Chuyên gia kinh tế quan ngại vấn đề phụ thuộc kinh tế

Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) hôm nay đã đưa ra dự báo cho quý III: Tăng trưởng kinh tế quý III có thể đạt mức 6,42%. Tăng trưởng xuất khẩu ở mức 10,6%. Thâm hụt thương mại ở mức 0,8 tỷ USD. Mức tăng giá tiêu dùng (CPI) trong quý III là khoảng 0,92%. Tỷ giá của hệ thống NHTM nhiều khả năng sẽ ổn định trong quý III và quý IV.

Ảnh minh họa

CIEM phân tích, diễn biến kinh tế vĩ mô trong quý III có thể chịu ảnh hưởng của 3 yếu tố chính: FED có thể ra quyết định nâng lãi suất USD, qua đó ảnh hưởng đến dòng vốn và/hoặc mặt bằng lãi suất và/hoặc tỷ giá ở Việt Nam; Các thị trường xuất khẩu chính vẫn ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, song quá trình này còn rủi ro do các căng thẳng địa chính trị, khủng hoảng nợ công châu Âu, v.v…

Trong nước, chính sách tiền tệ có thể được nới lỏng và sự tương tác của chính sách này với chính sách tài khóa sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động đầu tư và xuất khẩu của Việt Nam.

Dự báo tỷ giá sẽ tác động nếu FED nâng lãi suất USD nhưng TS.Nguyễn Đình Cung – Viện trưởng CIEM vẫn khẳng định tỷ giá sẽ ổn định đến cuối năm vì chủ trương giữ ổn định tỷ giá và nhờ kinh tế vĩ mô ổn định. Nhưng ông cũng cho rằng sau đây cần có những thay đổi trong điều hành tỷ giá và chính sách tiền tệ.

Đánh giá, phân tích tình hình 2 quý đầu năm, dự báo cho thời gian sau, ông Cung tỏ ra nhiều quan ngại bởi nhìn ngắn hạn có vẻ không có vấn đề nhưng nhìn xa hơn, sâu hơn có vẻ có vấn đề. Năng suất lao động thấp, vốn đầu tư lại đổ vào những ngành có hiệu quả thấp, rồi đổ vào cả những ngành có năng suất lao động thấp và tăng trưởng thấp như tài chính, ngân hàng, bất động sản… “Đây đang là nghịch lý”, ông Cung thốt lên.

Một vấn đề nữa khiến ông Cung trăn trở lâu nay và một lần nữa lại bộc lộ, đó là làm sao để khu vực trong nước phát triển tốt hơn. “Tâm lý bài ngoại là không phải. Nhưng nếu cứ là khu vực DN có vốn đầu tư nước ngoài FDI phát triển hơn, đóng góp vào tăng trưởng và xuất khẩu nhiều hơn… không ổn. Làm sao FDI vào thì cả DN FDI và DN Việt Nam cùng “win-win”. Giải pháp phải là khuyến khích khu vực kinh tế trong nước sao cho nó phát triển tương xứng.

Thu hút FDI chưa cải thiện nhiều. (Nguồn: CIEM)

TS.Lê Đăng Doanh, nguyên viện trưởng CIEM cũng nhắc đến vấn đề tăng trưởng vẫn nhờ khai thác tài nguyên và FDI. Trong khi đó, các cải cách rất chậm. Ông đề nghị làm rõ: Tình hình thị trường chứng khoán Trung Quốc đang rất phức tạp và sẽ ảnh hưởng lớn đến thị trường chứng khoán Châu Âu và Nhật Bản và sẽ tác động tới Việt Nam thế nào? “Có ý kiến nói rằng nếu thị trường chứng khoán Trung Quốc sụp đổ thì vốn sẽ về Việt Nam, theo tôi chưa chắc”, ông Doanh nói. Ông cũng lưu ý, tình hình chứng khoán Trung Quốc chắc chắn kéo lùi tăng trưởng Trung Quốc - đó là điều cảnh báo.

TS.Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cũng lưu ý đến tình trạng “phụ thuộc nhiều vào FDI” cho dù FDI luôn là nguồn vốn quan trọng với Việt Nam. Ông mong muốn CIEM và các cơ quan chức năng cần phân tích thật sâu, thật kỹ tình hình kinh tế, chỉ rõ những tồn tại mới có giải pháp trúng và đúng, qua đó mới thực sự có cuộc đổi mới lần 2 với những đổi mới đúng và trúng. Cũng theo TS.Lưu Bích Hồ, phải chấp nhận tình hình như thế này trong mấy năm nữa.

Đồng tình với những phân tích và nhận định của CIEM, cũng cùng quan điểm về FDI như các chuyên gia khác nhưng TS.Lê Đình Ân - Nguyên Giám đốc Trung tâm Thông tin và dự báo kinh tế - xã hội Quốc gia cho rằng, còn thiếu những phân tích quan trọng. Ông cũng nói: “Tôi cứ phân vân mãi về sự ổn định của lạm phát. Trong năm 2014 và quý I/2015 thì cho rằng tổng cầu không tăng nên lạm phát thấp. Quý 2 thì tổng cầu đã tăng nhưng sao lạm phát vẫn thấp. Bởi cầu có tăng nhưng vẫn thấp hơn cung vì cung tăng ở kinh tế ngầm”.

Ông Ân chỉ ra tình trạng cung tăng ở kinh tế ngầm như thực phẩm, hoa quả, hàng nhập lậu nhiều và không kiểm soát được. Phần nổi thì người tiêu dùng được lợi do giá thấp nhưng chất lượng tiêu dùng thì có vấn đề và DN, người sản xuất thì chịu thiệt hại lớn còn kinh tế vĩ mô cũng ảnh hưởng không nhỏ.

TS.Lê Xuân Bá – nguyên Viện trưởng CIEM lưu ý cần phân tích rõ tác động trong quan hệ kinh tế Việt Nam – Trung Quốc. “Lâu nay mới chỉ phân tích, chú ý nhiều hơn tới quan hệ thương mại Việt Nam – Trung Quốc nhưng quan hệ thương mại chỉ là 1 phần. Tình hình kinh tế Việt Nam sẽ ra sao chịu tác động rất nhiều từ quan hệ kinh tế Việt Nam – Trung Quốc”, ông Bá nói. Ông Bá nhấn mạnh, trước mắt quan hệ kinh tế 2 nước không có thay đổi nhiều nhưng “quan trọng là phải có tư tưởng không phụ thuộc kinh tế vào 1 ai. Chúng ta có thể phụ thuộc vào rất nhiều nước nhưng không thể chỉ phụ thuộc vào một ai cả”.