Mất kênh phân phối sẽ ảnh hưởng đến sản xuất
Theo báo cáo của Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong nước theo giá thực tế trong năm 2014 ước đạt 140 tỷ USD. Nếu chia theo cơ cấu thành phần kinh tế thì tỷ trọng số cơ sở của DN FDI hiện chiếm khoảng 7%, nhưng về cơ cấu thị phần bán lẻ nói chung của thành phần kinh tế này chỉ chiếm 3,4%.
Những con số này được đưa ra tại cuộc họp giữa Bộ Công Thương với các DN bán lẻ, được tổ chức mới đây. Cũng theo đánh giá của lãnh đạo Vụ Thị trường trong nước, thực tế trên cho thấy thị phần của DN FDI trong lĩnh vực bán lẻ xu hướng tăng nhưng không đáng kể.
DN bán lẻ trong nước cần nỗ lực hơn trước để cạnh tranh thị phần với DN bán lẻ nước ngoài |
Tuy nhiên, các DN bán lẻ Việt Nam lại chưa đồng tình với tính toán này. Họ cho biết rất sốt ruột khi cơ quan quản lý hiện nay chưa tính toán đầy đủ thị phần của DN FDI trong lĩnh vực bán lẻ hiện đại, đồng thời cũng chưa lường hết các tác động chung tới thị trường. Vì vậy, dường như vẫn còn tâm lý khá đủng đỉnh trong thiết kế chính sách đảm bảo DN trong nước có khả năng cạnh tranh và chống chịu tốt trước các khó khăn thị trường, nhất là khi các DN bán lẻ ngoại thâm nhập ngày càng nhiều qua mua bán và sáp nhập DN (M&A).
Bà Đinh Thị Mỹ Loan, Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam cho rằng, việc tổng kết, phân chia thị phần của các thành phần kinh tế trong ngành bán lẻ chưa thực sự toàn diện và khách quan. Bà Loan tỏ ra quan ngại về đánh giá của Vụ Thị trường trong nước, khi cho rằng thị phần của DN FDI chỉ chiếm khoảng hơn 3% trong lĩnh vực bán lẻ.
“Nếu Bộ tham vấn ý kiến của Hiệp hội thì chúng tôi đề nghị bỏ ra ngoài những sản phẩm bán lẻ ít theo tính chất thị trường, ví dụ như xăng dầu, vì FDI tham gia vào rất ít. Nếu thế, sẽ thấy rằng trong phân phối các mặt hàng thiết yếu qua hệ thống siêu thị, DN FDI cạnh tranh, bám đuổi rất gay gắt với DN trong nước”, bà Loan nói.
Là DN bán lẻ nội địa lớn nhất cả nước, Saigon Co.op có mức doanh thu hàng năm bằng khoảng một nửa các DN khác trong hệ thống cộng lại, theo ông Nguyễn Ngọc Hoà, Chủ tịch HĐQT DN này. Và với tổng doanh số của hệ thống bán lẻ hiện đại trong nước hiện nay khoảng 3 tỷ USD, theo tính toán của ông Hoà, doanh số của DN FDI hiện nay đã gần đuổi kịp với các DN trong nước.
Do đó, thị phần của DN FDI trong kênh phân phối hiện đại có thể lên tới khoảng 40-45%. Như vậy, nhìn bức tranh tổng thể thì thấy, nếu tổng mức bán lẻ khoảng 140 tỷ USD thì thị phần của DN FDI không lớn, nhưng cắt lát riêng kênh phân phối hàng tiêu dùng hiện đại thì con số này không hề nhỏ.
“Thị phần này chưa được tính trong điều kiện M&A diễn ra nhanh, chỉ có DN nước ngoài mua DN Việt Nam chứ chưa có trường hợp ngược lại và cũng rất khó để có. Nếu chỉ dừng ở tỷ lệ hiện nay thì tôi cho rằng không quá đáng lo. Tuy nhiên xu thế lại diễn ra theo hướng thị phần FDI ngày càng lớn lên…”, ông Hòa lo ngại. Cũng bởi, hệ thống phân phối gắn bó mật thiết, thậm chí là dẫn dắt cả hệ thống sản xuất. Do đó, sự yếu thế của DN bán lẻ trong nước sẽ tác động tới cả hệ thống sản xuất.
Ông Nguyễn Ngọc Hòa phân tích, nếu sản xuất ra mà hệ thống phân phối không tiếp nhận thì hàng hóa trong nước không thể có chỗ đứng trên thị trường. Nguy cơ này đang hiện hữu ngày càng rõ. Bởi các tập đoàn bán lẻ nước ngoài có mạng lưới rộng khắp trên nhiều quốc gia, nhờ quy mô phân phối lớn nên họ có lợi thế sức mua lớn, qua đó có được giá mua tốt.
Đơn cử như mặt hàng bánh kẹo thì sức mua của các tập đoàn bán lẻ ở Thái Lan sẽ lớn hơn rất nhiều so với các DN trong nước mua từ Kinh Đô hay Bibica. Nhờ đó, cùng một mặt hàng bánh kẹo DN nhập từ Thái Lan sẽ được giá rẻ hơn là mua từ DN trong nước. Tất yếu là các tập đoàn bán lẻ nước ngoài sẽ mua tập trung ở một thị trường lớn và hàng nước ngoài sẽ từ con đường đó mà tràn vào Việt Nam.
“Chúng ta không thể cứ yêu cầu họ phải phân phối hàng Việt. Vì vấn đề không phải là họ muốn bán hay không, mà là họ phải giải quyết bài toán cạnh tranh về giá, về sức mua, sòng phẳng theo thị trường”, ông Hòa nhấn mạnh.
Từ những lo ngại trên, các DN bán lẻ nội địa kiến nghị đã đến lúc phải tính toán một cách chính xác thị phần của DN FDI trong kênh bán lẻ hiện đại, đồng thời xác định rõ DN trong nước cần nắm giữ bao nhiêu % thị phần để tạo điều kiện cho hàng hóa trong nước có kênh tiêu thụ, từ đó kích thích sản xuất trong nước phát triển.
“Trong bối cảnh hội nhập như hiện nay, chúng ta phải xác định không thể nắm 100% thị phần kênh phân phối nội địa, song ít nhất tỷ lệ đó phải là 30%, 50%, hay 60% thì từ mong muốn đó mới có chính sách làm sao đạt được mục tiêu đặt ra. Trường hợp muốn nắm giữ 50% cũng đã có rất nhiều việc phải làm”, ông Hòa kiến nghị.