Họa sĩ Đức Dụ: “Còn lại với thời gian”
Đến với triển lãm lần thứ 14 của họa sĩ Đức Dụ hiện đang được trưng bày tại 16 Ngô Quyền, với chủ đề “Còn lại với thời gian”, người xem lại thấy bất ngờ với sự sáng tạo của người họa sĩ, chiến sĩ này.
Anh đã từng nói, Trường Sơn là dấu ấn cả cuộc đời mình, nên từ năm 1965 vừa chiến đấu, vừa vẽ trong chiến trường, cho đến nay, đã gần nửa thế kỷ họa sĩ Đức Dụ chỉ tập trung vẽ về những người lính Trường Sơn. Nhiều người trong giới đều công nhận anh hiện có số lượng ký họa lớn nhất, với 400 bức và là một kho tàng vô tận cho anh vẽ suốt cuộc đời mình.
Họa sĩ Đức Dụ bên tác phẩm Trường Sơn
Nếu tính cuộc triển lãm đầu tiên từ năm 1976, thì đến nay anh là một trong những họa sĩ hiếm hoi tổ chức tới 14 triển lãm về một đề tài. Xem triển lãm lần này, hẳn nhiều người nghĩ nội lực trong anh không bao giờ vơi cạn về đề tài chiến tranh.
Đáng chú ý, triển lãm có nhiều tác phẩm mới vẽ trong những năm gần đây, toàn khổ lớn, cỡ (2,4mx1,4m). Đặc biệt “Còn lại với thời gian” có mảng tranh khá tập trung về chân dung những nữ chiến sĩ phục vụ chiến trường vào thời điểm cam go, ác liệt nhất ở Trường Sơn.
Anh giải thích, đây là những chiến sĩ thuộc Tiểu đoàn nữ mang tên Trưng Trắc của Bộ Chỉ huy quân sự Hà Tây cũ, thành lập năm 1971, gồm những cô gái còn rất trẻ. Họ được phiên chế vào làm công tác giao liên, thông tin, làm đường, y tế và kho bãi. Điều thú vị nhất và hết sức độc đáo là một số nhân vật nữ ngoài đời, được vẽ trong tranh, đã có mặt dự cuộc triển lãm lần này của Đức Dụ.
Những nhân vật đã ngược dòng thời gian cùng với họa sĩ của họ một thời. Nhiều người không kìm nổi nước mắt khi nhận ra hình ảnh của mình trong đạn bom khói lửa cách đây 42 năm. Đúng như ý nguyện của họa sĩ Đức Dụ rằng, mình vẽ tranh để người sống được tự hào, người chết được mát mẻ. Vậy nên, những người đồng đội của anh chỉ nhìn lại tranh là hình dung ra đó là nơi nào, và biết bao ký ức dội về trong tâm tưởng...
Hơn 100 bức tranh trong triển lãm “Còn lại với thời gian” là hàng trăm câu chuyện được kể lại, với những cảm xúc dâng trào, giữa họa sĩ và người xem.
Họa sĩ Đức Dụ nhớ lại kỷ niệm khi mình đi vẽ ở A So, ở đó có hai ông cháu gùi đạn cho chiến sĩ mặt trận. Người ông bị mù do trước đây bị giặc tra khảo, nhưng vẫn một lòng hướng về cách mạng. Tuy tuổi đã ngoài lục tuần, nhưng ông vẫn gùi 60 kg đạn và đi theo sự chỉ dẫn của đứa cháu. Cả hai vượt qua bao khó khăn, đứa cháu bé bỏng đã cầm dây dẫn ông đi theo bước chân mình để gùi đạn đến tận nơi cho các chú bộ đội. Họa sĩ Đức Dụ cố tìm cho được hai ông cháu và vẽ trong nỗi xúc động vô bờ, không kìm nổi những giọt nước mắt trào ra.
