Hồi kết buồn của siêu dự án

Tuy nhiên, sự kỳ vọng đó đã không trở thành hiện thực, mà ngược lại dự án này gây ra không ít nhiêu khê và phiền hà cho chính quyền địa phương, gây bức xúc trong dư luận xã hội.

Sau 9 năm khởi công, dự án vẫn chỉ là bãi đất trống

Theo Ban quản lý Khu kinh tế Dung Quất, Công ty TNHH Guang Lian Stell (Việt Nam), chủ đầu tư dự án Nhà máy thép Guang Lian Dung Quất, vừa gửi văn bản thông báo không thể thu xếp được nguồn tài chính để tiếp tục thực hiện dự án. Như vậy, sau 9 năm với 5 lần xin điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư, dự án “tỷ đô” này đã chính thức “chết yểu”.

Dự án Nhà máy thép Guang Lian Dung Quất được Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp giấy chứng nhận đầu tư vào ngày 8/9/2006, và Ban Quản lý Khu kinh tế Dung Quất đã có 5 lần điều chỉnh Giấy chứng nhận đầu tư. Từ số vốn đăng ký ban đầu khoảng 556 triệu USD (công suất 2 triệu tấn/năm), sau đó chủ đầu tư xin điều chỉnh tăng lên 3 tỷ USD (công suất 5 triệu tấn/năm), tiếp tục xin điều chỉnh tăng lên 4,5 tỷ USD (nâng công suất lên 7 triệu tấn thép/năm).

Đến thời điểm hiện nay, tổng diện tích đất sạch chính quyền địa phương đã bàn giao và hoàn thành các thủ tục cho DN thuê khoảng trên 330ha (chiếm trên 65% diện tích đất của dự án). Ngoài ra, phần diện tích đất đã đền bù, giải phóng mặt bằng xong nhưng chưa làm thủ tục để bàn giao cho dự án khoảng hơn 38ha.

Năm 2011, Tập đoàn JFE (Nhật Bản) đến làm việc và đặt vấn đề hợp tác để cùng thực hiện dự án này và nhận được ủng hộ cao từ phía địa phương cũng như Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Song sau hơn 2 năm nghiên cứu, khi nhận thấy giá thép trên thị trường thế giới giảm mạnh so với giai đoạn bắt đầu nghiên cứu, Tập đoàn JFE chính thức rút lui.

Sau khi Tập đoàn JFE tuyên bố rút lui, nhiều chuyên gia nhận định, khả năng tiếp tục triển khai dự án là rất thấp. Thế nhưng, chủ đầu tư tuyên bố tiếp tục triển khai dự án, đồng thời đệ trình hồ sơ xin điều chỉnh Giấy chứng nhận đầu tư lần thứ 5.

Song khác với những lần trước đó, chủ đầu tư xin giảm vốn đầu tư xuống còn 2 tỷ USD; đồng thời đề nghị điều chỉnh phân kỳ đầu tư, tiến độ đầu tư, sản phẩm và cơ cấu sản phẩm, quy hoạch mặt bằng nhà máy và bến cảng chuyên dụng...

Thực tế cho thấy, qua nhiều lần điều chỉnh Giấy chứng nhận đầu tư, hồ sơ thiết kế, công suất và diện tích của “siêu” dự án thép này lên tới gần 700ha. Để phục vụ nhu cầu của DN, chính quyền địa phương đã không ngần ngại thu hồi một lượng đất lớn, trong đó phần lớn là đất sản xuất nông nghiệp đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống người dân.

Thậm chí, để hỗ trợ DN, tỉnh Quảng Ngãi đã đồng ý cho DN toàn quyền sử dụng con đường Dốc Sỏi – Dung Quất - đường chính dẫn ra cảng. Thế nhưng, dự án triển khai quá chậm gây ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân trong vùng dự án. Theo nhiều hộ dân nơi đây, nhà máy công nghiệp không thấy đâu nhưng thu hồi hàng trăm hecta đất nông nghiệp của dân, rồi giờ bỏ hoang là thực tế...

Trước sự triển khai theo kiểu rùa bò của chủ đầu tư, để có cơ sở pháp lý và tính thực thi đối với dự án, đầu tháng 3/2015, UBND tỉnh Quảng Ngãi có văn bản kiến nghị các cơ quan chức năng như Bộ Công Thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Cục Hàng hải Việt Nam xem xét, có ý kiến tham gia về các nội dung kiến nghị điều chỉnh dự án của chủ đầu tư, để địa phương thống nhất với nhà đầu tư các nguyên tắc trong việc điều chỉnh cấp Giấy chứng nhận đầu tư.

Trong đó, yêu cầu chỉ cấp Giấy chứng nhận đầu tư khi chủ đầu xuất trình Hợp đồng tín dụng chính thức đã ký với ngân hàng. Đồng thời, trong thời gian tối đa 60 ngày kể từ ngày cơ quan chức năng có văn bản chấp thuận về nguyên tắc các nội dung ghi trong Giấy chứng nhận đầu tư điều chỉnh lần 5, nếu chủ đầu tư không cung cấp được hợp đồng tín dụng chính thức, Ban quản lý Khu kinh tế Dung Quất có quyền đơn phương chấm dứt, thu hồi dự án và xử lý theo quy định của pháp luật.

Không xoay được vốn theo yêu cầu của chính quyền địa phương, Công ty TNHH Guang Lian Stell (Việt Nam) đã chính thức buông dự án “tỷ đô” đã “đắp chiếu” trong suốt thời gian 9 năm. Trong khi đó, quỹ đất mà tỉnh Quảng Ngãi đã giao chiếm trên 73% tổng diện tích đất của dự án này.

Có thể nói, trong quá trình thực hiện đầu tư dự án này, chủ đầu tư không thực hiện đúng quy định của pháp luật Việt Nam và quy định tại Giấy chứng nhận đầu tư đã cấp. Điều đó cho thấy, phải chăng vì sót ruột trong quá trình kêu gọi thu hút đầu tư vào, các địa phương cũng như các cơ quan chức năng quá dễ dãi trong việc cấp phép, cũng như thẩm định năng lực tài chính của chủ đầu tư khiến dẫn đến nhiều hệ lụy về sau.

Hiện tại, việc giải quyết những thủ tục pháp lý tại “siêu” dự án này là một câu chuyện không đơn giản. Bởi theo báo cáo thì chủ đầu tư đã đầu tư vào dự án khoảng 73 triệu (tính đến thời điểm tháng 10/2014). Chính vì thế, UBND tỉnh Quảng Ngãi cần phải thận trọng và tìm phương án xử lý hợp lý, hợp pháp, đúng trình tự và các quy định hiện hành, nhằm tránh ảnh hưởng xấu đến môi trường đầu tư.