Dư địa hạ lãi suất tùy thuộc vào lạm phát

TS. Lê Xuân Nghĩa

Năm 2012 là năm tín dụng rất khó khăn song hạ lãi suất thêm nữa hay không là vấn đề cần cân nhắc rất kỹ. Đó là quan điểm của TS. Lê Xuân Nghĩa – chuyên gia tài chính - ngân hàng khi trao đổi với Thời báo Ngân hàng.

Được biết, ông vừa đưa ra 3 kịch bản về tăng trưởng kinh tế trong năm nay. Vậy ông có thể giới thiệu khái quát về 3 kịch bản này?

Chúng tôi đã lập một mô hình về mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với đầu tư toàn xã hội. Đầu tư toàn xã hội gồm 3 cấu phần: FDI, đầu tư công và đầu tư tư nhân (tư nhân trong nước). Toàn bộ đầu tư này năm 2010 chiếm 43% GDP; năm 2011 tụt xuống còn 34%; và năm nay có nguy cơ tụt xuống 33,5%, thậm chí thấp hơn. Như vậy thì sẽ ảnh hưởng nhất định đến tăng trưởng kinh tế.

Vậy tăng trưởng cả năm nay sẽ ở mức nào? Trong 3 cấu phần trên, đến nay chúng ta đã biết 2 yếu tố: FDI từ nay đến cuối năm mỗi tháng sẽ giải ngân được xấp xỉ 1 tỷ USD; đầu tư công là 21.000 tỷ đồng, chính xác là khoảng 24.000 tỷ đồng vì còn có các khoản đầu tư thêm do tăng thu ngân sách từ dầu mỏ trong quý I tăng. Cấu phần thứ 3 là đầu tư tư nhân - phụ thuộc chủ yếu vào tín dụng ngân hàng thì vẫn còn là ẩn số. Nói cách khác là tăng trưởng tín dụng (TTTD) từ nay đến cuối năm thế nào sẽ cùng với các yếu tố đã biết trên để cho chúng ta những dự báo tương ứng về tăng trưởng GDP và lạm phát.

Mô hình của chúng tôi đặt ra 3 phương án. Phương án 1: Mỗi tháng TTTD 1%, 6 tháng cuối năm là 6% thì tăng trưởng GDP năm nay sẽ ở mức khoảng 5,1-5,2% và lạm phát của 5 tháng sau đó sẽ dưới 0,5%/tháng.

Phương án 2: TTTD trung bình 1,5%/tháng, với 2 yếu tố trên không đổi, thì TTTD 6 tháng là 9%. Khi đó GDP sẽ tăng trưởng khoảng 5,3-5,4%; lạm phát 5 tháng sau đó sẽ từ 0,5-1%/tháng.

Và phương án 3: Đẩy tín dụng ra thật mạnh, theo đó TTTD mỗi tháng 2% thì 6 tháng cuối năm sẽ đạt 12%. Khi đó, GDP năm nay có thể tăng trưởng ở mức 5,5 – 5,6% và lạm phát 5 tháng sau đó sẽ vào khoảng 1-2%/tháng. Như vậy, nếu đẩy tín dụng ở mức này thì lạm phát sẽ bùng trở lại như năm 2011.

Đấy là 3 phương án về khả năng tăng trưởng GDP năm nay mà chúng tôi tính toán dựa trên yếu tố TTTD.

Nhưng nếu phương án 3 xảy ra như ông đề cập thì tại sao lại khiến lạm phát bùng phát?

Chúng ta thấy TTTD có thể 17%/năm (cao hơn rất nhiều con số 9% hay 12%), nhưng được dàn đều ra cho 12 tháng thì lạm phát sẽ rất thấp. Đó là vì yếu tố tâm lý sẽ ảnh hưởng không mạnh. Nhưng nếu TTTD không cần phải 17%, mà chỉ là 12% thôi nhưng lại dồn vào trong 6 tháng, thậm chí trong 4 tháng thì vô cùng nguy hiểm. Nó sẽ ngay lập tức tạo ra một cú sốc khiến nền kinh tế không hấp thụ hết, dẫn đến dư thừa tiền mặt. Đồng thời, tâm lý của người dân cũng sẽ chịu tác động mạnh trước việc đẩy tiền ra nhiều như vậy trong một thời gian rất ngắn. Nghi ngại đó làm cho người ta bắt đầu sống trong tâm trạng chuẩn bị lo với lạm phát (lạm phát kỳ vọng) và vì vậy thì khiến cho lạm phát thực tăng nhanh.

Cần đẩy nhanh đầu tư công để giải phóng hàng tồn cho các DN sản xuất vật liệu xây dựng như sắt thép - xi măng. (Ảnh: PV)

Vậy ông dự báo thế nào về lạm phát năm nay?

Năm ngoái tôi có nói đùa một câu: “Đắp chiếu ngủ thì lạm phát năm nay vẫn rất thấp”. Quả đúng năm nay thấp thật. Chúng tôi tính toán lạm phát năm nay có thể xuống thấp nhất tới 4,6%; cao nhất là 6%, khác xa so với chúng ta mong muốn và cũng khác xa so với đánh giá của các chuyên gia, các hãng thông tấn quốc tế.

Trong trường hợp như vậy, lãi suất nên như thế nào?

Đây là câu hỏi lớn nhất hiện nay của CSTT. Hạ xuống nữa hay dừng lại? Thực tế là một thời kỳ rất dài để chống lạm phát, chúng ta đã duy trì lãi suất đồng nội tệ rất cao. Nếu lấy thời điểm trần lãi suất huy động 14%/năm và ngoại tệ là 2%/năm thì chênh lệch có lợi cho đồng nội tệ theo tính toán của chúng tôi lên tới 6%. Thực tế này khiến doanh nghiệp, dân cư, và cả các ngân hàng đều bán ngoại tệ chuyển sang nội tệ, tức là chuyển trạng thái của tài sản từ ngoại tệ sang nội tệ, đặc biệt diễn ra mạnh vào quý IV năm ngoái và quý I năm nay. Và phần lớn các NHTM đều duy trì trạng thái ngoại tệ âm.

Bây giờ, khi trần huy động chỉ còn 9%/năm, nếu lạm phát dự kiến là 5% thì mức chêch lệch trên sẽ vào khoảng 3%; lạm phát 6% thì chênh lệch là 2% là lạm phát 7% thì chênh lệch 1%. Đấy cũng chính là các mức dư địa để NHNN có thể tiếp tục giảm thêm lãi suất trên cơ sở dự tính các mức lạm phát tương ứng.

Tuy nhiên, tôi cho rằng dư địa này rất mong manh vì còn yếu tố tâm lý. Nếu điều chỉnh lãi suất xuống nữa có thể sẽ xuất hiện xu hướng ngược lại, dân chúng bắt đầu chuyển sang nắm giữ ngoại tệ, khiến tỷ giá tăng lên. Vì lẽ đó NHNN cũng đang rất thận trọng với bài toán lãi suất.

Mấy tuần gần đây thị trường đã có sự chuyển hướng, có những dấu hiệu không chuyển dịch từ ngoại tệ sang nội tệ nữa và thậm chí bắt đầu chuyển dịch ngược trở lại. Cũng có dấu hiệu cho thấy các NHTM bắt đầu chuyển từ trạng thái âm ngoại tệ sang dương ngoại tệ. Vì vậy đây có thể xem là thời điểm rất nhạy cảm về mặt lãi suất và tôi tin rằng NHNN cũng sẽ rất cẩn trọng với vấn đề này.

Xin cảm ơn TS!

Đỗ Lê thực hiện