Mô hình “Nước công nghiệp” nào?
“Đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”, đây là mục tiêu đặt ra được ghi trong văn kiện của Đại hội IX của Đảng (2001). Nhưng, tại hội thảo khoa học "Tiêu chí nước công nghiệp theo hướng hiện đại" do Hội đồng Lý luận Trung ương và trường Đại học Kinh tế quốc dân tổ chức hôm 26/2/2015, các nhà khoa học và các chuyên gia hàng đầu của Việt Nam đồng khẳng định: mục tiêu phấn đấu trên chắc chắn sẽ không thực hiện được.
“Cần xem lại khái niệm “cơ bản” trong mục tiêu này, tốt nhất không cần từ này. Vì đến năm 2020 chúng ta không thể đạt được mục tiêu và nội hàm của từ “cơ bản” không thể xác định theo định lượng”, TS. Lưu Bích Hồ - Nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển phát biểu. Theo ông, nếu đến khoảng năm 2030-2035 nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại thì càng không cần từ “cơ bản” này nữa.
Tiêu chí thế nào là “Nước công nghiệp” cần phải được xác định rõ và thống nhất để đánh giá các chính sách và mục tiêu phát triển |
Ðến nay, về lý luận cũng như thực tiễn, hiểu thế nào là nước công nghiệp theo hướng hiện đại chưa được thống nhất. “Tiêu chí không rõ ràng khiến cho tính cam kết không mạnh, và cam kết không mạnh thì không thực thi được”, theo PGS.TS.Trần Đình Thiên – Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam. Tiêu chí xác định thế nào là nước công nghiệp cần phải được xác định rõ và thống nhất để đánh giá các chính sách và mục tiêu phát triển được đề ra từ Ðại hội Ðảng lần thứ IX và góp phần định hướng, hoàn thiện Dự thảo Báo cáo Tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 30 năm đổi mới và Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Ðại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Ðảng.
GS.TS. Nguyễn Kế Tuấn (Đại học Kinh tế quốc dân) đã dẫn ra hàng loạt các quan điểm khác nhau về tiêu chí nước công nghiệp đã được các nhà khoa học, các chuyên gia trong nước đưa ra. Có một điểm tương đồng giữa các ý kiến này là cần thiết phải xây dựng hệ tiêu chí nước công nghiệp theo hướng hiện đại của Việt Nam làm cơ sở đánh giá trình độ hiện tại và xây dựng chiến lược phát triển đất nước theo hướng trở thành nước công nghiệp và phải phát triển bền vững.
GS. Tuấn nêu lên một số vấn đề phải giải quyết trong giai đoạn 2016-2020 để hướng tới mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Đầu tiên là xác định chỗ đứng của Việt Nam. Từ Đại hội XII của Đảng (năm 1996), đến Đại hội IX (năm 2001) và Đại hội XI (năm 2011) đều khẳng định mục tiêu cơ bản trở thành nước công nghiệp vào năm 2020. Nhưng nền tảng để Việt Nam trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại chưa được hình thành đầy đủ (theo Văn kiện Đại hội XI).
Bởi Việt Nam có tăng trưởng nhưng chưa có phát triển theo nghĩa đầy đủ, các ngành kinh tế mới phát triển ở trình độ giai đoạn đầu của quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa, các điểm nghẽn tăng trưởng chậm được giải tỏa, khoảng cách chênh lệch về trình độ phát triển và mức sống dân cư so với khu vực còn xa chưa kể so với thế giới.
“Tóm lại, trong khi khẳng định những nỗ lực và kết quả tích cực đã đạt được với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, cũng cần thấy rằng trình độ phát triển hiện nay của Việt Nam còn thấp xa so với mục tiêu cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020”, GS.Tuấn phát biểu.
Chỉ cần đơn giản nhìn vào ngành công nghiệp Việt Nam thôi đã thấy sự thất bại do đã bị bỏ qua rất nhiều cơ hội và do sự xác định mục tiêu nôn nóng thiếu đồng bộ của chiến lược phát triển ô tô, ngành cơ khí và hiện nay là thực trạng chật vật phát triển công nghiệp hỗ trợ. Đến nay Việt Nam vẫn là một nền công nghiệp gia công.
Trước đây nhiều năm, phóng viên TBNH đã được nghe PGS.TS.Trần Đình Thiên nói rằng, trở thành một nước công nghiệp trong một thời gian quá ngắn là một mục tiêu chiến lược tham vọng với hàm ý thiếu tin tưởng ở khả năng thực hiện. Lúc đó ông nói, chỉ còn 10 năm để thực hiện mục tiêu nhưng không biết Việt Nam đặt mục tiêu hướng tới nước công nghiệp nào: là công nghiệp như Hoa Kỳ; Pháp hay như Hàn Quốc, Singapore… Thu nhập bình quân đầu người của họ ở con số chục nghìn USD còn Việt Nam chưa nổi 2.000 USD.
Mười năm sau, ngay sau hội thảo trên, phóng viên TBNH vẫn được nghe TS.Trần Đình Thiên nói: “Chúng ta đang ở khoảng cách quá xa so với khu vực và đang đứng trước nguy cơ tụt hậu cao hơn”. Ông nhắc lại, vấn đề vẫn là tiêu chí xác định thế nào? Xác định Việt Nam đang ở đâu? Theo đó mới định hướng được các mục tiêu phấn đấu cụ thể.
Theo ông Thiên: “Các quốc gia khác đang phát triển nhanh lắm. Có hai vấn đề quan trọng: một là cách nào để đạt được mục tiêu và hai là phải thấy rõ nguy cơ tụt hậu đang xa hơn. Điều đáng lo ngại là khi chúng ta đạt được mục tiêu đặt ra thì các quốc gia khác lại đã vượt xa hơn mục tiêu ta đặt ra. Mục tiêu tiến kịp sự phát triển của thế giới quan trọng hàng đầu và tụt hậu xa hơn là nguy cơ, tôi lo rằng càng ngày chúng ta càng xa với thế giới”.