Mua - Bán nợ xấu: Cần có chế tài minh bạch, tổ chức chặt chẽ
Ông Vũ Viết Ngoạn, Chủ tịch Ủy ban giám sát tài chính Quốc gia (UBGSTC) khẳng định: Việc thành lập công ty mua bán nợ xấu trong hệ thống ngân hàng cũng đã được nhiều nước trên thế giới thực hiện. Còn với thực tế tại Việt Nam hiện nay, thì việc thành lập công ty mua bán nợ xấu là cần thiết để giúp nền kinh tế giải quyết dứt điểm “cục máu đông” nợ xấu và lưu thông vốn cho nền kinh tế.
Thực tế tại Việt Nam cho thấy, các khoản nợ xấu thông thường đều có tài sản thế chấp. Công ty mua bán nợ sẽ mua lại những khoản nợ đó từ các ngân hàng, có nghĩa các ngân hàng thương mại sẽ chuyển quyền sở hữu các khoản nợ và bán luôn cả tài sản thế chấp sang cho công ty mua bán nợ.
Công ty mua bán nợ này sẽ mua lại những khoản nợ xấu tại các ngân hàng trên cơ sở đánh giá lại giá trị của các khoản nợ và để tránh rủi ro thì việc định giá các khoản nợ này thường vào khoảng 50-80% giá trị.
Dù định giá như vậy nhưng khoản “đầu tư” này có lãi hay không lại phụ thuộc vào giá mua bán tại thời điểm mua nợ và diễn biến của kinh tế vĩ mô. Nếu kinh tế vĩ mô đi lên thì giá trị của tài sản đó sẽ tăng lên và khả năng thu hồi nợ của công ty mua bán nợ đó sẽ nhanh hơn, như vậy, giá trị của khoản nợ đó cũng sẽ tăng lên và ngược lại.
Một vấn đề cũng đang được không ít người quan tâm, đó là làm sao để đảm bảo tính minh bạch khi thực hiện mua bán các khoản nợ xấu. Đây là một trong những vấn đề khó, mà làm sao để định giá đúng và minh bạch các khoản nợ xấu sẽ là vấn đề rất khó.
Theo tôi, muốn minh bạch quá trình này cần phải có sự tham gia của các công ty kiểm toán hoặc công ty tư vấn đánh giá lại giá trị tài sản nhưng để đảm bảo yêu cầu định giá đúng và minh bạch thì các công ty này cần hoạt động độc lập, khách quan và có đội ngũ chuyên gia tốt.
Một giải pháp nữa để nâng cao tính minh bạch trong quá trình mua bán nợ đó là thành lập một hội đồng thẩm định giá với đầy đủ thành phần các bên có liên quan... khi đó quá trình định giá mới đảm bảo tính minh bạch.
Ngoài ra, để hoạt động hiệu quả thì cần có những văn bản pháp lý đi kèm để khi công ty này ra đời sẽ có ngay hành lang pháp lý hoạt động. Tôi nghĩ rằng, tốt nhất là có ngay một nghị định riêng cho công ty mua bán nợ xấu này, trong đó cần có những quy định cụ thể về: phạm vi hoạt động, quy trình xử lý và mua bán nợ…
Trên cơ sở nghị định đó cũng cần có những thông tư hướng dẫn rõ việc thực thi nghị định, trong thông tư cũng nêu rõ những chế tài quy định: trình tự thủ tục trong vấn đề thành lập hội đồng thẩm định giá hay thuê công ty kiểm toán khi triển khai tư vấn hoặc thẩm định giá trị của khoản nợ xấu cần mua, hoặc trong các trường hợp đơn giản thì cũng cần cho phép thoả thuận song phương trong việc mua bán nợ... Đó có thể là những gợi ý giúp tăng tính minh bạch trong quá trình mua bán nợ xấu tới đây.
Theo Tổng giám đốc Ngân hàng HSBC, ông Sumit Dutta vấn đề nợ xấu trong hệ thống ngân hàng Việt Nam đã không chỉ còn là mối quan tâm và vấn đề nóng hổi trong nước mà còn được thảo luận bởi các nhà đầu tư và báo chí nước ngoài.
