên, nhiều bức xúc của cử tri liên quan tới giá đền bù đất đai, môi trường sống được nhiều đại biểu Quốc hội đặt ra với Bộ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường Nguyễn Minh Quang. Đại biểu Nguyễn Anh Sơn (Nam Định) mở đầu phiên chất vấn đã thẳng thắn cho rằng, vấn đề giao đất, thu hồi đất, đền bù giải phóng mặt bằng nhiều năm qua đã xuất hiện rất nhiều bất cập, gây bức xúc cho cử tri cả nước và là một trong những nguyên nhân gây bất ổn xã hội, làm suy giảm lòng tin của nhân dân vào chính quyền. Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường - Nguyễn Minh Quang thừa nhận, câu hỏi của đại biểu là những vấn đề đang đặt ra bức bách trong thực tiễn thực hiện công tác quản lý tài nguyên mà trực tiếp là đất đai. Đặc biệt đối với các địa bàn, các vùng đô thị, các vùng liên quan đến khu công nghiệp và các cụm công nghiệp... Nguyên nhân của tình hình này, trước hết do việc tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tổ chức để tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ở một số dự án chưa đảm bảo được dân chủ, công khai, bình đẳng trong quá trình chúng ta tiến hành thu hồi đất. Một nguyên nhân khác là giá đất được tính bồi thường còn thấp. Ngoài ra, năng lực và đội ngũ cán bộ làm công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, tổ chức tái định cư có mặt hạn chế nhất định. |
PV