Khu di tích nhà Trần, tỉnh Quảng Ninh: Phục dựng phải đúng quy trình và khoa học
Ngăn chặn “làm mới” di tích
Khu di tích lịch sử nhà Trần ở Đông Triều gồm 14 điểm di tích, được Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể ngày 7/2/2013 với phạm vi nghiên cứu là 11.095 ha (bao gồm địa bàn các xã An Sinh, Tràng An, Thủy An và Bình Khê), quy mô quy hoạch là 2.206 ha. Tổng kinh phí thực hiện dự án này lên tới 1.400 tỷ đồng, được lấy từ các nguồn ngân sách Trung ương, địa phương và nguồn xã hội hóa.
Mô hình quy hoạch Thái Miếu tại khu di tích lịch sử nhà Trần (Quảng Ninh)
Là một trong 3 khu di tích trọng điểm của tỉnh Quảng Ninh đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể, khu di tích lịch sử nhà Trần có một giá trị văn hóa lịch sử đặc biệt quan trọng. Nhiều nhà nghiên cứu nhận định, nếu không nhanh chóng có biện pháp bảo vệ, trùng tu, tôn tạo các di tích đã xuống cấp tại đây thì những giá trị của nó sẽ chỉ còn trong sử sách.
Tuy nhiên, khi được trùng tu, bảo tồn thì đâu đó lại manh nha kiểu “làm mới di tích” như “Chùa Trăm Gian” năm nào. Bằng chứng là cách đây không lâu, Lăng mộ của vua Trần Hiến Tông trong khu di tích này được Công ty Than Mạo Khê đầu tư tôn tạo.
Thế nhưng, công trình đã được thực hiện mà thiếu cơ sở nghiên cứu các nguồn sử liệu, đặc biệt là nghiên cứu khảo cổ học, nên đã tôn tạo khu lăng không đúng với diện mạo, quy mô và kiến trúc lăng mộ của thời nhà Trần. Trần lăng được… bê-tông hoá, vật liệu xây dựng lăng cũng không đảm bảo yếu tố truyền thống và lịch sử.
Trước đó, những năm 90 của thế kỷ trước, Thái Miếu (còn gọi Đền Thái, xã An Sinh, Đông Triều), nơi thờ các vị vua đầu triều nhà Trần, trải qua bao tháng ngày “dầm mưa dãi nắng”, đã bị phá huỷ hoàn toàn và sau đó được xây mới. Thời điểm đó, khi xây dựng lại cũng không theo bất cứ một kiến trúc nào của thời Trần.
Ngoài ra, chùa Quỳnh Lâm (trung tâm Phật giáo lớn nhất Việt Nam thời Trần), cũng đã từng “được” đầu tư xây dựng bằng cách… đổ bê-tông cốt thép. Tuy nhiên, ngay sau đó, các cơ quan chức năng đã kịp “sửa sai”, nếu không thì ngôi chùa này chỉ còn tên gọi là có giá trị, còn vật thể đã được “hiện đại hóa”.
Chính việc bảo tồn và tôn tạo theo lối vô trách nhiệm, không theo một cơ sở khoa học lịch sử nào, khiến cho những giá trị khu di tích nhà Trần bị xâm hại, gây khó khăn trong công tác phục dựng ở thời điểm hiện tại.
Phải làm đúng quy trình và khoa học
Theo ông Trịnh Công Lộc, nguyên Trưởng Ban quản lý các di tích trọng điểm tỉnh Quảng Ninh, thì: “Khu di tích lịch sử nhà Trần hiện nay phần lớn đã trở thành phế tích. Trong khoảng thời gian dài gần 50 năm trở về trước, chưa được quy hoạch đầy đủ, chưa có chương trình bảo tồn cụ thể. Vì thế, khu di tích lịch sử nhà Trần ở Đông Triều hiện gặp nhiều khó khăn trong trùng tu, tôn tạo”.
Được biết, trong khu di tích nhà Trần còn có những di tích dù có tên trong danh mục của Quy hoạch tổng thể được Chính phủ phê duyệt, song đến giờ cũng chưa thể xác định được chính xác vị trí ở chỗ nào, như Lăng vua Trần Minh Tông, Trần Duệ Tông… Dù vậy, ngay sau khi có quy hoạch tổng thể, hiện tại tỉnh Quảng Ninh đã thành lập Ban chỉ đạo triển khai quy hoạch do Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban.
UBND tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo các ngành chức năng tập trung thực hiện triển khai quy hoạch khu di tích lịch sử nhà Trần một cách sát sao, đảm bảo đúng tiến độ và chất lượng thực hiện. UBND tỉnh Quảng Ninh nhấn mạnh, đây là công trình mang dấu ấn lịch sử, ý nghĩa tâm linh và văn hóa sâu sắc, nên yêu cầu Ban điều hành tại các địa phương rà soát lại các chỉ đạo của cấp trên, hàng tháng họp với Ban chỉ đạo của tỉnh, tập trung triển khai những công trình có khả năng huy động nguồn vốn xã hội hóa, trước mắt phải hoàn thiện hồ sơ dự án để làm cơ sở quan trọng thu hút, kêu gọi nguồn vốn.
Ông Hồ Chí Đức, Trưởng Ban quản lý các di tích trọng điểm tỉnh Quảng Ninh chia sẻ: “Làm di tích thì chúng ta phải làm một cách thận trọng, phải có khảo sát, giám sát, khai quật khảo cổ… Sau khi hoàn tất các công việc này, chúng ta cần tổ chức nhiều cuộc hội thảo khoa học để có được nhiều ý kiến, thông tin và đặc biệt đủ cơ sở khoa học để chúng ta phục hồi, xây dựng di tích.
Làm ngược lại, chúng ta sẽ làm mất hết giá trị của di tích”. “Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích nhà Trần, tỉnh Quảng Ninh xác định một số dự án, di tích mang tính chất trọng tâm, cấp thiết để đầu tư xây dựng trước”, ông Đức nhấn mạnh.
Vừa qua, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia đã bỏ phiếu thuận đề nghị Chính phủ xem xét công nhận khu di tích lịch sử nhà Trần (huyện Đông Triều, Quảng Ninh) là Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, vì hầu hết các hạng mục tại khu di tích này đã xuống cấp và cần được bảo vệ kịp thời. |
Khôi Nguyên