Chuyển đổi mô hình tăng trưởng: Cần kiên định giải pháp
Kết quả này được biểu hiện trên một số mặt:
Về tỷ lệ vốn đầu tư toàn xã hội/GDP, nếu đã tăng lên ở mức rất cao trong các thời kỳ trước (từ bình quân 39,1% thời kỳ 2001- 2005, lên 42,7% thời kỳ 2006- 2010), thì năm 2011 đã giảm mạnh còn 34,6%. Mục tiêu 2012 được xác định tiếp tục giảm xuống còn 33,5%, thực hiện trong 6 tháng đầu năm ở mức 34,5% - thấp hơn tỷ lệ 38,3% của cùng kỳ năm trước. Còn vốn đầu tư nếu tính theo giá thực tế thì tăng thấp (10,1%), nếu tính theo giá so sánh còn bị giảm.
Điều đó chứng tỏ, nếu những năm trước, tăng trưởng GDP phụ thuộc chủ yếu vào sự tăng lên với tốc độ cao của vốn đầu tư, thì nay Chính phủ đã chủ động giảm tỷ lệ vốn đầu tư/GDP, tức là giảm sự phụ thuộc vào vốn đầu tư. Việc chuyển đổi tư duy này là kết quả có tầm quan trọng hàng đầu trong bước khởi đầu, cũng như toàn bộ công cuộc chuyển đổi mô hình tăng trưởng trong thời gian dài sau này.
Việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng của Việt Nam cũng đặt ra một số vấn đề cần giải quyết.
Một là, nâng cao hiệu quả đầu tư thể hiện ở việc giảm hệ số ICOR (được tính bằng cách chia tỷ lệ đầu tư/GDP cho tốc độ tăng GDP). Hệ số này của Việt Nam có xu hướng cao lên và hiện ở mức cao (bình quân 1996- 2000 là 4,7 lần, bình quân 2001- 2005 là 5,2 lần, bình quân 2006- 2020 là 6,1 lần). Năm 2011 đã giảm xuống còn 5,9 lần; mục tiêu 2012 là 5,2- 5,6 lần.
Trong điều kiện nguồn vốn đầu tư bị co lại như hiện nay, thì nâng cao hiệu quả đầu tư lại càng cần thiết, vừa để bù cho sự sụt giảm về tỷ lệ vốn đầu tư/GDP, mà còn không gây ra lạm phát cao, bất ổn kinh tế vĩ mô.
Để nâng cao hiệu quả đầu tư, cần thực hiện nhiều giải pháp. Chuyển dịch cơ cấu nguồn vốn đầu tư theo hướng giảm tỷ trọng vốn đầu tư khu vực nhà nước, tăng vốn đầu tư từ khu vực ngoài nhà nước.
Đối với vốn đầu tư từ khu vực nhà nước cần tập trung cho cơ sở hạ tầng; làm tốt công tác quy hoạch tổng thể cùng các quy hoạch ngành, vùng; rà soát việc phân cấp quản lý; hạn chế đầu tư dàn trải; đẩy nhanh tiến độ thi công; giám sát kiểm tra để tránh lãng phí, thất thoát. Đối với đầu tư từ khu vực ngoài nhà nước, một mặt cần có cơ chế khuyến khích, cần đẩy mạnh xã hội hoá để thu hút nguồn lực xã hội.
Mặt khác, cần hướng dòng vốn này đầu tư trực tiếp cho sản xuất, kinh doanh, tránh chạy lòng vòng qua các kênh đầu tư rủi ro,… vừa gây nóng, lạnh trên các kênh này, vừa gây thiếu vốn trực tiếp sản xuất, kinh doanh. Đối với nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài cần định hướng chọn lọc vào nguồn có kỹ thuật- công nghệ cao, công nghệ sạch; vào ngành và lĩnh vực đầu tư như chế tạo, chế biến; vào những vùng, những địa bàn để chuyển giao công nghệ, chuyển dịch cơ cấu kinh tế,…
Hai là, nâng cao năng suất lao động là vấn đề có tầm quan trọng hàng đầu của Việt Nam, là 1 trong 3 đột phá chiến lược để chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cấu trúc nền kinh tế, vừa là yếu tố gần như vô hạn của tăng trưởng, vừa tăng hiệu quả và sức cạnh tranh, vừa tránh được yếu tố tiềm ẩn của lạm phát,…
Để nâng cao năng suất lao động, vấn đề quan trọng nhất là tăng tỷ lệ lao động đã qua đào tạo (hiện còn ở mức dưới 40%, mục tiêu đến năm 2015 đạt 55%, đến năm 2020 đạt 70%). Một vấn đề quan trọng tiếp theo là đổi mới cơ cấu đào tạo giữa các trình độ, giữa thày và thợ (đại học, cao đẳng/trung cấp/công nhân kỹ thuật), giữa lý thuyết với thực hành, giữa các loại khoa học và các chuyên ngành, đổi mới việc sử dụng.
Một vấn đề quan trọng khác là đẩy nhanh hơn nữa việc chuyển dịch cơ cấu lao động theo nhóm ngành, rút nhanh hơn tỷ trọng lao động làm việc trong ngành nông nghiệp sang nhóm ngành công nghiệp- xây dựng và nhóm ngành dịch vụ; chuyển dịch cơ cấu lao động sang công nghiệp phụ trợ, sang công nghiệp chế tạo, sang các ngành dịch vụ động lực.
Chuyển đổi mô hình tăng trưởng là một quá trình, không thể hành động theo ý muốn, mà phải tạo ra các tiền đề và điều kiện cho quá trình chuyển đổi. Chính vì vậy, trong những năm đầu của thời kỳ thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 10 năm 2011- 2020, cần có sự kết hợp giữa tăng trưởng theo chiều rộng với tăng trưởng theo chiều sâu theo hướng chuyển mạnh sang chiều sâu.
Đào Ngọc