Nữ thanh niên xung phong
Bên cạnh bức tranh mới nhất “Khe Tang”, còn thơm mùi sơn dầu, họa sĩ Đức Dụ bỗng nhớ lại kỷ niệm ngày nào, khi theo xe chở đạn cho bộ đội pháo binh ở mặt trận Đường 9 Nam Lào. Xe đến nơi thì các chiến sĩ ta đang đánh điểm cao 416, họa sĩ vội bỏ đồ nghề xuống, rồi lao vào vác đạn cho khẩu đội pháo. Nhưng ngay lúc đó có một chiến sĩ lại hét lên rằng: “Thôi, không cần đồng chí đánh nhau. Hãy vẽ đi. Lúc này anh không vẽ bọn tôi thì còn lúc nào nữa”.
Với trái tim rung động, những nét vẽ như xuất thần, họa sĩ Đức Dụ không còn biết trời đất là gì nữa, vẽ một mạch giữa bom đạn và khói lửa ngút trời. Những hình ảnh được hiện lên trong tiếng nổ chát chúa và những tiếng rít ghê rợn của đường đạn. Cuộc chiến thắng lợi cũng là lúc bức tranh đã hoàn thành trong tiếng hòa reo của đoàn quân Trường Sơn.
Chính với những ký ức đầy ắp cảm xúc trong 8 năm vẽ ký họa về chiến sĩ Trường Sơn đã gợi ý cho họa sĩ Đức Dụ vẽ một bức “Toàn cảnh Trường Sơn”, với khổ lớn (3,2mx1,8m), nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Hiện bức này đang được trưng bày trong Bảo tàng Hà Nội. Cùng với đó, cách đây hơn 10 năm, Hãng phim Việt Nam đã sử dụng 44 bức phác thảo của họa sĩ về Trường Sơn trong qúa trình dựng bộ phim nhựa “Giải phóng Sài Gòn”.
Để hoàn thành hơn 44 bức phác thảo này, họa sĩ đã phải miệt mài vẽ suốt một năm để kịp cho đoàn thiết kế cảnh quay thật chính xác. Nhân triển lãm lần này, người xem còn được nhớ lại số lượng tranh khá lớn của họa sĩ Đức Dụ in trong tuyển tập “Họa sĩ Đức Dụ qua thời gian và lịch sử” xuất bản năm 2009, đánh dấu một chặng đường dài mà người chiến sĩ, họa sĩ đã cống hiến cho sự nghiệp hội họa cách mạng.
“Còn lại với thời gian” lần này của họa sĩ Đức Dụ là sự nối tiếp con đường sáng tạo của anh còn dài ở phía trước. Người xem, nhất là những cựu chiến binh đều không thể quên những cái tên: “Cua chữ A”, “Đội điều trị binh trạm 33, “Bốc hàng trong chiến dịch”, “Trọng điểm Tha Mé” hay còn đó là những “Tổ trực chiến trên cao điểm Suối Trăng”, “Doanh trại mùa khô”, và giờ đây là “Nữ thanh niên xung phong”, cùng với “Nữ công binh phá bom” và “Chiến sĩ tiểu đoàn nữ Trưng Trắc”...
Người xem như được sống trong một thực tế sôi động của con đường Trường Sơn một thuở khốc liệt, đó là bước khởi đầu cho sự nghiệp cách mạng giải phóng miền Nam thắng lợi, giành sự thống nhất đất nước.
Qua 14 lần triển lãm của họa sĩ Đức Dụ, ông Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam đánh giá: “Với Đức Dụ, chất lính, chất nghệ sĩ luôn thấm đậm trong con người và tác phẩm... Vẽ về Trường Sơn, họa sĩ không những để thể hiện sự sáng tạo nghệ thuật của chính mình, mà còn để tri ân những cán bộ, chiến sĩ Trường Sơn, những thanh niên xung phong đã kề vai sát cánh trong bom đạn...”.
Còn người xem lại thấm được với tâm niệm của họa sĩ, cảm được những câu chuyện kể trong tranh, và thấy tự hào về một quá khứ anh hùng, đầy lạc quan và tràn ngập hy vọng cho một chân trời mới đang mở ra trước mắt. Và họ đã rơi nước mắt cùng với họa sĩ vì những điều “Còn lại với thời gian”.
Chung Tử