Để thoát cảnh “đầu xuôi, đuôi không lọt”
Thủ tướng chỉ thị tiếp tục hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp | |
4 tháng 2017: DN "mới sinh" tăng mạnh, DN "ốm, chết" giảm mạnh | |
Xốc lại khu vực doanh nghiệp |
Mục tiêu cả nước có 1 triệu DN hoạt động đến năm 2020 sẽ rất khó thành hiện thực nếu tình trạng phát triển theo kiểu “đầu xuôi, đuôi không lọt” vẫn tiếp diễn như hiện nay. Trước thực tế này, các chuyên gia kinh tế và cơ quan quản lý đã đưa ra giải pháp đối với những vướng mắc trong quá trình phát triển của DN Việt Nam tại Diễn đàn Phát triển doanh nghiệp Việt Nam 2017 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức ngày 22/6.
Lo ngại “bong bóng” DN
PGS. TS. Hồ Sỹ Hùng, Cục trưởng Cục Phát triển DN cho biết, năm 2016 có hơn 110.000 DN thành lập, tăng 16,2% so với năm 2015, đạt mức kỷ lục từ trước đến nay. Tốc độ thành lập DN vẫn tiếp tục giữ ở mức cao trong các tháng đầu năm vừa qua. Tuy nhiên theo ông Hùng, quy mô của DN tư nhân vẫn nhỏ và không có sự cải thiện qua nhiều năm. Theo quy mô lao động, có tới 97,7% số DN có quy mô nhỏ và vừa. Xét về quy mô vốn, tỷ lệ DN có quy mô vốn nhỏ và vừa chiếm tới 98,6%, trong đó chủ yếu là DN nhỏ và siêu nhỏ, tỷ lệ DN quy mô vừa chỉ chiếm 1,6%.
DN cần cải thiện chính mình để phát triển bền vững thay vì chỉ trông chờ vào chính sách |
Chuyên gia kinh tế, TS. Võ Trí Thành đánh giá, số lượng DN tăng nhanh nhưng đóng góp vào nền kinh tế không tương xứng khiến GDP tăng rất chậm. “Rõ ràng cái bánh không to kịp thì các miếng bánh phải nhỏ đi, DN phải chịu khó ăn ít đi thôi”, ông Thành ví von.
Đánh giá về lực lượng DN tư nhân trong nước, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam thẳng thắn nói đây là bức tranh tương đối buồn. Theo đó, chỉ có 9% số DN tham gia vào lĩnh vực sản xuất, 24% DN hoạt động trong lĩnh vực xây dựng, 60% DN vào thương mại dịch vụ. Điều này cho thấy DN tư nhân Việt Nam không chỉ nhỏ bé mà còn tập trung vào các lĩnh vực ít tạo ra giá trị gia tăng, ít có hàm lượng đổi mới sáng tạo, vì vậy rất dễ bị tổn thương.
Ông Tuấn dẫn chứng, khu vực miền núi phía Bắc có khoảng 36% DN hoạt động trong lĩnh vực xây dựng. Đây là các DN gián tiếp sống dựa vào bầu sữa ngân sách thông qua các hoạt động đầu tư công. Vì vậy khi đầu tư công tại khu vực này bị siết chặt trong 2 năm vừa qua, hoạt động của khối DN này trầm lắng hơn hẳn.
Cục Phát triển DN chia sẻ, để hỗ trợ DN phát triển, thời gian qua Chính phủ đã thiết kế chính sách tạo thành 3 bánh răng với mục đích cải thiện môi trường kinh doanh. Đó là trình Quốc hội Ban hành nhiều luật quan trọng như Luật Hỗ trợ DNNVV, Nghị quyết 19, Nghị quyết 35. Tuy nhiên “3 bánh răng này vẫn quay tại chỗ và nó đi đến đâu tôi không thấy”, TS. Võ Trí Thành đưa ra nhận định được nhiều người đồng tình.
Với sự vận hành chính sách chậm chạp như vậy, TS. Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế lo ngại, nếu không lựa chọn các chính sách phát triển DN thực chất, có trọng điểm, thì sẽ tạo ra “bong bóng” DN.
