Hóa giải vấn đề vốn cho cơ sở hạ tầng

	ADB dành 170 triệu USD hỗ trợ Việt Nam cải tạo cơ sở hạ tầng đô thị loại hai
	Xúc tiến đầu tư cơ sở hạ tầng
	Kêu gọi đầu tư vào cơ sở hạ tầng

Nhu cầu lớn

Việt Nam đã bước vào giai đoạn đổi mới mô hình tăng trưởng gắn với các chương trình tái cơ cấu để tránh bẫy thu nhập trung bình và để phát triển bền vững. Trong bối cảnh đó, phát triển cơ sở hạ tầng (CSHT) đồng bộ có ý nghĩa rất quan trọng để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế và giữ nhịp độ phát triển cao trong 5-10 năm tới. Như thế, ước tính cần khoảng 100 tỷ USD.

Việt Nam đang có nhu cầu vốn lớn cho hạ tầng. Những năm gần đây Việt Nam đã đầu tư mạnh cho hạ tầng, theo ADB ước tính, cả đầu tư nhà nước và đầu tư tư nhân đạt khoảng 5,7% GDP - tỷ lệ cao nhất khu vực Đông Nam Á và đứng thứ 2 tại châu Á chỉ sau Trung Quốc. Còn theo Trung tâm Hạ tầng toàn cầu (GI Hub) thuộc Nhóm các nền kinh tế lớn G20 dự đoán nhu cầu đầu tư vào CSHT của Việt Nam là khoảng 605 tỷ USD cho giai đoạn 2016 - 2040.

Ngay trong 10 năm tới Việt Nam cần khoảng 100 tỷ USD đầu tư cho hạ tầng. (Ảnh: Hồng Quân)

Đã có nhiều giải pháp về vốn cho phát triển CSHT. Nhưng các giải pháp truyền thống về tăng các yếu tố nguồn đầu tư công hiện đang gặp trở ngại do ngân sách Việt Nam khó có thể tiếp tục mở rộng đầu tư. Hơn nữa kể từ khi đã là nước có thu nhập trung bình thì các khoản vay ưu đãi đã giảm mạnh, Việt Nam lại đang hướng tới cơ cấu lại NSNN và nợ công nên dù rất cần vốn, cần vay nhưng phải được tính toán kỹ và cân nhắc nhiều điều.

Để tiếp tục khai thác nguồn lực cần thiết cho đầu tư phát triển trong bối cảnh tăng cường hiệu quả quản lý nợ công và đảm bảo an toàn bền vững nền tài chính quốc gia, Chính phủ Việt Nam đã đề nghị các tổ chức tài chính và các đối tác phát triển quốc tế xem xét hỗ trợ Việt Nam thông qua khu vực ngoài Nhà nước, khu vực tư nhân mà không cần bảo lãnh của Chính phủ nhằm huy động/khai thác nguồn lực của khu vực này cho đầu tư phát triển CSHT, đồng thời giảm tải gánh nặng nợ công.

Trên bình diện quốc tế, một mô hình huy động vốn đã rất thành công tại nhiều quốc gia là khuyến khích tư nhân và hệ thống NHTM, quỹ đầu tư trong nước tham gia mạnh mẽ vào các dự án đầu tư CSHT. Tuy nhiên tại Việt Nam, việc các NHTM, các quỹ đầu tư tham gia vào các dự án CSHT vẫn còn hạn chế về cả số lượng lẫn quy mô.

Điều này có thể xuất phát từ thực tế là các dự án CSHT không phải lúc nào cũng dựa trên hiệu quả tài chính mà còn dựa trên các mục tiêu chiến lược hoặc an sinh xã hội của Nhà nước (trong khi chiến lược kinh doanh của các NHTM tập trung chủ yếu vào hiệu quả và lợi nhuận).

Bên cạnh đó, thị trường tài chính Việt Nam còn thiếu các định chế về tài chính phát triển, chuyên phục vụ cho các nhu cầu vốn trung, dài hạn. Tiềm lực tài chính trung và dài hạn của các NHTM trong nước để cho vay CSHT cũng còn hạn chế, NHTM cũng bị hạn chế trong giới hạn sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn nhằm đảm bảo tiêu chuẩn quản lý rủi ro và an toàn hệ thống ngân hàng.

