Mậu Thân 68 và ký ức

Từ ký ức của những người lính

Tuy nhiên, theo nhận định của các nhà chuyên môn: Nếu không có cuộc chiến Xuân Mậu Thân thì không dễ có được Đại thắng mùa xuân 1975 thống nhất đất nước. Và nhiều năm sau ngày hòa bình, đã xuất hiện không ít tác phẩm nhìn lại cuộc chiến Mậu Thân 1968 với những góc nhìn khác nhau.

Tiểu thuyết “Đêm Sài Gòn không ngủ” của Trầm Hương

Có thể kể đến truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Chí Trung có tên "Chuyện Mậu Thân ở Huế", nói về cuộc tiến công vào Huế Mậu Thân 1968 ở cánh Nam. Truyện viết vào năm 1998, tức sau cuộc chiến 30 năm. Điều thú vị là một tác phẩm viết về chiến tranh, nhưng ở lời dẫn truyện, nhà văn lại viết: “Cái gì của Huế là của riêng Huế. Cái gì của riêng Huế cũng vĩnh hằng như Huế, tựa những mảnh vườn có hàng rào chè tàu, có giàn hoa lý, có hải đường và trà my, tựa các cô gái Huế có đôi mắt lá răm. Huế lại có Mậu Thân 1968, có những mối tình đẹp, trinh nguyên thuở học trò. Sinh nở từ tình yêu là tiếng nói của trinh nguyên. Trinh nguyên của tình yêu đẹp như sự thật”.

Nội dung truyện ngắn "Chuyện Mậu Thân ở Huế" được tóm tắt đơn giản: Mậu Thân 1968 có một Đại đội phó tên là Từ Văn Tốn bị Mỹ bắn bị thương ở tay. Người ta cho rằng anh đã tự thương. Suốt 30 mươi năm trời Từ Văn Tốn âm thầm, day dứt. Cuộc chiến đã qua lâu, nhưng vết thương của cuộc chiến vẫn còn day dứt, mấy chục năm sau vẫn cần làm sáng tỏ. Nhà văn Nguyễn Chí Trung nói: “Đó là điều muốn nói trong truyện ngắn này”.

Cùng đề tài Mậu Thân 1968 ở Huế, là tác phẩm văn học “Trùng tu” của nhà văn Thái Bá Lợi (NXB Hội Nhà văn 2003). Tuy nhiên, câu chuyện của ông bao gồm những tình tiết đan xen giữa thời chiến và thời bình, giữa chiến tranh đổ nát và xây dựng, trùng tu...

Nhiều người nhận định rằng, tiểu thuyết “Trùng tu” đã đưa ra một cái nhìn mới mẻ về đề tài chiến tranh, làm thay đổi một “lối mòn” trong văn chương về chiến tranh. Nhà thơ Thanh Thảo trong bài viết về tác phẩm này có đoạn: Tôi đọc “Trùng tu” mà nhiều lúc cứ nghèn nghẹn. Chính cái giọng văn không đa cảm, cái giọng văn cứ thường thường, cứ tưng tửng, không đao to búa lớn, không triết lý rùm beng của Thái Bá Lợi đã khiến tôi nghèn nghẹn.

Điều đáng nói ở tác phẩm “Trùng tu” là Thái Bá Lợi đã không bị chìm vào màn sương của thế giới ký ức. Ông biết tận dụng sức mạnh của ký ức để lấy ra, chắt lọc những sự việc, hình ảnh, con người nổi bật nhất.

Mới đây, nhân dịp NXB Hội Nhà văn vừa tái bản tiểu thuyết “Trùng tu” của nhà văn Thái Bá Lợi, tại Thừa Thiên - Huế, Liên hiệp các Hội VHNT phối hợp với NXB Hội Nhà văn đã tổ chức buổi giới thiệu tác phẩm này.

Nhà văn Hồ Đăng Thanh Ngọc, Phó chủ tịch phụ trách Liên hiệp các Hội VHNT cho rằng: “Hai nhân vật “tôi” và “nó” trong tiểu thuyết “Trùng tu” cho thấy rằng, theo thời gian, dấu vết của chiến tranh trên mặt đất này có thể bị xóa nhòa nhưng nó chẳng thể nào mất đi trong ký ức của những người lính đã từng đi qua chiến trận”.

Đến những góc nhìn khác nhau

“Nữ hoàng nhạc Twist” tiểu thuyết của Trần Trung Sáng (NXB Lao động 2011) nói về cuộc đời ca sĩ Túy Phượng một thời vang bóng vào thập niên 60-70 thế kỷ trước, song nội dung phản ánh một góc nhìn mới về chiến tranh, nhất là Xuân Mậu Thân 1968 qua cái nhìn của người đô thị.

Cụ thể, bối cảnh chính của "Nữ hoàng nhạc Twist" là vùng ngoại thành Hội An - nơi Túy Phượng theo chồng là Tiểu đoàn trưởng một đơn vị công binh. Tại một cuộc giao chiến diễn ra không lâu trước mùa xuân 1968, viên tiểu đoàn trưởng bị quân giải phóng bắt sống, Tuý Phượng trở lại sân khấu Sài Gòn.

Sau 1975, đôi vợ chồng này phải tạm chia tay khi chồng đi học tập cải tạo để rồi họ lại đoàn tụ trong một tâm trạng phức tạp, khi lựa chọn giữa "đi và ở", kéo dài cho đến ngày nữ nghệ sĩ Túy Phượng lìa trần lặng lẽ trong bệnh tật…

Ở một khía cạnh khác, tiểu thuyết “Đêm Sài Gòn không ngủ” của nhà văn Trầm Hương (NXB Văn nghệ 2008) lại là một câu chuyện dài đi qua hai thế hệ, mang những ký ức của một thời kỳ lịch sử bi hùng về cuộc tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 tại Sài Gòn. Người đọc như ngược dòng thời gian, chứng kiến tận mắt những trận đánh ác liệt, những chiến công oai hùng, tinh thần quả cảm và khí thế chiến đấu hừng hực của đoàn quân cách mạng…

“Đêm Sài Gòn không ngủ” còn góp phần rọi thêm ánh sáng khách quan vào quá khứ khi không ngại phơi bày những đau thương, mất mát của những người làm nên sự kiện lịch sử này, với những nguyên mẫu người thật - việc thật hiện lên chân thực qua từng trang sách.

Và để kỷ niệm 50 năm cuộc Tổng tấn công và nổi dậy mùa Xuân Mậu Thân 1968, mới đây, Hội VHNT TP. Hồ Chí Minh, Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh và nhiều địa phương đang phát động và tổ chức trại sáng tác văn học với đề tài “50 năm Mậu Thân”, với sự tham gia của nhiều cây bút tên tuổi trên cả nước. Chúng ta hy vọng sẽ đọc được nhiều tác phẩm hay, ý nghĩa vào dịp này.