Không gian phát triển đang hẹp lại, động lực vơi dần
Một buổi chiều cuối năm, một lần gặp mặt đầy suy tư của những chuyên gia “có tuổi”. Cho dù cùng nhắc đến sự phát triển của đất nước, sự phát triển của DN Việt hơn trước đây nhưng những con người này vẫn còn bao điều trăn trở. Nhiều năm trước, trả lời câu hỏi “vì sao DN Việt Nam chưa lớn” là do yếu kém nội tại của DN. Còn hôm nay, câu trả lời là không gian phát triển đang hẹp lại, động lực phát triển đang vơi dần.
Việt Nam đã có những sản phẩm có chỗ đứng trên thị trường quốc tế
“Rô bốt của ta sang Mỹ sang Đức. DN chúng ta cũng làm được những dự án lớn như Vincom, Ecopark, bệnh viện lớn như Vinmex… DN Việt cũng đầu tư mạnh ra nước ngoài như Hoàng Anh Gia Lai… Chứng tỏ người Việt Nam làm được hết”, GS-TS.Nguyễn Mại phát biểu.
Quay ngược trở lại 10 năm trước, khi Luật DN được ban hành, khi tinh thần kinh doanh được “cởi trói”, động lực tăng trưởng được kích hoạt, người dân có tiền là bỏ ra đầu tư, là lớp lớp DN mới ra đời, kinh tế phát triển, là sự phát triển mạnh của thị trường chứng khoán sau đó. Nhưng rồi ngoảnh lại 10 năm vẫn chưa có DN Việt Nam lớn, nhưng lại có những DN “lớn không theo hướng mong đợi”.
“Từ năm 2007 đến nay, tăng trưởng suy giảm. Trong 4 động lực phát triển chỉ còn một khối DN có vốn đầu tư nước ngoài phát triển tốt”, ông Mại chỉ ra thực tại. Nhiều nguyên nhân khiến kinh tế suy giảm, nào là do tác động của khủng hoảng kinh tế thế giới, do yếu kém nội tại nền kinh tế, do mô hình tăng trưởng, do cơ cấu kinh tế đã đến lúc cần cơ cấu lại…
Nhưng có những nguyên nhân quan trọng được chỉ ra, đó là tinh thần kinh doanh không còn được hỗ trợ như trước, đó là những ách tắc từ thể chế, đó là khu vực kinh tế tư nhân đang bị chèn ép. “DNNN như ô tô lặc lè đi trước thì DN tư nhân không thể vượt lên được” - như cách nói của luật sư Trần Hữu Huỳnh.
DNNN phải cải cách, phải tái cơ cấu – thực tế đang vấp ở những yếu tố không thuận lợi của thị trường, nhưng quan trọng nhất đó là sự chần chừ bởi “còn lợi ích”. Dường như, 15 năm nỗ lực đột phá để hình thành thể chế thị trường đồng bộ nhưng không thành công. Còn DNNN thì vẫn hưởng nhiều đặc quyền, độc quyền, gây méo mó môi trường kinh doanh.
Sự ách tắc và kém hiệu quả của thể chế được chỉ ra từ trường hợp một phường có tới hơn 400 người hưởng lương, nhưng trật tự trị an không được bảo đảm, phục vụ dân không tốt. Hay như câu chuyện giấy phép hành nghề ca sĩ, trước đây đã bị loại bỏ, nay lại “tái xuất”. Hay như sự can thiệp hành chính ngày càng nhiều hơn và Nhà nước đang can thiệp quá nhiều vào thị trường. “Cứ hô hào bảo kinh doanh đi nhưng lại trói tay trói chân, không có cơ chế thì ai làm được”, bà Phạm Chi Lan phát biểu.
Theo bà, phải thu hẹp DNNN, phải giảm sự can thiệp của Nhà nước, khi đó DN sẽ có không gian rộng hơn để phát triển. Cũng đã có những ý kiến khác cho rằng, trong khi khối DN tư nhân đang ngày một phát triển hơn, cạnh tranh hơn và theo đó đang dần theo hướng quản trị DN hiện đại thì DNNN vẫn đứng ngoài môi trường kinh doanh, với khối tài sản khổng lồ và một vị thế chi phối môi trường kinh doanh rất nhiều.
Tinh thần kinh doanh không được hỗ trợ, niềm tin chưa được lấy lại khi vẫn còn thấy những khó khăn, thách thức trước mắt nhưng những hành động tái cơ cấu, cải cách thể chế vẫn còn xa thì người dân vẫn găm giữ nguồn lực. Ông Mại chỉ ra nguồn lực hàng trăm tấn vàng đang được găm giữ trong dân và khoản kiều hối hàng năm được gửi về tới 11 tỷ USD.
Cũng theo ông, nếu thể chế được cải cách, động lực kinh doanh được khích lệ, tinh thần khởi nghiệp được hỗ trợ thì con số hàng trăm nghìn sinh viên ra trường thất nghiệp hiện nay sẽ khởi nghiệp kinh doanh góp phần phát triển lực lượng DN, giúp giải quyết việc làm cho bao nhiêu người theo đó.
Thực trạng đang ngổn ngang rất nhiều điều, đã dẫn đến sự trì trệ và suy giảm kinh tế trong những năm gần đây. Xã hội, người dân và các chuyên gia đã đề cập đến sự bức bách đòi hỏi phải thay đổi, phải cải cách, phải tái cơ cấu để phân chia lại nguồn lực, tạo động lực, mở không gian cho DN phát triển và nền kinh tế phục hồi.
Và phải thay đổi hệ thống khuyến khích để “người ta không phải nhắm tới đầu cơ, đất đai, mà khuyến khích những người dám chấp nhận rủi ro, chấp nhận sáng kiến mới bỏ tiền đầu tư, kinh doanh”, bà Chi Lan có ý kiến.
Tình hình hiện nay rất bức xúc đòi đổi mới. “Nhưng tôi suy nghĩ, liệu những người có trách nhiệm có bức xúc như mình không và nguyên nhân bức xúc của họ có khi lại không như mình nghĩ. Ngay như chuyên gia nói mãi, 4 động cơ phát triển thì 3 suy yếu nhưng vẫn không có ai trả lời. Nhận định tình hình hiện nay thì rất khác nhau”, ông Vũ Quốc Tuấn phát biểu.
Thông điệp của Thủ tướng đã được phát đi với những việc cần làm rất hợp lòng dân, Nghị quyết 01/NQ-CP về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách Nhà nước năm 2014 đã được ban hành. Ông Tuấn và “các chuyên gia có tuổi” cũng chẳng ngần ngại nói rằng, lúc này rất cần những tư vấn, những gợi ý chính sách mạnh mẽ với Chính phủ.
Và Chính phủ cần có những hành động quyết liệt và những biện pháp xử lý mạnh mẽ, không thể kéo dài tình trạng định hướng đúng, chính sách đúng, nhưng “do thực hiện chậm” khiến hậu quả là tình trạng nền kinh tế khó khăn chưa từng thấy như năm vừa qua.
Linh Đan