Gia công chỉ mang lại giá trị gia tăng thấp
Trong Tổng điều tra kinh tế năm 2017, lần đầu tiên Tổng cục Thống kê tiến hành thu thập thông tin về hoạt động gia công hàng hóa cho đối tác nước ngoài của năm 2016 với nguồn nguyên liệu đầu vào hoàn toàn thuộc về nước đặt gia công.
Ảnh minh họa |
Theo đó, trong năm 2016 cả nước có 1.740 DN thực hiện hoạt động gia công hàng hóa với nước ngoài, trong đó có 1.687 DN nhận gia công hàng hóa cho thương nhân nước ngoài. Giá trị nguyên liệu nhập khẩu phục vụ cho quá trình gia công, lắp ráp của các DN nhận gia công hàng hóa cho thương nhân nước ngoài chiếm khoảng 12% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam.
Hoạt động nhận gia công hàng hóa cho nước ngoài đã có những đóng góp trong xuất, nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam. Cụ thể, trong năm 2016, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa sau gia công của các DN thực hiện gia công hàng hóa cho đối tác nước ngoài chiếm hơn 18% (32,4 tỷ USD) tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước; kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu từ các đối tác nước ngoài của các DN này chiếm 11,5% (20,2 tỷ USD) tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam.
Hoạt động gia công hàng hóa tập trung chủ yếu ở các DN FDI với giá trị hàng hóa sau gia công đạt 25,6 tỷ USD, chiếm tới 78,9% tổng giá trị hàng hóa sau gia công và nhập khẩu nguyên liệu đạt 16,3 tỷ USD chiếm 80,5% tổng giá trị nguyên liệu nhập khẩu. Điều này cho thấy hoạt động gia công của các DN Việt Nam chủ yếu vẫn là làm thuê cho các đối tác nước ngoài và chỉ hưởng phần phí (tiền công) từ việc gia công.
Trong năm 2016, hoạt động gia công hàng hóa với nguyên liệu đầu vào thuộc sở hữu nước ngoài mang về cho Việt Nam 8,6 tỷ USD tiền phí gia công. Trong đó, DN có vốn đầu tư nước ngoài chiếm tỷ trọng cao nhất với 81,7% (7 tỷ USD); DN ngoài nhà nước chiếm 17,4% (1,5 tỷ USD); DNNN chiếm tỷ trọng 0,9% (77 triệu USD).
Kết quả điều tra cũng cho thấy, hai ngành gia công chính của nước ta là dệt may và giày dép, với doanh thu từ gia công 2 mặt hàng này chiếm trọng số trong hoạt động gia công, lắp ráp hàng hóa cho thương nhân nước ngoài của Việt Nam.
Theo Tổng cục Thống kê, hoạt động gia công cho nước ngoài đã đem lại hiệu quả về mặt xã hội, góp phần giải quyết việc làm cho trên 1 triệu lao động trong các DN của năm 2016, góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp, tăng thu nhập cho người dân…
Tuy nhiên, tỷ lệ thu từ hoạt động gia công so với giá trị hàng hóa sau gia công đạt giá trị thấp. Trong năm 2016 tổng số tiền các DN Việt Nam thu được từ hoạt động gia công so với tổng giá trị hàng hóa sau gia công chỉ chiếm 26,4%. Bên cạnh đó, tỷ lệ giá trị nguyên liệu nhập khẩu về để gia công, lắp ráp trên tổng giá trị hàng hóa sau gia công ở mức khá cao với 62,3%, cho thấy tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam còn thấp.
Từ bức tranh đó, Tổng cục Thống kê cho rằng, để hoạt động gia công mang lại hiệu quả hơn, tạo ra giá trị tăng cao hơn cho nền kinh tế đòi hỏi các DN trong nước cần tận dụng tốt cơ hội từ các hợp đồng gia công nhằm tiếp cận với trình độ quản trị, học hỏi kinh nghiệm và tiếp cận mẫu mã sản phẩm, công nghệ hiện đại từ các đối tác nước ngoài. Đồng thời, các DN Việt Nam cần gắn kết với nhau tạo chuỗi giá trị cung ứng nguồn nguyên liệu đầu vào phục vụ cho quá trình gia công, lắp ráp, nhằm nâng cao tỷ lệ nội địa hóa.
Bên cạnh đó, Chính phủ cần có chính sách phù hợp, tạo điều kiện cho các DN hoạt động trong chuỗi cung ứng nguồn nguyên liệu đầu vào phục vụ cho quá trình gia công, lắp ráp hàng hóa, tạo đà cho các DN trong nước phát triển.