Liệu Tây Ban Nha có trở thành một Hy Lạp mới?
Lần đầu tiên kể từ đầu tháng 12/2011, lãi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm của Tây Ban Nha đã vọt lên trên 6,1%, gần đến mức gây ra tình trạng hoảng loạn trên thị trường khi Italia rơi vào tình thế tương tự vào cuối năm ngoái. Trong khi đó, lãi suất trái phiếu Bund có độ an toàn cao của Đức chỉ là trên 1,6%, mức thấp nhất kể từ đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Giới phân tích cho rằng đó là những dấu hiệu cho thấy khủng hoảng nợ đã quay lại sau vài tháng tạm lắng.
Nếu Tây Ban Nha sụp đổ, toàn bộ Eurozone có thể tan rã. (Ảnh: BĐT)
Nếu chi phí vay mượn tiếp tục tăng, lúc đó Tây Ban Nha sẽ không trả được nợ-một khó khăn từng buộc Ailen, Bồ Đào Nha và Hy Lạp phải tìm kiếm các khoản cứu trợ từ Liên minh châu Âu (EU). Nhưng Tây Ban Nha không phải Hy Lạp, hậu quả sẽ lớn hơn nhiều do Tây Ban Nha là nền kinh tế lớn thứ 4 của khu vực đồng euro. Kinh tế trưởng Mark Zandi của hãng đánh giá tín nhiệm Moody's đánh giá, Tây Ban Nha là mối đe dọa lớn hơn nhiều đối với Eurozone. Nếu Tây Ban Nha sụp đổ, lúc đó toàn bộ Eurozone sẽ tan vỡ, mặc dù đến nay Tây Ban Nha dường như ở vị thế mạnh hơn Hy Lạp do có nền kinh tế cạnh tranh và chuẩn bị bán 86 tỷ euro nợ năm nay. Ngày 19/4, Tây Ban Nha sẽ bán đấu giá các loại trái phiếu 2 năm và 10 năm, một cuộc thử nghiệm quan trọng lòng tin của các nhà đầu tư.
Trong khi khó khăn chủ yếu của Hy Lạp là khoản nợ Chính phủ quá lớn, chiếm 160% GDP, thì khoản nợ của Chính phủ Tây Ban Nha chỉ chiếm 70% GDP ở thời điểm cuối năm 2011, thấp hơn cả khoản nợ của Mỹ và mức nợ trung bình của Eurozone. Nhưng khó khăn chính của Tây Ban Nha là khoản nợ của khu vực tư nhân. Trong năm nước lớn nhất Eurozone, Tây Ban Nha có tỷ lệ nợ tư nhân lớn nhất. Bong bóng nhà đất vỡ đã làm tăng khoản nợ của khu vực tư nhân ở Tây Ban Nha lên 214% GDP, vượt xa con số 70% GDP của Hy Lạp. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), giá nhà của Tây Ban Nha tăng hơn 50% từ năm 2002-2007, gấp đôi giá nhà của Mỹ. Nhưng hiện nay giá nhà ở Tây Ban Nha đang giảm mạnh, đẩy hàng loạt nhà đầu tư vào cảnh không trả được nợ các ngân hàng. Đây là thực trạng khó khăn của các khoản vay thế chấp mà các thị trường hết sức lo lắng.
Theo dự kiến của IMF, đến nay toàn bộ các khoản vay thế chấp của các ngân hàng Tây Ban Nha là 2,4 nghìn tỷ euro tương đương 230% GDP. Đây là một gánh nặng rất lớn ở bất cứ thời điểm nào, đặc biệt trong thời điểm khi nền kinh tế Tây Ban Nha đang xuống dốc. Suy thoái nghĩa là số lượng việc làm ít hơn. Gần 1/4 dân số Tây Ban Nha đang thất nghiệp, tỷ lệ thất nghiệp tồi tệ nhất trong Eurozone và nhiều người lao động khác đang bị mất việc làm, do đó họ không đủ khả năng thanh toán các khoản vay thế chấp của các ngân hàng. Khi Mỹ đối mặt với nguy cơ vỡ bong bóng nhà đất, Chính phủ liên bang áp dụng nhiều biện pháp bằng một gói kích cầu khổng lồ. Nhưng Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy đang làm ngược lại. Ông đã rút các khoản tiền của Chính phủ khỏi nền kinh tế bằng cách hạn chế các khoản chi tiêu từ 8,5% GDP còn 5,3% GDP. Thực tế, Thủ tướng Rajoy không có nhiều lựa chọn. EU đã yêu cầu áp dụng các biện pháp khắc khổ trước khi họ nhảy vào can thiệp hoặc giúp đỡ. Nhưng EU có thể đang đòi hỏi các nước áp dụng các chương trình khắc khổ quá mức. Nếu nền kinh tế tụt dốc quá lớn, lúc đó các ngân hàng của Tây Ban Nha sẽ rơi vào tình trạng xấu nhất, từ đó có thể gây lo lắng hơn nữa cho những người mua nợ của Tây Ban Nha, khi Chính phủ nước này buộc phải cứu trợ các ngân hàng khó khăn. Giới phân tích cho rằng, để giải quyết nợ, các nước phải giải quyết vấn đề tăng trưởng kinh tế yếu kém. Chỉ cắt giảm thâm hụt ngân sách chưa đủ, đặc biệt ở các nước đang bị suy thoái kinh tế. Nhưng sự giúp đỡ đó phải đến từ EU hoặc ECB, trong khi cả hai thể chế không sẵn sàng cam kết cung cấp bất cứ khoản cứu trợ nào cần thiết. Bức tường lửa của EU không đủ lớn để cung cấp cứu trợ cho Tây Ban Nha. ECB đến nay không muốn mua thêm khoản nợ Chính phủ.
Nhà kinh tế trưởng Zandi của Moody's cho rằng, Tây Ban Nha phải làm hai việc: giảm thâm hụt ngân sách và xây dựng lại luật lao động để lực lượng lao động cạnh tranh hơn. Nhưng điều đó sẽ không xảy ra nếu không có sự trợ giúp của các nước châu Âu. Một số nhà phân tích đang lên tiếng chỉ trích các biện pháp của châu Âu.
Kinh tế Tây Ban Nha đã rơi vào suy thoái lần thứ hai kể từ năm 2009 trong quý I/2012, khi có thể cũng sẽ giảm 0,3% như trong quý IV/2011. Kinh tế Tây Ban Nha rơi vào tình trạng suy giảm hoặc trì trệ kể từ khi bong bóng trên thị trường bất động sản vỡ vào năm 2008. Khi giá nhà vẫn đang giảm, sự tồn tại của một số ngân hàng và khả năng của Chính phủ Tây Ban Nha trong việc kiểm soát tình hình tài chính đang bị hoài nghi. Các thị trường tài chính đang ngày càng lo ngại suy thoái kinh tế sẽ khiến Tây Ban Nha không đạt mục tiêu về thâm hụt ngân sách và sẽ phải kêu gọi sự cứu trợ của quốc tế.
Hữu Trung