Khoảng cách cải cách đang ngắn lại
Lễ công bố năm nay đánh dấu chặng đường 10 năm hợp tác giữa VCCI và USAID trong nỗ lực cùng xây dựng bộ chỉ số đánh giá chất lượng điều hành kinh tế và mức độ tạo thuận lợi, thân thiện của môi trường kinh doanh dành cho các DN của các tỉnh, thành phố Việt Nam.
Sau sự phản ứng khá mạnh của một số tỉnh những ngày đầu PCI – chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh được công bố, giờ đây sau 10 năm, PCI đã trở thành tiếng nói đại diện cho nhu cầu, hy vọng và mong mỏi của hàng chục ngàn nhà đầu tư tại Việt Nam, truyền tải và mạnh mẽ tiếng nói này tới các nhà hoạch định chính sách ở cả cấp trung ương và địa phương.
“Không chỉ hữu ích cho các DN và nhà đầu tư, chỉ số PCI còn đặc biệt hữu ích cho các đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong việc giám sát về chất lượng điều hành kinh tế và môi trường kinh doanh cấp tỉnh tại Việt Nam”, ông Nguyễn Văn Phúc - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho biết.
Ông Nguyễn Văn Thời - Chủ tịch Hội đồng quản trị, CTCP Đầu tư và Thương mại TNG, Chủ tịch Hiệp hội DN tỉnh Thái Nguyên phát biểu: “Công bố PCI có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc tăng cường vai trò, vị thế và tiếng nói cho các hiệp hội DN tại địa phương. Nhiều tỉnh, thành mà tôi biết qua sức ép từ PCI thì mới thay đổi nhận thức và chú ý hơn tới vai trò của DN dân doanh và hoạt động của hiệp hội DN tại địa phương mình. Chúng tôi đặc biệt cảm ơn và đánh giá cao VCCI về sáng kiến tuyệt vời này".
Những thay đổi mà DN đã phát biểu, mà đại biểu Quốc hội đánh giá đã thể hiện ở bảng xếp hạng PCI năm nay: khoảng cách điểm số giữa các tỉnh tiếp tục được thu hẹp, phản ánh xu hướng cải cách qua nhiều năm, điểm tỉnh trung vị của PCI tăng từ 57,81 năm 2013 lên 58,58 điểm ghi nhận mức độ thay đổi tích cực về chất lượng điều hành từ các tỉnh.
Điểm sáng của điều tra PCI 2014 là dấu hiệu khởi sắc về môi trường kinh doanh. Điều tra năm 2014 cho thấy có tới 46,1% DN dân doanh dự kiến sẽ mở rộng quy mô kinh doanh trong vòng 2 năm tới, tăng mạnh so với mức 32,5% của điều tra năm 2013. Tỉ lệ này ở các DN FDI là 50%. Lần đầu tiên trong 5 năm công bố báo cáo PCI gần đây, niềm tin của cộng đồng DN về triển vọng kinh doanh có dấu hiệu hồi phục mạnh mẽ.
PCI bao gồm nhiều chỉ số thành phần như chi phí gia nhập thị trường, tiếp cận đất đai và sự ổn định trong sử dụng đất, tính minh bạch, chi phí thời gian, chi phí không chính thức, tính năng động của chính quyền địa phương, môi trường cạnh tranh bình đẳng, dịch vụ hỗ trợ DN, đào tạo lao động và thiết chế pháp lý. PCI do một nhóm chuyên gia trong và ngoài nước của VCCI thực hiện với sự hỗ trợ của USAID. |
Cũng theo Báo cáo PCI 2014, từ cảm nhận của 1.491 DN FDI cho thấy Việt Nam tiếp tục được đánh giá tích cực so với các quốc gia cạnh tranh về sự ổn định của chính sách, mức độ rủi ro bị thu hồi tài sản thấp, khả năng tham gia của DN vào quá trình hoạch định các chính sách có ảnh hưởng trực tiếp tới họ cao và các mức thuế hợp lý.
Tuy nhiên, điều tra PCI 2014 cho thấy những sụt giảm đáng lo ngại ở lĩnh vực: Chi phí không chính thức, Tính năng động và Tiếp cận đất đai. Đánh giá cả ba lĩnh vực này, DN tại tỉnh trung vị thể hiện tâm lý bi quan nhất kể từ khi tiến hành điều tra PCI trên tất cả các tỉnh, thành phố.
Cảm nhận của nhà đầu tư nước ngoài về vấn đề chi phí không chính thức ngày càng có chiều hướng đáng lo ngại bất chấp những nỗ lực của nhà nước trong công tác phòng chống tham nhũng.
DN cho biết tình trạng và tần suất chi trả chi phí không chính thức trong mọi hoạt động từ xin giấy phép đầu tư đến quá trình đấu thầu, làm thủ tục xuất nhập khẩu tại cảng và giải quyết tranh chấp ở tòa án ngày càng tăng, và bày tỏ sự quan ngại về hiệu quả hoạt động kinh doanh tại của mình tại Việt Nam.
Trường hợp ngoại lệ so với xu thế trên cả nước là Bình Dương. Đây là địa phương mà nhà đầu tư ghi nhận có tần suất bị yêu cầu chi trả chi phí không chính thức và quy mô khoản chi phí này thấp hơn.
GS.TS. Edmund Malesky – trưởng nhóm nghiên cứu PCI cho biết: Đáng chú ý nhất, 50% DN FDI ở Bình Dương cho biết họ gặp bất lợi khi từ chối chi trả chi phí không chính thức thấp hơn nhiều so với mức trung bình cả nước, 74% DN FDI cho biết rằng họ gặp khó khăn trong việc xin cấp giấy phép lao động cho người nước ngoài.
“Có bằng chứng cho thấy thời gian chờ đợi dài tạo cơ hội cho sự nhũng nhiễu. Điều tra PCI hỏi DN có buộc phải trả thêm chi phí để đẩy nhanh quá trình thực hiện thủ tục không. Kết quả cho thấy rất rõ rằng thời gian để nhận được giấy phép càng dài, thì các doanh nghiệp nước ngoài càng cảm thấy buộc phải chi trả thêm”, ông Malesky cho biết thêm.
“Kết quả điều tra PCI năm nay cho thấy những tín hiệu đáng khích lệ. Cộng đồng DN dân doanh và các nhà đầu tư nước ngoài đã lạc quan hơn về triển vọng đầu tư kinh doanh, đồng thời nhìn nhận tích cực hơn về những tiềm năng của Hiệp định TPP trong thúc đẩy đầu tư và tăng trưởng. Như tôi vẫn thường nói, không có gì là không thể”, ngài Ted Osius, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam chia sẻ.
Qua điều tra PCI 2014 cho thấy 70% DN trong nước và FDI biết tới Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), tuy nhiên chỉ ở mức độ hạn chế. Nhìn chung, DN trong nước ủng hộ mạnh mẽ việc Việt Nam gia nhập TPP (66%) trong khi DN FDI thể hiện thái độ thận trọng hơn (25% ủng hộ).
Kết quả khảo sát cho thấy DN đánh giá hiệp định TPP nếu được ký kết sẽ đem lại nhiều cơ hội và triển vọng cho Việt Nam. Tuy nhiên, còn rất nhiều việc quan trọng cần thực hiện ở phía trước như phổ biến các thông tin về nội dung hiệp định và chuẩn bị cho các hoạt động sau khi ký kết.