EVN không muốn độc quyền (?!)

Độc quyền tự nhiên

“Bản thân EVN cũng không muốn độc quyền… EVN rất muốn minh bạch…”, song “Sự độc quyền của EVN là sự độc quyền tự nhiên”…, đó là lời trần tình của ông Đinh Quang Tri - Phó tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tại buổi họp báo mới đây.

EVN chưa minh bạch trong việc hiện lượng điện năng thất thoát là bao nhiêu? (Ảnh: BTK)

Trên thực tế, nhằm hướng tới mục tiêu sẽ có một thị trường điện cạnh tranh, thị trường phát điện cạnh tranh đã chính thức vận hành từ 1/7/2012 với sự tham gia của 69 nhà máy điện. Tuy nhiên, khâu phân phối và truyền tải điện vẫn do một mình EVN đảm nhiệm. Nguyên do thực tế lịch sử cả nước chỉ có duy nhất một Tổng công ty điện lực nay là Tập đoàn Điện lực và cũng vì cả quốc gia chỉ có một đường dây 500 KV, không ai đầu tư thêm 1 đường dây 500 KV nữa. Theo ông Tri, mặc dù EVN cũng rất muốn các công ty khác tham gia cùng đầu tư, nhưng vì giá bán điện thấp quá nên không hút được đầu tư tư nhân. “Về mặt lý thuyết, thị trường hóa càng nhanh càng tốt, nhưng lưới truyền tải và lưới phân phối điện là độc quyền tự nhiên. EVN không muốn độc quyền, song vấn đề thị trường hóa ngành điện phải làm từng bước, không thể làm ngay”, ông Tri giải thích.

Và có lẽ “vị thế” của EVN ngày càng gia tăng khi theo Quyết định số 854/QĐ-TTg ngày 10/7/2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Kế hoạch sản xuất và kinh doanh đầu tư phát triển 5 năm 2011-2015 của EVN, EVN có nhiệm vụ đầu tư nguồn điện và lưới điện, quản lý vận hành lưới điện, đưa điện về nông thôn để năm 2015 có 100% số xã và 98% số hộ dân nông thôn có điện. Tổng số vốn đầu tư là 368.759 tỷ đồng, trong đó đầu tư cho nguồn điện là 223.281 tỷ đồng, đầu tư cho lưới điện, truyền tải điện 65.699 tỷ đồng...

Muốn minh bạch – cơ chế chưa cho?

Khẳng định việc hướng tới cạnh tranh, không muốn độc quyền, ông Tri cho biết, bước đầu EVN đã thành lập 3 Tổng công ty phát điện (Genco) trực thuộc EVN. Toàn bộ điện năng phát của các Genco được bán cho đơn vị mua buôn. EVN cũng đã từng đề nghị tách các nhà máy phát điện ra khỏi EVN, nhưng 3 Genco có tỷ lệ nợ trên vốn sở hữu quá lớn, có công ty tỷ lệ này lên tới 5 - 6 lần... vì thế, Chính phủ đã quyết định các Genco sẽ vẫn trực thuộc EVN. Cũng theo ông Tri, trong đề án tái cấu trúc, EVN đã chủ động kiến nghị Chính phủ “cho phép EVN bán bớt một phần vốn, toàn bộ cổ phần của EVN tại một số công ty cổ phần phát điện hoặc cả nhà máy điện cho các nhà đầu tư chiến lược để bổ sung vốn cho các Genco và đầu tư cho các dự án nguồn điện”.

Liên quan đến vấn đề minh bạch của EVN trong câu chuyện lỗ - lãi, giá điện..., ông Tri cho rằng “do cơ chế hiện nay”. Ngay như theo kết luận của Kiểm toán Nhà nước vừa công bố, nếu EVN hạch toán các khoản thu từ cho thuê cột điện, thanh lý thiết bị… thì giá thành điện có thể giảm được... Thế nhưng, ông Tri giải thích, theo chế độ kế toán hiện hành các khoản thu này không được hạch toán vào sản xuất điện mà phải hạch toán vào phần doanh thu khác. “Tất cả các khoản thu này được tính đầy đủ trong tổng doanh thu của EVN không mất đi đâu cả nên khi tính tổng hòa doanh thu của tập đoàn thì giá thành điện vẫn giảm được... như con số Kiểm toán Nhà nước đưa ra”, ông Tri khẳng định.

Những câu hỏi ngỏ

Thế nhưng, điều dư luận băn khoăn là chưa bao giờ thấy EVN đề cập đến vấn đề này. Bởi vậy, để “giúp” EVN minh bạch hơn, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị, nên hạch toán thẳng các khoản thu này vào doanh thu sản xuất điện. Hạch toán như vậy, giá thành sản xuất điện thể hiện ngay được phần giảm.

Hay như việc EVN luôn miệng kêu thiếu vốn đầu tư phát triển nguồn điện, lưới điện. Thế nhưng, ai cũng biết, EVN đang đầu tư ngoài ngành khá lớn. Đơn cử, việc EVN Telecom thua lỗ buộc phải chuyển giao sang Viettel. Hay hiện, EVN cũng đang tồn khoản đầu tư 757 tỷ đồng tại NHTMCP An Bình (ABBank), tương đương với 25% vốn điều lệ. Mặc dù theo ông Tri, EVN dự kiến sẽ bán đi khoảng 6% vốn tại ABBank, tương đương 300 tỷ đồng. EVN đã tìm được đối tác chuyển nhượng mới là Tập đoàn Geleximco và dự kiến bán ngang với mệnh giá gốc, so với giá gốc thì hòa nhưng so với giá OTC, EVN lãi lớn.

Hay như việc EVN đã đầu từ 125 tỷ đồng vào Công ty bảo hiểm Toàn Cầu – GIC 22,5% vốn điều lệ. Ông Tri đánh giá, đây là khoản đầu tư tốt của EVN và cho biết đã đàm phán việc bán phần đầu tư này cho Công ty bảo hiểm ERGO - đối tác chiến lược của GIC với phương án bán 40.000 đồng/cổ phiếu, cao gấp 4 lần so với mệnh giá gốc. Song dự kiến vẫn chỉ là dự kiến, với diễn biến thị trường hiện nay khó có thể nói trước được điều gì.

“EVN cũng không muốn độc quyền”, song EVN đã có những động thái gì để phá thế độc quyền này – đó đang là câu hỏi của dư luận hiện nay đang chờ EVN trả lời.

Bách Lâm