Hiệu quả đầu tư của DN ngoài nhà nước “đội sổ”

	Hút vốn tư nhân: Xu hướng của các nước trên thế giới
	Phát huy tối đa hiệu lực, hiệu quả vốn Nhà nước
	Thu hút vốn tư nhân: Cần tạo sân chơi bình đẳng

Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của toàn bộ khu vực DN đã cải thiện trong giai đoạn 2012-2017, theo ghi nhận từ cuộc Tổng điều tra kinh tế năm 2017 do Tổng cục Thống kê thực hiện và công bố mới đây. Tuy nhiên, nếu đối chiếu vào kỳ vọng đưa khu vực DN tư nhân trong nước trở thành xương sống của nền kinh tế, động lực chính cho tăng trưởng, thì kết quả lại đang đi xuống khi hiệu quả đầu tư của khối này đang “đội sổ”.

DN tư nhân chỉ hoạt động hiệu quả khi quy mô đủ lớn

Từ hiệu quả đầu tư

Sau khi tổng hợp tất cả các tiêu chí về quy mô, nguồn vốn, doanh thu, lợi nhuận, hiệu suất sinh lời, thuế và các khoản đóng góp vào ngân sách… có thể thấy khu vực FDI đang hoạt động hiệu quả nhất, trong khi khối DNNN đóng góp hiệu quả nhất vào ngân sách nhà nước. Riêng khu vực DN tư nhân trong nước tiếp tục èo uột, số lượng tăng lên nhanh nhất, nhưng các chỉ số về hiệu quả hoạt động cải thiện chậm nhất.

Theo đó, mặc dù số lượng DNNN chiếm tỷ lệ khá khiêm tốn trong tổng số DN, chỉ với 0,5%, nhưng nguồn vốn của khu vực này chiếm tới 28,4% tổng nguồn vốn toàn bộ khu vực DN. Các DN ngoài nhà nước chiếm 53,3% tổng nguồn vốn, nhưng số lượng chiếm tới 96,7% tổng số DN.

Riêng khu vực FDI, mặc dù chỉ chiếm 18,1% trong tổng nguồn vốn, song ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết, hiệu suất sinh lời so với quy mô vốn của cả 2 khu vực DN trong nước đều lép vế so với khu vực FDI. Cụ thể, hiệu suất sinh lời trên tài sản năm 2016 của DNNN đạt 2,6%, khu vực DN ngoài nhà nước đạt 1,4%, thấp hơn đáng kể so với khu vực FDI lên đến 6,9%.

Khu vực DN FDI cũng là khu vực tuyển dụng lao động nhiều nhất và liên tục tăng trong khoảng thời gian từ năm 2012-2017. Đầu năm 2017, số DN FDI tăng tới 54% và lao động trong khu vực này tăng tới 62,8% so với đầu năm 2012. Bình quân trong giai đoạn 2012-2017, số DN FDI tăng 9% và lao động tăng 10,2%, cao hơn 2 lần so với DNNN. Số DN ngoài nhà nước tại thời điểm đầu năm 2017 tăng 52,3% và lao động tăng 27,9%. Trong khi đó, tại thời điểm đầu 2017, số lượng DNNN giảm 18,4% và lao động giảm tới 23,1% so với thời điểm đầu năm 2012. Bình quân giai đoạn 2012-2017, mỗi năm DNNN giảm 4% về số DN và 5,1% về số lao động.

Thế nhưng, DNNN mới thực sự là “người hùng” của ngân sách nhà nước, mặc dù đây là khối DN duy nhất có quy mô thu hẹp lại trong giai đoạn vừa qua.

Kết quả tổng điều tra ghi nhận, các DN FDI với quy mô lớn chỉ đóng góp thuế và các khoản khác cho ngân sách bằng 1/6 các DNNN, con số này còn chênh lệnh lớn hơn nếu so với các DN ngoài quốc doanh. Cụ thể, trong năm 2016, bình quân thuế và các khoản đã nộp lại của DNNN đạt cao nhất với 104 tỷ đồng/DN. Mức này được Tổng cục Thống kê đánh giá là cao hơn rất nhiều so với khối FDI chỉ 18 tỷ đồng/DN và DN ngoài nhà nước trung bình là 1 tỷ đồng/DN.

Đến những băn khoăn

Nhiều người băn khoăn là tại sao khu vực FDI hoạt động hiệu quả nhất trong 3 khu vực DN, song đóng góp vào ngân sách lại thấp nhất? Về vấn đề này, ông Phạm Đình Thuý, Vụ trưởng Vụ Thống kê Công nghiệp cho rằng, nguyên nhân chính là chính sách thuế khác nhau giữa các ngành sản xuất kinh doanh. Hiện nay, các DN trong nước chủ yếu hoạt động trong các ngành sử dụng lao động phổ thông, tạo giá trị gia tăng thấp, vì vậy phải chịu áp mức thuế cao hơn, kể cả thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập DN. Trong khi đó DN FDI hoạt động trong các ngành công nghệ cao như điện tử, điện thoại… Như vậy các DN này hiện đang được hưởng thuế thấp trong khi các ngành sản xuất này có lãi rất cao.

Bà Lê Thị Duyên Hải, Vụ trưởng Vụ Kê khai và kế toán thuế, Tổng cục Thuế cho biết, ngoài đóng góp từ sản xuất kinh doanh, các DNNN còn phải đóng góp từ cổ tức và lợi nhuận sau thuế. Theo bà Hải, khoản này chiếm tỷ trọng khá đáng kể trong cơ cấu ngân sách. Năm 2016, khoản đóng góp này là khoảng 67.000 tỷ, năm 2017 là 65.000 tỷ đồng.

Trong khi đó, các DN ngoài nhà nước thực tế thường có tuổi đời ngắn, phải mất khoảng 3 - 5 năm để có lãi rồi đóng góp vào ngân sách kể từ khi hoạt động. Như vậy, việc DN tư nhân trong nước ra đời rồi từ bỏ thị trường quá nhanh chính là lý do khiến hiệu quả đầu tư của nhóm này liên tục “đội sổ”.

Ông Nguyễn Bích Lâm cho biết, thông thường DN ngoài nhà nước là khu vực hoạt động hiệu quả nhất nhờ có năng lực quản trị tốt. Tuy nhiên, năng lực quản trị chỉ được phát huy tốt nhất khi DN đạt đến một quy mô nhất định. Nghiên cứu của Tổng cục Thống kê cho thấy, ở Việt Nam nếu xét theo quy mô lao động, DN có khoảng 50-59 lao động là hoạt động hiệu quả nhất, song hiện nay phần lớn DN có quy mô nhỏ và siêu nhỏ, vì vậy hiệu quả không thể sánh bằng DNNN hoặc DN FDI.