Cần nỗ lực từ hai phía
Trả lời câu hỏi về những rào cản hàng đầu đối với DN trên môi trường kinh doanh, ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương cho rằng, đó là các chi phí kinh doanh, gánh nặng pháp lý từ các thủ tục hành chính. Bên cạnh đó còn một số vấn đề khác là việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của DN, đó là các bằng sáng chế, nhãn hiệu hàng hoá, giải quyết các tranh chấp trong kinh doanh… Khi DN được bảo vệ thì họ mới yên tâm đầu tư, sáng tạo. “Nếu là Chính phủ thì mục tiêu ưu tiên của tôi sẽ là gỡ bỏ các rào cản pháp lý đang gây ra rủi ro cho DN”, ông Hiếu nêu quan điểm.
PGS. TS. Hồ Sỹ Hùng nhận định, để phát triển bền vững khối DN tư nhân trong nước, cần tiến hành đồng thời 3 nhóm giải pháp ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. Đối với giải pháp ngắn hạn, trước mắt phải tập trung giảm chi phí cho DN, vì hiện nay chi phí kinh doanh của Việt Nam so với các nước khác là khá cao. Trong số các chi phí này, có nhiều vấn đề cơ quan quản lý nhà nước có thể tác động ngay được như logistic, thủ tục xuất nhập khẩu, thủ tục kiểm tra chuyên ngành…
Lựa chọn thứ 2 có tính chất trung hạn trong khoảng 3-5 năm là giải quyết vấn đề về tiếp cận tín dụng cho DN. Tuy nhiên về vấn đề này, theo ông Hùng cần cải thiện theo hướng các DN chủ động nâng cao năng lực của chính mình để tìm được nguồn vốn. Ông phân tích, nhiều quan điểm cho rằng NH phải hỗ trợ DN bằng cách nới lỏng điều kiện, tạo thủ tục thuận lợi hơn. Điều này không sai, nhưng quan trọng hơn là DN phải đảm bảo được các điều kiện minh bạch, năng lực quản trị tốt, đáp ứng được yêu cầu thẩm định của các NH. Đánh giá các điều kiện thẩm định từ các NHTM hiện nay đã tương đối rành mạch và rõ ràng, ông Hùng đánh giá nút thắt trong tiếp cận vốn là từ phía các DN chưa đáp ứng được các điều kiện này.
Về lựa chọn có tính chất dài hạn, theo ông Hùng, phải trả môi trường kinh doanh về đúng nghĩa là quyền kinh doanh của DN. Hiện nay để được hoạt động, DN vẫn phải thông qua nhiều điều kiện, giấy phép, vì vậy quyền kinh doanh vẫn chưa thực sự thuộc về DN. Tác động tích cực hơn nếu điều này được cải thiện là môi trường kinh doanh mà các thủ tục hành chính cũng như pháp luật được thực thi một cách nghiêm minh sẽ tạo được lòng tin trong kinh doanh của cộng đồng DN, qua đó triển khai các chính sách mới thuận lợi.
Cho rằng sự cố gắng phải đến từ 2 phía, TS. Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty CP tư vấn, đào tạo và đầu tư phát triển HLT lưu ý, bên cạnh việc cải thiện các yếu tố bên ngoài như thể chế, kinh tế vĩ mô… thì chính DN cũng phải tự cải thiện. Ông Hùng cho rằng trong khó khăn khủng hoảng vẫn có rất nhiều DN mạnh lên bên cạnh các DN phá sản. Vị này đánh giá, môi trường thể chế, kinh tế vĩ mô đang cải cách theo chiều hướng tích cực, dù có thể không nhanh như kỳ vọng của nhiều người. Vấn đề còn lại là từ chính DN. Nếu không cải thiện năng lực quản trị, không chịu khó tích luỹ vượt qua khó khăn, mở rộng sản xuất và tăng cường năng lực cạnh tranh thì khó có thể tăng trưởng bền vững.