Với kinh nghiệm trong việc xử lý nợ xấu từ các nước trong khu vực và trên thế giới, ông Sumit Dutta cho rằng nếu Công ty mua bán nợ Quốc gia (AMC), theo đề xuất của Ngân hàng Nhà nước, được thành lập thì cần có những cam kết hỗ trợ về mặt tài chính của Chính phủ cho công ty này. Bởi, vốn là một vấn đề quan trọng ảnh hưởng đến hoạt động, đến việc chia sẻ lỗ giữa các bên và sự phát triển của thị trường trái phiếu.
Thông thường, Chính phủ các nước sẽ cấp vốn trực tiếp từ ngân sách. Nếu AMC phải phát hành trái phiếu trực tiếp, Chính phủ cần đứng ra bảo lãnh trái phiếu này để tăng sức mạnh tài chính của AMC và của ngân hàng nắm giữ trái phiếu này. Các AMC cũng thường được cấp một thẩm quyền đặc biệt để thực thi hoạt động của mình một cách hiệu quả nhất.
Ví dụ, một số AMC có quyền tịch thu tài sản của con nợ không chịu hợp tác mà không cần đến phán quyết của toà án.
Ngoài ra, khi thành lập AMC để giải quyết vấn đề nợ xấu ngân hàng tại Việt Nam hiện nay cần lưu ý đến những điểm sau:
Một là thị trường vốn hoạt động hiệu quả: Một thị trường vốn họat động hiệu quả sẽ hỗ trợ việc bán tài sản. Ngoài ra, việc cho phép các nhà đầu tư nước ngoài mua tài sản từ các AMC sẽ đẩy nhanh tốc độ giải quyết nợ xấu đặc biệt khi thị trường vốn trong nước chưa phát triển.
Hai là thẩm quyền rõ ràng của AMC: AMC cần phải có mục tiêu và quy trình rõ ràng cho hoạt động của mình như loại tài sản sẽ mua, phương pháp xử lý nợ.
Ba là thời hạn hoạt động của AMC: Thời gian hoạt động của AMC không thể quá dài để tránh trường hợp AMC vẫn giữ nợ xấu trong một thời gian dài do sợ phải bán lỗ. Ngoài ra, thị trường sẽ có thể kiểm chứng hiệu quả hoạt động của AMC. Thông thường các AMC có thời gian hoạt động từ 5 – 12 năm.
Bốn là cơ chế quản trị phù hợp: một cơ chế quản trị phù hợp của AMC hết sức quan trọng để đảm bảo việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn của xã hội và việc giải quyết nợ xấu nhanh chóng. Thông thường AMC sẽ phải báo cáo cho Ngân hàng Trung ương hoặc Bộ Tài chính hoặc cả hai. AMC cần phải có một hệ thống quản trị nội bộ hiệu quả, sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý nhà nước và kết quả hoạt động cần được kiểm toán thường xuyên bởi một công ty kiểm toán độc lập.
Năm là sự minh bạch: AMC cần công bố báo cáo tài chính và kết quả kiểm toán hàng năm ra thị trường. Các thông tin công bố cần phải rõ ràng và dễ hiểu cho thị trường và đại chúng.
Sáu là giá mua nợ xấu hợp lý: có hai cách được áp dụng trong khu vực: mua nợ xấu theo giá trị sổ sách hoặc theo giá thị trường. Nợ nên được mua bán theo giá thị trường đặc biệt cho các ngân hàng cổ phần vì sẽ không tạo nên tiền lệ xấu cho thị trường và giảm chi phí cho người đóng thuế.
Bảy là giải quyết nợ xấu nhanh: sau khi mua nợ xấu, AMC phải tập trung giải quyết nợ xấu này thông qua nhiều cách khác nhau bao gồm bán nợ xấu ra thị trường càng nhanh càng tốt, tái cơ cấu nợ và con nợ hoặc kết hợp cả hai phương pháp.
Phương Thảo (tổng hợp)