Đừng lãng phí cơ hội từ FTA
Chủ động vận dụng tốt để cạnh tranh hơn | |
Doanh nghiệp Việt lạc quan về thương mại quốc tế |
Theo Bộ Công thương, hiện Việt Nam có 16 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã và đang được đàm phán ký kết, trong đó 10 FTA đã có hiệu lực, thị trường tiêu thụ của hàng hóa Việt Nam đang ngày càng mở rộng, tạo cơ hội lớn cho xuất khẩu (XK).
Các DN cần tận dụng lợi thế để XK |
9 tháng đầu năm 2018, tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ các thị trường đã ký FTA đạt khoảng 40%, tăng nhẹ so với con số 35% của năm 2017. Tuy nhiên, đây vẫn là một con số nhỏ nhoi so với tiềm năng có thể đạt được.
Đơn cử, với Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện ASEAN - Nhật Bản (AJCEP), chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành cho biết tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan của hàng Việt chỉ đạt 33%, thấp hơn nhiều nước ASEAN, cũng như thấp hơn mức độ tận dụng trong Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) và Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Hàn Quốc (AKFTA).
Cùng với đó, tốc độ tăng trưởng XK và tận dụng ưu đãi từ Hiệp định Đối tác kinh tế giữa Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA) cũng rất thấp, chỉ hơn 30%. Mặc dù VJEPA có hiệu lực đến nay đã 10 năm.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam), Việt Nam có nhiều cơ hội tận dụng ưu đãi để tăng trưởng thương mại với Nhật Bản. Tuy nhiên, để tận dụng tốt thì còn rất nhiều việc phải làm.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhận định, trong JVEPA, Nhật Bản dành khá nhiều thuận lợi cho Việt Nam, nhưng thời gian vừa qua tăng trưởng XK hàng hóa của Việt Nam sang quốc gia này khá chậm chạp, hầu như chưa tạo thêm những mặt hàng mới, gia tăng chất lượng, từ đó nâng cao giá trị thu về từ XK.
Ví dụ như mặt hàng tôm, thị trường Nhật Bản rất mở, tuy nhiên vì làm hời hợt nên một số DN Việt Nam đã bị phía Nhật cảnh báo về vệ sinh an toàn thực phẩm. Hiện Nhật Bản đang kiểm tra và giám sát tất cả mặt hàng tôm nhập từ Việt Nam.
Bà Lan đặt vấn đề: “Ai cũng nói Nhật Bản là thị trường cao cấp, khó tính và đòi hỏi tiêu chuẩn cao. Tuy nhiên, tại sao có nhiều DN vẫn làm được. Các DN Việt không cố gắng vượt lên, làm tốt hơn để đưa hàng hóa XK sang Nhật với giá trị cao. Thay vào đó, cứ muốn làm hàng tầm tầm, chất lượng thấp để bán sang Trung Quốc cho dễ. Với tư tưởng như vậy, không bao giờ có thể phát triển”.
Cũng theo chuyên gia Phạm Chi Lan, Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực sẽ tiếp tục mở ra cánh cửa rộng lớn cho hàng hóa Việt Nam xuất sang Nhật. Nhật Bản quyết định mở cửa thị trường nông sản, giảm thuế cho các mặt hàng mà xưa nay bảo hộ cao. Đây là cơ hội cho Việt Nam tăng tỷ trọng XK nông sản vào Nhật Bản, chuyển cấp nền nông nghiệp sang các mặt hàng giá trị gia tăng cao, chất lượng đảm bảo. Vì vậy, muốn nắm bắt cơ hội, các DN Việt buộc phải thay đổi, chủ động hơn, chứ đừng ngồi chờ một cách thụ động.
Bên cạnh thị trường Nhật Bản, tỷ lệ tận dụng ưu đãi tại một số FTA đang có xu hướng giảm như FTA Việt Nam - Hàn Quốc, có lúc tỷ lệ tận dụng lên tới 90%, nhưng từ năm 2013 có xu hướng giảm dần, năm 2017 xuống còn hơn 51%.
Theo TS. Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, trong lộ trình chuẩn bị cho các FTA, Việt Nam cần “tinh tế và thực dụng” hơn nữa: “Muốn tận dụng được các cơ hội, trước hết phải cải cách trong nước. Cải cách theo hướng thị trường và thị trường hơn”.
TS. Lê Đăng Doanh cũng cho rằng, Việt Nam ký nhiều FTA nhưng bản thân cải cách trong nước lại chậm trễ, dẫn tới DN Việt không tận dụng được cơ hội, DN chủ yếu quy mô nhỏ, khó có khả năng cạnh tranh tốt. Do vậy, cần nỗ lực cải cách mạnh mẽ hơn từ Chính phủ tới DN.
Trước thực tế trên, Bộ Công thương khẳng định, sẽ tiếp tục nghiên cứu các giải pháp, biện pháp thúc đẩy phát triển XK, tìm kiếm khả năng mở rộng các thị trường XK mới còn tiềm năng, đồng thời củng cố và mở rộng thị phần hàng hóa Việt Nam tại các thị trường truyền thống, thị trường là đối tác FTA và ứng phó một cách chủ động, có hiệu quả với các xu thế bảo hộ và hàng rào kỹ thuật ở thị trường trên thế giới.