Sẵn sàng vào cuộc

Tại buổi Tọa đàm “Các sản phẩm tài chính không có bảo lãnh Chính phủ của ADB/IFC/AIIB cho CSHT với sự tham gia của các trung gian tài chính” do NHNN tổ chức ngày 29/1/2018, đại diện các NHTM tham gia cho biết, nhu cầu vốn lớn cho các dự án CSHT của các DN đang là một thực tế hiện nay, trong bối cảnh ngân sách đầu tư của Nhà nước khó khăn hơn. Tuy nhiên, sẽ không khả thi khi các NHTM đẩy vốn ra vì các nguyên nhân như đã nêu ở trên. Do đó, nếu có thể hợp tác với các định chế tài chính (ĐCTC), cùng với đó là các cơ chế để chia sẻ và giảm thiểu rủi ro thì vấn đề vốn cho CSHT sẽ hóa giải được.

“Nhu cầu của các DN về vốn trung dài hạn, đặc biệt cho các dự án CSHT rất lớn và các NHTM trong xem xét một số dự án cũng thấy rất hiệu quả, khả năng trả nợ tốt nhưng khẩu vị rủi ro của NH không cho phép cho vay với thời hạn lên đến 15-20 năm như vậy nếu như không có các hình thức chuyển đổi rủi ro hay giảm thiểu rủi ro. Nhiều NHTM mong muốn các ĐCTC quốc tế có thể cung cấp các hình thức giảm thiểu rủi ro (như bảo lãnh) thì các trung gian thương mại có thể cùng hợp tác cung cấp vốn và chia sẻ rủi ro để triển khai các dự án”, bà Vương Thị Huyền, Phó tổng giám đốc VIB cho biết.

Theo đại diện Vietcombank, việc phối hợp với các ĐCTC quốc tế để cùng hợp vốn đầu tư vào các dự án CSHT cần nguồn vốn lớn, thời hạn dài là rất cần thiết. Nhưng nếu các ĐCTC quốc tế tài trợ bằng đồng ngoại tệ thì sẽ có rủi ro tỷ giá nhưng có thể tài trợ bằng VND. Như thế hoạt động hợp vốn, đồng tài trợ cho các dự án CSHT ở Việt Nam sẽ có những bước nhảy vọt hơn. Đại diện của các DN, tập đoàn đang và sẽ có nhu cầu huy động vốn theo hình thức này để triển khai các dự án đa số đều quan tâm đến vấn đề lãi suất cho vay là bao nhiêu; kỳ hạn cho vay, tỷ lệ cho vay như thế nào hay các lĩnh vực cho vay và chính sách đấu thầu có gì khác biệt.

“IFC hoạt động ở thị trường Việt Nam đã lâu và chúng tôi cũng rất quan tâm đến hình thức hợp tác này trong tương lai. Còn về lãi suất cho vay hay cho vay dưới hình thức nào thì cái đó phải tùy vào từng trường hợp, dự án cụ thể”, ông Kyle Kelhofer, Giám đốc quốc gia IFC tại Việt Nam nói.

Các đại diện đến từ ADB, AIIB cũng cho biết sẽ phải căn cứ vào đánh giá đối với từng dự án cụ thể (như tính khả thi, tính bền vững của dự án...) thì mới quyết định cho vay với lãi suất hay tỷ lệ ở mức nào. Theo đại diện AIIB, tỷ lệ cho vay tối đa của tổ chức này là 35% trên tổng giá trị đầu tư của dự án và sẽ trên cơ sở lãi suất thị trường. Đại diện ADB cho biết, ADB cũng đang trong quá trình xem xét, thảo luận với NHNN và Bộ Tài chính Việt Nam để có thể phát hành trái phiếu bằng đồng nội tệ để đầu tư cho các dự án CSHT trong thời gian tới.