Một năm thí điểm cho vay chuỗi (Bài 2)
>> Một năm thí điểm cho vay chuỗi (Bài 1)
Bài 2: Gỡ nút thắt chuỗi lúa gạo khép kín
Tắc vốn vì chưa hình thành chuỗi khép kín
Tháng 11/2014, Công ty TNHH TM-DV Thành Tín (Sóc Trăng) đã được hai chi nhánh Agribank và BIDV ở Sóc Trăng chấp thuận cho vay gói tín dụng trị giá 385 tỷ đồng. Theo hợp đồng, DN sẽ dùng nguồn vốn vay ưu đãi lãi suất này để đầu tư dự án cánh đồng liên kết sản xuất lúa gạo tại địa phương. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, sau hơn 7 tháng, các hợp đồng tín dụng được ký kết, các TCTD vẫn chưa thể giải ngân nguồn vốn vì DN chưa tiêu thụ được vốn.
Cánh đồng lúa lớn vẫn đang chờ những cái bắt tay chặt hơn giữa DN với nông dân |
Bà Trần Thanh Nga, Giám đốc Công ty Thành Tín cho biết, sở dĩ DN chưa đến các NH để nhận nguồn vốn vay ưu đãi là vì công ty chưa triển khai được mô hình liên kết chuỗi một cách đồng bộ. Cụ thể, hiện nay mặc dù Thành Tín đã liên kết với hàng ngàn hộ nông dân để ký hợp đồng thu mua lúa gạo trên diện tích hơn 300 ha ở Sóc Trăng. Tuy nhiên, hầu hết bà con nông dân không muốn DN cung cấp vật tư đầu vào mà chỉ muốn được bao tiêu sản phẩm khi thu hoạch. Đến nay công ty mới chỉ liên kết được một số hộ dân để thực hiện cung ứng lúa giống và phân bón trên diện tích khoảng 50ha. Số còn lại người dân không đồng tình để DN lo trọn gói. “Mặc dù công ty cũng đã làm nhiều cách, kể cả đặt vấn đề thuê lại đất, nhưng nông dân họ không chịu” - bà Nga nói.
Tuy nhiên, theo phản ánh của ông Lâm Thành Bửu, đại diện Hợp tác xã 1/5 (xã Viên Bình, huyện Trần Đề) sở dĩ nhiều hộ dân chưa muốn vào chuỗi để DN lo từ đầu vào đến đầu ra là vì chưa có sự tin tưởng. Khi ký kết với DN để nhận đầu tư lúa giống, vật tư đầu vào họ chưa thấy được lợi ích so với việc tự lo lúa giống, tự mua phân bón, thuốc bảo vệ thực vật từ các đại lý ở địa phương. Khi thu hoạch, giá mua của DN cũng không cạnh tranh bằng giá mua của các thương lái mà nên các hộ dân không mấy mặn mà khi tham gia vào chuỗi.
Khẳng định trong buổi làm việc với Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) tại Sóc Trăng vừa qua, ông Nguyễn Tấn Bửu, Giám đốc Agribank Chi nhánh Sóc Trăng cho hay, hiện nay nếu nói về nguồn vốn, Chi nhánh Agribank tại địa phương luôn sẵn sàng cung ứng. Thực tế, hầu hết hồ sơ vay vốn của các hộ dân cũng như tổ hợp tác nằm trong các chuỗi liên kết đều được NH xem xét cho vay và giải ngân nhanh chóng. Tuy nhiên, điều quan trọng là vốn có sẵn nhưng chuỗi khép kín chưa hình thành được nên nguồn vốn khó giải ngân ra.
Dấu chấm hỏi với “giá thị trường”
Ghi nhận của phóng viên TBNH cho thấy, việc không khuyến khích được các hộ dân tham gia vào chuỗi khép kín không chỉ xảy ra tại mô hình liên kết của Công ty Thành Tín mà ở một số mô hình khác cũng xuất hiện. Chẳng hạn, tại chuỗi liên kết của Công ty XNK Thịnh Phú (An Giang), hiện tượng nông dân “bẻ kèo” bán lúa cho thương lái khi thu hoạch cũng xảy ra liên tục.
