Không thể chỉ dựa vào động lực từ các nền kinh tế mới nổi

Tăng trưởng yếu dần

Kinh tế toàn cầu đang đối mặt với lần suy giảm thứ 3 trong vòng 5 năm qua do các thị trường mới nổi từ Trung Quốc tới Brazil đều tăng trưởng chậm lại, và làm dấy lên những bàn cãi quanh việc các nhà hoạch định chính sách cần phản ứng ở mức độ nào. 3 năm sau khi các nền kinh tế mới nổi “dẫn dắt” kinh tế thế giới ra khỏi “bóng ma” suy thoái của kinh tế Mỹ, sức mạnh được coi là động lực tăng trưởng ấy đang giảm dần. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhìn nhận các nền kinh tế này chỉ tăng trưởng trung bình ở mức khoảng 5,8% giai đoạn từ nay đến 2016, thấp hơn gần 2% so với giai đoạn 5 năm trước khi diễn ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2009.

Brazil đang tập trung thu hút mạnh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cho World Cup 2014, Thế vận hội 2016. (Ảnh: ST)

Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc NHTW các nước tại cuộc họp thường niên IMF và WB vừa qua đã cùng tìm cách giải quyết vấn đề này. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu như Thống đốc Israel Stanley Fischer gọi là “hầu như đã rất gần với suy thoái”, Thống đốc NHTW Hàn Quốc đã kêu gọi châu Á cần đưa ra thêm các biện pháp kích thích. Trong khi đó Nga và Brazil khuyến cáo quốc gia phát triển giàu có cần tự mình giải quyết các thách thức đang gặp phải. “Các nền kinh tế mới nổi vốn được xem là động lực của tăng trưởng, nhưng động lực này đang yếu dần cho thấy sự chậm lại tương đối so với kỳ vọng của mọi người. Điều này ít nhiều tác động đến tăng trưởng chung của thế giới”, Jacob Frenkel - Chủ tịch của JPMorgan Chase bình luận.

Một trong những thông tin được thị trường đón đợi trong tuần này là Trung Quốc sẽ công bố về tăng trưởng kinh tế trong quý III vừa qua. Theo một cuộc khảo sát gần đây của hãng tin Bloomberg, tăng trưởng GDP của nước này trong quý III có thể chỉ đạt 7,4% - mức thấp nhất trong vòng 3 năm qua. Theo ước tính của chuyên gia kinh tế Gustavo Reis (Ngân hàng Bank of America Merrill Lynch) việc GDP của Trung Quốc giảm 1% sẽ khiến giá hàng hóa cơ bản giảm khoảng 1,5% trong một vài quý sau đó, và điều này sẽ tác động trực tiếp đến các quốc gia cung cấp các hàng hóa cơ bản này. Với tư cách là nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới và chiếm tới 65% thị trường quặng sắt qua đường biển, 40% nhu cầu về đồng, nên việc tăng trưởng của Trung Quốc giảm xuống khiến nhiều nước có trữ lượng lớn về các mặt hàng này như Australia, Brazil và Chile đều lo ngại.

Với các nền kinh tế mới nổi dựa nhiều vào xuất khẩu khác cũng vậy, việc kinh tế tại các thị trường nhập khẩu hàng hóa của họ là các nước phát triển giảm sút khiến sản lượng xuất khẩu sụt giảm, kéo theo sự sụt giảm trong nhập hàng hóa nguyên liệu đầu vào. Các tác động tiêu cực và mang tính mắt xích, liên kết như vậy khiến cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu u ám hơn.

Vẫn bất đồng về giải pháp

Có thể thấy, trước nguy cơ nhiều nền kinh tế đã phát triển có thể tái rơi vào suy thoái; còn mức tăng trưởng của các nền kinh tế đang phát triển và mới nổi cũng giảm đi đáng kể, lãnh đạo các nước dường như đang lúng túng và bất đồng trong giải quyết các vấn đề nảy sinh, dù đều cùng rất muốn tìm ra các giải pháp để đối phó với tình hình hiện nay. “Mặc dù bộ trưởng các nước đã ngồi lại với nhau để bàn về các biện pháp tháo gỡ những khó khăn trước mắt của kinh tế toàn cầu nhưng quan điểm của mỗi bên lại thể hiện một hướng đi khác nhau”, Bộ trưởng Tài chính Hàn Quốc Bahk Jae Wan nói với các phóng viên bên lề cuộc họp vừa qua. “Thế giới đang có vấn đề về lãnh đạo”, vị bộ trưởng này kết luận.

Trong bối cảnh đó, giới chuyên gia và phân tích cho rằng, các nền kinh tế mới nổi cần mạnh mẽ trong thay đổi tư duy thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dựa vào xuất khẩu hiện nay. Thay vào đó cần chuyển hướng qua khai thác các động lực tăng trưởng từ nội địa. Quá trình chuyển đổi này thực tế đã và đang được nhiều nền kinh tế mới nổi tính đến và triển khai. Nhưng giờ là lúc nên thúc đẩy quyết liệt. Theo các nhà phân tích từ Morgan Stanley, yếu tố nhân khẩu học – vốn được xem là thế mạnh của các nền kinh tế này khi chiếm tới 1/2 dân số toàn cầu – sẽ không giúp được nhiều vì quá trình già hóa dân số sẽ diễn ra khá nhanh chóng.

Một trong những cách thức để tăng trưởng dựa nhiều hơn vào trong nước là tiếp tục mở ra những lĩnh vực để khuyến khích dòng vốn đầu tư. Như Ấn Độ, Indonesia đang có những bước đi mạnh mẽ để thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài chảy vào; hay Brazil đang tiến tới cho phép các công ty tư nhân được nhận xây dựng và vận hành đường bộ và đường sắt…

Bên cạnh đó, các nền kinh tế đang nổi tại châu Á cũng còn dư địa tốt hơn so với các nền kinh tế phát triển trong việc có thể nới lỏng hơn các chính sách tiền tệ và tài khóa để thúc đẩy kinh tế. Thực tế tại Hội nghị thường niên IMF-WB vừa qua, nhiều ý kiến từ đại diện phía các nước phát triển đã khuyến khích các nền kinh tế mới nổi sử dụng các dư địa này để giúp kinh tế của họ tăng trưởng tốt hơn, qua đó thúc đẩy sự phục hồi chung của kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, các ý kiến này cũng vấp phải sự phản đối từ chính các nền kinh tế mới nổi vì họ lo ngại những kích thích mới có thể làm tăng áp lực lạm phát. “Một số nền kinh tế mới nổi đã tăng trưởng quá nhanh và sau đó phải gánh chịu áp lực lạm phát lớn hơn, do đó mà họ phải thận trọng hơn trong vấn đề này”, Mario Blejer - cựu Thống đốc NHTW Argentina nhìn nhận và cho biết thêm: “Việc kích thích là điều tốt nhưng họ - các nền kinh tế mới nổi – cũng không muốn quá tay trong vấn đề đó”.

Đỗ Lê