Đầu tư sang Lào và Campuchia: Để giảm thiểu rủi ro
Giảm thiểu những rủi ro về tranh chấp đất đai, lao động, môi trường và văn hoá dân tộc bản địa là những vấn đề mà DN Việt phải lưu ý để có thể đầu tư bền vững ở khu vực này.
DN nên dự phòng kinh phí rủi ro thực hiện dự án |
Chia sẻ câu chuyện thực tế trong hoạt động nghiên cứu DN Việt đầu tư ra nước ngoài, bà Nguyễn Hoàng Phượng - Trung tâm Con người và Thiên nhiên cho biết, DN đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp ở Lào, quỹ đất đầu tiên công ty được cấp chủ yếu là rừng gỗ tạp, nương rẫy bị bỏ hoang hóa.
Sau khi ủi đất và bồi thường thì có người dân bản ra cắm cọc làm hàng rào và nhận là đất của mình do mua lại từ người khác. Mặc dù công ty đã làm tờ trình báo cáo lãnh đạo huyện và đề nghị xác minh lại đất này nhưng không được giải quyết. Do đó, công ty phải bồi thường thêm lần nữa cho mảnh đất này.
Hay theo điều luật đất đai 2001 của Campuchia, hạn mức giao đất không vượt quá 10.000ha. Những diện tích tô nhượng lớn hơn diện tích này sẽ bị cắt giảm trừ một số trường hợp ngoại lệ do ảnh hưởng đến quá trình khai thác. Thủ tục giảm và miễn trừ cụ thể được xác định bởi các nghị định.
Việc cấp nhượng quyền ở một số nơi lớn hơn hạn mức này nhằm dành ưu đãi cho một người hoặc một pháp nhân cụ thể được quản lý bởi cùng một người là bị nghiêm cấm. Tuy nhiên, cách hiểu và giải thích Điều 59 này giữa các cơ quan Chính phủ và các tổ chức xã hội là khác nhau, nên một số DN đã bị cấp đất chồng chéo lên diện tích của cá nhân và tổ chức.
Bên cạnh tranh chấp đất đai, vấn đề lao động cũng là một rủi ro khiến nhiều nhà đầu Việt Nam phải đau đầu khi đầu tư sang Lào và Campuchia. Ông Phạm Quang Tú - đại diện của Oxfam tại Việt Nam cho biết, các dự án đầu tư của Việt Nam thường vướng ở hạn mức lao động.
Trong khi, DN không tìm được đủ số lao động bản địa có trình độ và năng lực làm việc thì các dự án đầu tư lại bị khống chế số lượng lao động từ Việt Nam sang làm việc. Do đó, các dự án đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp tại đây gặp rất nhiều khó khăn khi tuyển dụng lao động.
Ngoài ra, còn một số rủi ro khác do chính bản thân DN tạo ra. Nhiều DN Việt Nam sang đầu tư nhưng không báo cáo với các cơ quan quản lý, Tham tán Thương mại, chỉ đến khi phát hiện lừa đảo mới liên lạc với các nhà chức trách để kêu cứu, thì lúc đó rất khó hỗ trợ.
Việc lừa đảo thường rất tinh vi và phần lớn thông qua các quan hệ cá nhân có quen biết. Các “cò” dự án thậm chí còn phô tô đầy đủ cả bộ hồ sơ, bản đồ đất đai của dự án để bán lại cho các DN Việt Nam. Nhiều chủ DN nhẹ dạ bỏ ra hàng triệu USD để mua dự án nhưng khi sang tới nơi mới biết dự án không có thật hoặc thuộc sở hữu của đơn vị khác, bà Phượng nói.
Chính vì vậy, khi đầu tư ra nước ngoài các DN cần chuẩn bị kỹ thông tin. Là DN tiên phong trong đầu tư sang Lào và Campuchia, Tập đoàn công nghiệp cao su Việt Nam hiện đầu tư 23 dự án trồng cao su tại Lào và Campuchia với tổng diện tích đăng ký là 139.450 ha, trong đó tại Campuchia là 114.816 ha và Lào là 24.634 ha. Tập đoàn đã trồng được khoảng 116.837 ha cao su với vốn đầu tư thực hiện khoảng 15.992 tỷ đồng, diện tích cao su đưa vào khai thác khoảng 12.876 ha…
Chia sẻ kinh nghiệm từ chính DN mình, ông Phạm Văn Thành, đại diện Tập đoàn Cao su cho hay, ngay từ khi chuẩn bị đầu tư, DN cần quan tâm đến vấn đề đào tạo, tiếp cận ngôn ngữ nước sở tại, quan hệ tốt với khu dân cư cộng đồng, cần dự trù về tài chính để thực hiện các vấn đề về xã hội, môi trường…
Tập đoàn cũng đã phải trả giá khá nhiều về những rủi ro liên quan đến đất đai do khi bắt tay vào thực hiện dự án có những thay đổi so với khảo sát ban đầu. Cụ thể, trong quá trình khai hoang, phát hiện ra những di tích ở những khu rừng thiêng, hay nghĩa trang của người bản xứ…
Hoặc những thay đổi chính sách bất ngờ của nước sở tại, trong quá trình thực hiện lại cho phép người dân thâm canh vào đất của DN, hợp thức pháp hóa nó, giao đất cùng một lúc cho nhiều tổ chức… Những vấn đề này dẫn đến đất đai giảm đi gây thiệt hại về kinh tế, DN nên dự phòng kinh phí rủi ro thực hiện dự án.
Ông Vũ Ninh, Công ty cổ phần GEMADEPT chia sẻ, khi triển khai đầu tư sang Lào hay Campuchia bài học của nhiều DN là không để ý nhiều đến vấn đề môi trường xã hội mà chỉ quan tâm đến vấn đề lợi nhuận. Đây là một vấn đề DN phải lưu ý. Nếu chúng ta hài hòa được lợi ích của nhà đầu tư, của chính quyền nhân dân địa phương nước sở tại thì sẽ đạt được vấn đề đầu tư bền vững.