Nguyên nhân chủ yếu của việc này là chuỗi liên kết chưa được xây dựng một cách đồng bộ. DN và các hộ dân hầu hết mới chỉ gắn với nhau bằng một hợp đồng “mua lúa theo giá thị trường” với các điều khoản về giá khá mơ hồ. Trong khi đó giá lúa trên thị trường luôn biến động. Các thương lái chỉ cần đẩy giá lên vài trăm đồng/kg là người dân đã sẵn sàng bán lúa, bởi nếu giữ lúa lại cũng không biết DN có mua được giá tốt hơn hay không.
Bộc bạch quan điểm này, ông Hồ Thanh Liêm - một nông dân sản xuất lúa tại xã Tân Hưng, huyện Long Phú (Sóc Trăng) cho rằng; cái mà người dân trồng lúa quan tâm nhất là DN mà họ hợp tác sẽ thu mua lúa với giá nào. “Đối với người dân, chênh lệch 100-200 đồng/kg lúa là rất lớn. Hộ kế bên họ bán 5.200 đồng/kg mà mình chỉ bán được 5.000 hoặc 5.100 là cũng tiếc đứt ruột” - ông Liêm nói.
Như vậy nút thắt chính trong chuỗi lúa gạo là ở khâu liên kết. Khi DN chưa thể đầu tư từ khâu đầu đến khâu cuối thì không có gì bảo đảm rằng hợp đồng có bị phá vỡ hay không. Trong khi đó, nếu “một tay” đầu tư từ lúc sản xuất, cung ứng lúa giống đến lúc thu hoạch thì hầu hết các DN lại thiếu nhân lực và kinh phí nên không dễ dàng tạo ra chuỗi khép kín để loại bỏ hoạt động tranh mua.
Chủ động gia tăng hỗ trợ
Để giải quyết nút thắt liên kết này, ông Lý Hồng Lộc (Hội Nông dân tỉnh Sóc Trăng) cho rằng, điều cốt yếu là chính quyền địa phương và các đơn vị hữu quan phải chủ động giúp DN tạo ra chuỗi khép kín. Nếu một DN chưa có đủ nhân lực, tài chính và mạng lưới thì cần phải “kéo” thêm các đơn vị khác như đại lý phân bón vật tư, đại lý lúa giống… cùng vào chung một chuỗi để hợp tác tạo ra quy trình khép kín.
Trong khi đó, ông Nguyễn Tấn Bửu cho rằng, phía các DN khi làm vùng lúa nguyên liệu theo mô hình liên kết cũng nên chủ động gia tăng hỗ trợ cho các tổ hợp tác và các hộ dân. Hiện nay các DN đã được các NH cho vay với lãi suất thấp hơn 1-1,5% so với mức lãi suất thông thường trong lĩnh vực nông nghiệp.
Vì vậy, các DN nên tính toán tiết giảm các chi phí đầu vào làm sao để có thể hỗ trợ giảm thêm 1-2% lãi suất cho các tổ hợp tác và hộ dân khi họ tham gia vào chuỗi khép kín của mình. Khi thấy cái lợi thực tế là vay được vốn với lãi suất 4-5%/năm, lại không phải lo lắng các khâu đoạn chăm sóc, thu hoạch vì có DN và các đại lý vật tư trong chuỗi hậu thuẫn thì chắc chắn nhiều hộ dân sẽ đồng tình tập trung ruộng đất để DN sản xuất lớn.
Theo ông Trần Văn Tần, Trưởng phòng Tín dụng ngành nông nghiệp (Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, NHNN) hiện nay chương trình cho vay theo chuỗi mới đang trong giai đoạn thí điểm ở nhiều địa phương. Do vậy việc một số hợp đồng tín dụng chưa giải ngân được chỉ là tạm thời. Vụ Tín dụng sẽ ghi nhận những ý kiến đóng góp từ các tỉnh, thành để cùng với các bộ ngành khác giải quyết những khó khăn vướng mắc mà chương trình đang gặp phải. Riêng về những khó khăn liên quan đến lĩnh vực NH, Vụ Tín dụng sẽ báo cáo trực tiếp với lãnh đạo NHNN để có biện pháp tháo gỡ sớm nhất. Nếu xét thấy hợp lý, có thể sẽ kiến nghị để NHNN tính toán giảm thêm lãi suất cho vay đối với một số mô hình đáp ứng đủ các điều kiện vay vốn trong chương trình thí điểm thực hiện theo Nghị quyết 14 của Chính phủ. |