“Mở đường” cho thuê ngoài dịch vụ công nghệ thông tin

Tốn và phí

“Khi lập kế hoạch chi tiêu, các cơ quan Nhà nước ít khi tính rằng tôi chỉ có bằng này tiền, làm sao chi hiệu quả”, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương Nguyễn Đình Cung đúc rút như vậy khi nhìn vào cách chi ngân sách lâu nay. Điều ông nói xảy ra trong nhiều lĩnh vực đầu tư phát triển, trong đó bao gồm cả đầu tư cho công nghệ thông tin (CNTT).

Các dự án CNTT từ trước đến nay đều được cơ quan Nhà nước triển khai theo phương thức xin vốn từ ngân sách rồi tổ chức đấu thầu để chọn DN tham gia xây dựng, triển khai. Khi đó, cơ quan Nhà nước phải bỏ một khoản tiền đầu tư ban đầu rất lớn, bao gồm chi phí mua phần mềm, xây dựng cơ sở hạ tầng và chi phí hỗ trợ, duy trì hoạt động hệ thống…

Cơ quan Nhà nước đầu tư lớn cho CNTT nhưng hiệu quả hạn chế

“Việc này có thể dẫn đến tình trạng nhiều cơ quan phải bỏ tiền đầu tư một sản phẩm, và khi muốn cải tiến sản phẩm thì lại phải bỏ ra thêm một khoản chi phí mới. Đã có không ít trường hợp sau khi chi tới hàng trăm triệu đồng, thậm chí hàng chục tỷ đồng mà hệ thống phần mềm vẫn không thể đảm bảo thực hiện tốt được các yêu cầu đặt ra, hoặc không được đưa vào sử dụng hiệu quả, gây lãng phí”, ông Trần Lương Sơn - Tổng Giám đốc Công ty Phần mềm Việt (Vietsoftware) nhận xét.

Bàn về câu chuyện lãng phí đầu tư CNTT, ông Hoàng Sơn - Giám đốc Công ty Viễn thông Viettel nêu thêm dẫn chứng tại Hà Giang khi hàng năm tỉnh này vẫn có kinh phí đầu tư cho CNTT, nhưng năm nay chi 2 tỷ đồng cho sở này, năm sau lại chi 3 tỷ đồng cho huyện kia… Mỗi chỗ đầu tư một ít, và các hệ thống CNTT không thể liên thông được với nhau. Sau vài năm, sở hoặc huyện nọ lại được đầu tư, nhưng đến lúc đó máy chủ hoặc các phần mềm đã lạc hậu, lại phải bỏ đi mua máy mới, phần mềm mới, dẫn tới lãng phí.

Với phương thức “mua đứt bán đoạn” nêu trên của cơ quan Nhà nước, các DN CNTT chỉ có thể thu được tiền đầu tư xây dựng hệ thống CNTT chứ không thu được khoản phí duy trì, vận hành hàng năm các hệ thống này. Bởi các hạng mục đầu tư về phần cứng, phần mềm, cơ sở dữ liệu… trong các cơ quan Nhà nước thường chỉ được thực hiện đầu tư một lần ban đầu. Chi phí duy trì vận hành giao cho các đơn vị rất ít, thậm chí trong dự án đầu tư ban đầu còn không tính tới việc này. Trong khi đó, để đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định thì hàng năm đều phải có chi phí cho việc cập nhật, sửa đổi phần mềm, phí bản quyền (license), phí dịch vụ vận hành…

Theo một số DN trong ngành, vì muốn duy trì “quan hệ hữu hảo” với cơ quan Nhà nước nên không ít DN đành phải chấp nhận cảnh “làm không công” cho những phần việc phát sinh kể trên. Hệ lụy là DN không có vốn để tái đầu tư, nâng cao chất lượng dịch vụ…

Xu hướng “thuê ngoài” dịch vụ CNTT

Trước những bất hợp lý trong đầu tư CNTT tại cơ quan Nhà nước, thời gian gần đây đã có một số DN CNTT “rục rịch” đề xuất, các cơ quan Nhà nước chuyển từ hướng tự đầu tư xây dựng các hệ thống CNTT sang thuê dịch vụ của DN. Khi đó, cơ quan Nhà nước có thể tiết kiệm tối đa những chi phí đầu tư ban đầu, chuyển các trách nhiệm này sang cho DN đảm nhận. Đi kèm với đó, DN sẽ đảm bảo thường xuyên cập nhật các phiên bản và tiện ích mới nhất cho hệ thống mà không phải trả thêm chi phí.

Cơ quan Nhà nước cũng có thể thay đổi nhà cung cấp dịch vụ vào bất kỳ thời điểm nào trong quá trình thuê dịch vụ để bảo đảm rằng mình được sử dụng hệ thống CNTT, phần mềm tốt nhất trên thị trường. Với phương thức thuê dịch vụ, cơ quan Nhà nước chỉ cần trả phí sử dụng hệ thống CNTT, phần mềm theo thỏa thuận với DN, theo cách thức dùng bao nhiêu tài nguyên thì trả bấy nhiêu tương ứng với dịch vụ nhận được. Với cách thức đó, Nhà nước cũng được lợi về chi phí đầu tư mà chất lượng dịch vụ lại đảm bảo, trong khi DN cung cấp dịch vụ CNTT sẽ không còn chịu cảnh “ngậm ngùi” làm không công như trước.

Theo phân tích của bà Phạm Thị Phương Lan - Giám đốc Công ty Nhân Ý, trong trường hợp như vậy, các DN cung cấp dịch vụ CNTT có thể thu được phí sử dụng dịch vụ của các cơ quan Nhà nước với mức khoảng từ 1 - 2 triệu đồng/tháng, ít hơn tiền điện thoại của cơ quan. Ngược lại, với một số hệ thống CNTT cung cấp dịch vụ công trực tuyến, cơ quan Nhà nước còn có thể thu phí cấp phép, phí sử dụng dịch vụ từ người dân và DN. “Chẳng hạn, lệ phí cấp phép xây dựng trước đây thu 3.000 đồng, nay sẽ thu thêm 2.000 - 3.000 đồng tiền phí dịch vụ CNTT”, bà Lan đề xuất.

Mong muốn của DN CNTT là vậy, song trên thực tế, để các cơ quan Nhà nước có thể áp dụng cơ chế thuê dịch vụ CNTT, còn phải mất thêm một khoảng thời gian để nghiên cứu cơ chế chính sách và “trông chờ” xem có tiền lệ nào triển khai hiệu quả phương thức thuê dịch vụ hay không. Hiện tại, Vụ CNTT (Bộ Thông tin và Truyền thông) đang tích cực xây dựng Nghị định về dịch vụ CNTT, trong đó có một chương riêng về việc sử dụng dịch vụ CNTT trong cơ quan Nhà nước. Dự kiến, văn bản này sẽ đề cập một số tiêu chí xác định các dịch vụ khuyến khích thuê ngoài và danh mục dịch vụ CNTT khuyến khích thuê ngoài, gồm thiết bị như máy tính, máy chủ, mạng; phần mềm; hệ thống ứng dụng kết hợp cả phần cứng và phần mềm…

Trường Sơn