Lợi thế của hệ thống sinh thái “động”
Ông Indranil Roy |
CMCN 4.0 một mặt tạo ra những cơ hội lớn để phát triển, đồng thời cũng đặt ra các thách thức lớn trong phát triển. Theo kinh nghiệm của ông, Việt Nam cần chú ý điều gì nhất để tận dụng được cơ hội và không bị bỏ lại phía sau?
Cuộc CMCN 4.0 có tính chất phi tập trung. Các công ty lớn đang dần mất đi thế mạnh trong khi các công ty nhỏ đang dần chiếm được vị thế. Vì vậy, nếu Việt Nam xây dựng được cơ cấu kinh tế - xã hội khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, khuyến khích các sinh viên xuất sắc thuộc top đầu bắt đầu khởi nghiệp kinh doanh riêng thì sẽ nhận được nhiều lợi ích.
Nếu tất cả họ chỉ muốn làm việc cho tập đoàn lớn, hay các DN đã có mà không tạo ra các DN khởi nghiệp thì có nghĩa là đang không xây dựng một thế hệ mới biết phải làm gì trong cuộc CMCN này.
Theo ông, CMCN 4.0 sẽ trở thành “nhà sản xuất việc làm mới”, hay “kẻ phá hủy công việc của người lao động”?
Ở các nước đã phát triển như Anh quốc, tỷ lệ công việc có thể tự động hóa chiếm khoảng 35%, trong khi đó ở Trung Quốc và Ấn Độ lần lượt là 69% và 77%.
Theo nghiên cứu của chúng tôi, hiện tượng mất việc làm trên diện rộng đang diễn ra nhưng cũng có thêm nhiều ngành mới, thêm nhiều việc làm mới. Theo khảo sát của Deloitte dưới tác động của CMCN 4.0, từ năm 2001-2005, 800.000 lao động ở Anh đã mất việc làm, nhưng 3,5 triệu lao động có việc làm mới. Với CMCN 4.0 sẽ có một số khía cạnh của nền kinh tế bị tác động, và tính chất công việc cũng sẽ thay đổi và thậm chí có công việc biến mất.
Mọi công việc đều đang thay đổi đáng kể bởi sự phát triển các công nghệ mới, nhiều công việc đã tự động hóa nhưng vẫn còn rất nhiều những việc mà con người làm tốt hơn máy móc, chẳng hạn như xây dựng các mối quan hệ, giải quyết các vấn đề và đào tạo những người khác. Theo đó, những công việc cần những loại kỹ năng này hứa hẹn sẽ phát triển trong khi việc phân tích và xử lý dữ liệu được thực hiện bởi máy móc.
Khoảng 70% lực lượng lao động ở Việt Nam dễ bị ảnh hưởng bởi sự tự động hóa. Nhưng có rất nhiều công việc đòi hỏi kỹ năng mà máy móc không thể thay thế được chẳng hạn như dịch vụ homecare (chăm sóc tại gia đình). Những gì mà chúng ta nên làm là trang bị cho lực lượng lao động những kỹ năng mà máy móc không thể thay thế được.
Việt Nam cũng đang nghiên cứu lựa chọn phương hướng phù hợp để thúc đẩy lợi thế cạnh tranh, bắt kịp những thay đổi liên tục trong bối cảnh CMCN 4.0, nhưng phần lớn DN Việt Nam là DNNVV có nguồn lực hạn chế. Vậy cần làm gì để thích ứng và tận dụng cơ hội từ CMCN 4.0?
Vấn đề không nằm ở quy mô DN, mà ở sự kết nối. Các quốc gia có quy mô của nền kinh tế nhỏ hơn so với các nước phát triển khác cũng có phần lớn DN là DNNVV, nhưng lại là những nơi tốt nhất để tận dụng lợi thế của CMCN 4.0. Truyền thông xã hội hiện đang phát triển rất mạnh mẽ vì đây là nền tảng chung cho mọi người kết nối với nhau.
Dung lượng xử lý đã được chuyển từ máy tính lớn sang kết nối giữa các máy tính. DNNVV được kết nối nhiều hơn thì họ càng có nhiều quyền truy cập vào các nguồn tài nguyên, như thế sẽ mở ra nhiều cơ hội hơn. Nhưng DN ở Việt Nam đang thiếu điều này.
Cũng như các nước đang phát triển khác, Việt Nam có nhiều lĩnh vực đang phát triển, như cơ sở hạ tầng, giao thông, điện lực… lại có dân số trẻ và có thị trường tiêu dùng đầy tiềm năng khi mà mọi người đều muốn nâng cao đời sống. Theo đó, có hai cách để phát huy lợi thế, tiềm năng và tận dụng được cơ hội. Đó là hỗ trợ các tập đoàn lớn để họ có thể trở nên lớn hơn. Và xây dựng hệ sinh thái “động” có sự kết nối và phong cách làm việc hợp tác.
Tôi nghĩ rằng có một hệ thống sinh thái “động” sẽ giúp các nước đang phát triển như Việt Nam tận dụng lợi thế của CMCN 4.0. Là quốc gia đang phát triển thì sự dịch chuyển càng nhanh hơn càng phải thích ứng tốt hơn.
Các DN đôi khi không thích ứng đủ nhanh và đó là lý do tại sao có luôn một khoảng cách giữa tốc độ thay đổi về công nghệ và năng suất thực tế. DN phải trở thành "những tổ chức thích ứng" như Google ở Mỹ hay Tencent ở Trung Quốc. Các tổ chức này được cấu trúc với các chức năng, chuyên môn khác nhau và hoạt động hoàn toàn vì khách hàng. Cùng với đó, hiện chúng ta có thể thấy sự thay đổi lớn trong lĩnh vực ngân hàng và viễn thông – những lĩnh vực mà các DN hoạt động muốn trở thành “các tổ chức thích ứng”.
Cảm ơn ông đã trả lời phỏng vấn!