Lợi thế của sản phẩm xuất khẩu phụ
Ảnh minh họa |
Kết thúc năm 2015, trong khi nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu chính của Việt Nam sụt giảm kim ngạch và thị trường, thì có những sản phẩm phụ lại lên ngôi, âm thầm đóng góp quan trọng vào tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Trong đó, nổi bật nhất là các sản phẩm dừa, mật ong, chè, sắn… đang được thị trường thế giới tin tưởng.
Theo bà Vũ Thục Linh, chuyên gia Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), Việt Nam là quốc gia có truyền thống nuôi ong từ thế kỷ 17. Hiện nay, cả nước có khoảng 1,5 triệu đàn ong được chăm sóc bởi 33.000 người nuôi ong. Sản lượng mật ong hàng năm là 42.000 tấn, xuất khẩu 38.000 tấn (chiếm 90% sản lượng), tiêu thụ nội địa khoảng 4.000 tấn. Mật ong của Việt Nam khai thác từ tổ ong thiên nhiên và nuôi ong mật. Đắk Lắk là địa phương có sản lượng mật ong và xuất khẩu lớn nhất cả nước (thương hiệu Dak Honey).
Điều kiện tự nhiên của Đắk Lắk có nhiều thuận lợi cho phát triển ngành chăn nuôi ong mật. Với diện tích rừng và cây công nghiệp lớn, quy mô đàn ong có thể tăng lên đến gần 300.000 đàn ong. Tiếp đến Đồng Nai cũng có nghề nuôi ong phát triển với hơn 800 trại nuôi, tổng 200.000 đàn ong. Sản lượng bình quân hàng năm lên đến 6.000 tấn mật ong.
Ngoài ra, một số địa phương khác nuôi ong như Gia Lai, Bình Phước, vùng Tây Nam bộ và Bắc Giang. Hiện có hơn 30 DN xuất khẩu mật ong ở Việt Nam và đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng mật ong, vì họ cung cấp, hỗ trợ kỹ thuật, vốn và có được hợp đồng từ các nhà sản xuất mật ong. Thị trường tiêu thụ mật ong trong nước chiếm một tỷ trọng nhỏ, còn lại là xuất khẩu. Việt Nam nằm trong 6 nước xuất khẩu mật ong hàng đầu trên thế giới, với kinh nghiệm và uy tín hơn 30 năm.
Ngoài mật ong, chè Việt Nam cũng khá nổi tiếng trên thế giới. Tính đến năm 2015 tổng diện tích đất trồng chè đạt 125.000ha, tăng 1000 ha so với năm 2014. Trong đó, diện tích chè đang cho thu hoạch là 113.000 ha, tổng sản lượng chè đạt 875.000 tấn chè lá/năm 2015, tương đương 175.000 tấn nguyên liệu chè khô. Chè xanh chiếm khoảng 40% tổng sản lượng, chè đen chiếm 50% và 10% còn lại là của các loại chè khác.
Cả nước hiện có khoảng 500 cơ sở sản xuất chế biến chè, tổng công suất trên 500.000 tấn chè khô/năm. Riêng Lâm Đồng có 21.961 ha chè, chiếm 25% diện tích trồng chè, với sản lượng 211.240 tấn, chiếm 27% tổng sản lượng chè cả nước. Các vùng có trang trại chè lớn nhất bao gồm Hà Giang, Yên Bái, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Phú Thọ, Sơn La, Nghệ An, Lâm Đồng. Sản phẩm chè chính có lượng sản xuất và tiêu thụ ổn định là chè tươi, chè xanh, chè đen, chè san, chè vàng và chè Ô long.
Cả nước hiện có hơn 1000 nhà sản xuất chè và 300 DN xuất khẩu. Thị trường chè Việt Nam đã xuất hiện một số nhà đầu tư nước ngoài đến từ Nhật Bản, Đài Loan… (Tập đoàn McLeod Russell đầu tư tại Công ty chè Phú Bền). Chè Việt Nam xuất khẩu thông qua nhà nhập khẩu trực tiếp từ thị trường tiêu thụ, thương nhân chè, các nhà môi giới hoặc được xuất khẩu làm nguyên liệu đầu vào cho một số thương hiệu chè hoặc sản phẩm chè. Những nhà nhập khẩu chính là Unilever và Orimi.
Trên thị trường thế giới, hồ tiêu Việt Nam có vị trí quan trọng, 5 năm liền xuất khẩu hồ tiêu của Việt Nam đứng đầu thế giới. Hồ tiêu Việt Nam có mặt tại 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm 58% thị phần thế giới, đang nắm quyền chi phối ngành hàng nông sản này trên toàn cầu. Các thị trường xuất khẩu hồ tiêu lớn nhất của Việt Nam là Hoa Kỳ, Singapore, Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất…
Một mặt hàng xuất khẩu khác của Việt Nam cũng nổi tiếng không kém là hạt điều. Năm 2015, hầu hết các mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam đều giảm kim ngạch xuất khẩu, thì ngành điều vẫn tăng trưởng. Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), năm 2015, xuất khẩu điều đạt tương đương 2,5 tỷ USD, cũng là năm ngành điều Việt Nam đạt mốc chiếm 50% tổng giá trị nhân điều xuất khẩu toàn cầu.
Nhân điều là mặt hàng nông sản xuất khẩu đứng thứ ba của Việt Nam (sau cà phê, gạo), chiếm 8% tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành nông nghiệp. Năm 2015 là năm thứ 10 liên tiếp ngành điều Việt Nam giữ vị trí hàng đầu thế giới về xuất khẩu nhân điều.
Ngoài ra, nhiều sản phẩm nông sản phụ khác như sắn, dừa, rau quả… cũng là các mặt hàng xuất khẩu quan trọng, có mức tăng trưởng tốt hàng năm, góp phần rất lớn vào kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam.