“Không để con sâu làm rầu nồi canh”
Mục tiêu chính của thanh toán điện tử liên ngân hàng là phát triển thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thanh toán của nền kinh tế, giảm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt, tạo sự chuyển biến mạnh, rõ rệt về tập quán thanh toán trong xã hội, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống ngân hàng và hiệu quả quản lý Nhà nước.
Thanh toán không dùng tiền mặt mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho xã hội
NHNN Việt Nam đã ban hành Thông tư 23/2010/TT-NHNN ngày 9/11/2010 quy định về việc quản lý, vận hành và sử dụng hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng để các chi nhánh ngân hàng thi hành. Qua 10 năm hoạt động, hệ thống này đã đáp ứng được khá tốt các yêu cầu của NHNN trong quá trình kiểm soát nguồn vốn dự trữ thông qua số dư tài khoản tập trung duy nhất tại Sở giao dịch NHNN. Ngoài ra, tốc độ luân chuyển vốn và hiệu quả thanh toán cũng đã gia tăng đáng kể.
Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng bộc lộ một số bất cập cần gióng lên hồi chuông cảnh báo khi bị một số cán bộ tại NHTM do thiếu kinh nghiệm hoặc ít chịu tìm hiểu các văn bản chế độ có liên quan dẫn đến có một số hành vi xử lý tùy tiện, gây ảnh hưởng đến uy tín của hoạt động thanh toán liên ngân hàng nói chung.
Ví như vụ việc xảy ra gần đây, một khách hàng A đến Agribank X nộp số tiền 500.000 đồng gửi cho một khách hàng B có tài khoản tiền gửi thẻ ATM tại VietinBank Y tại TP.Hồ Chí Minh. Do sơ suất, ngân hàng phát lệnh thành 5.000.000 đồng, thay vì 500.000 đồng. Vài giờ sau phát hiện ra, một mặt ngân hàng này đã gọi điện nhờ VietinBank Y và Trung tâm Thẻ VietinBank hỗ trợ, một mặt tiến hành lập tra soát vấn tin ngay cho đơn vị nhận lệnh để có biện pháp xử lý kịp thời.
Tuy nhiên, một cán bộ Trung tâm Thẻ đã tỏ ra lúng túng khi xử lý vấn đề. Còn VietinBank Y thì cho biết, tiền vẫn còn trên tài khoản của khách hàng B nhưng không thể làm gì – ngay cả việc phong tỏa số tiền chuyển thừa – vì sợ khách hàng… kiện (!?). Cuối cùng là khách hàng B đã nghiễm nhiên hưởng số tiền trên tài khoản “giời ơi” đó.
Hay chuyện một trưởng phòng giao dịch VietinBank có chi nhánh tại tỉnh Bình Dương cho biết, có lần chuyển thừa cho khách hàng có tiền gửi tại một chi nhánh của BIDV. Sau khi bấm phím duyệt để khởi tạo lệnh cũng là lúc phát hiện ra sơ suất. Lúc đó, mặc dù điện thanh toán chưa kịp đến ngân hàng nhận lệnh nhưng khi liên hệ với ngân hàng này, chị đã nhận được câu trả lời không mấy hợp tác của cán bộ ngân hàng tại đây.
Có lẽ hẳn còn một số cán bộ ngân hàng có trách nhiệm chưa am tường về Thông tư 23/2010/TT-NHNN thì mới phạm những hành vi nói trên. Vì nếu biết, người nhận lệnh phải biết phân biệt và xử lý để hoàn trả số tiền thừa cho ngân hàng phát lệnh theo đúng hướng dẫn tại điểm a, b và c thuộc khoản 3 điều 36 của Thông tư 23 chứ không phải theo điều 37.
Bên cạnh việc tùy tiện xử lý sai sót từ sơ suất của ngân hàng phát lệnh như kể trên, một số ngân hàng nhận lệnh còn quá cứng nhắc với những sai sót do không ghi đầy đủ tên ngân hàng bên đơn vị hưởng. Thời gian chờ tra soát hoặc hoàn trả lại quá lâu, có khi cả tuần hơn. Song song đó, nhiều khách hàng chuyển đi những món tiền lớn tính bằng tỷ thường than phiền về việc ghi nợ tài khoản thì trong ngày nhưng ghi có tài khoản ở ngân hàng khác hệ thống thì lại kéo dài sang ngày hôm sau hoặc có khi hơn.
Thiết nghĩ, bất kỳ lý do gì nhưng khi mà chúng ta đang cổ động người dân hướng tới một xã hội thanh toán không dùng tiền mặt thì “một vài con sâu” nói trên cũng cần được chấn chỉnh sớm để không làm hỏng những thành quả mà công tác thanh toán điện tử liên ngân hàng đã đạt được bấy lâu nay. Nhất là trong bối cảnh Nghị định số 101/2012/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt mới được ban hành...
Đỗ Huỳnh Hoa