Năm 2019 là thời điểm tốt để thực hiện cải cách thuế
Dự thảo sửa đổi Luật thuế của Bộ Tài chính: Hàng loạt DN sẽ được giảm thuế | |
Tăng thuế GTGT - lựa chọn khó |
Khi dự thảo sửa đổi 5 luật thuế trong đó có thuế giá trị gia tăng (GTGT) được Bộ Tài chính lấy ý kiến đã có rất nhiều bình luận. Phần lớn ý kiến xoay quanh đề xuất tăng thuế suất thuế GTGT từ 10% lên 12%, như vậy sẽ tác động thế nào đến đời sống nhất là người nghèo, tác động thế nào đến lạm phát, ở thời điểm này bàn chuyện tăng thuế GTGT có là hợp lý?
Rau, thịt… nằm trong nhóm 25 nhóm hàng không chịu thuế GTGT |
Ngày 30/8/2017, ông Phạm Đình Thi, Vụ trưởng Vụ Chính sách thuế (Bộ Tài chính) đã chia sẻ với các phóng viên về những vấn đề đang được quan tâm này.
Trước ý kiến cho rằng tăng thuế suất thuế GTGT sẽ khiến người nghèo gánh nặng hơn người giàu, ông Thi giải thích: Về lý thuyết, thuế gián thu đều có tính chất lũy thoái so với thu nhập, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng này còn phụ thuộc vào hàng hóa, dịch vụ mà người tiêu dùng sử dụng.
Để giảm bớt tính lũy thoái của thuế gián thu, các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam quy định một số nhóm hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT hoặc thuộc đối tượng chịu thuế GTGT nhưng ở mức thuế suất ưu đãi (thấp hơn mức thuế suất phổ thông) để giảm bớt gánh nặng thuế cho người có thu nhập thấp.
Theo quy định của Luật thuế GTGT thì hiện có 25 nhóm hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng không chịu thuế và 15 nhóm hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế GTGT ở mức thuế suất ưu đãi 5%.
Căn cứ vào kết quả khảo sát mức sống dân cư Việt Nam năm 2014 do Tổng cục Thống kê công bố, Bộ Tài chính thấy rằng, đối với nhóm thu nhập thấp nhất thì dành tới 59,6% thu nhập để chi mua lương thực, thực phẩm, y tế, giáo dục; ngược lại nhóm thu nhập cao nhất chỉ dành 39,6% tổng thu nhập để chi cho các hàng hóa, dịch vụ trên. Các hàng hóa, dịch vụ này đều thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT nên việc điều chỉnh tăng thuế suất thuế GTGT sẽ không ảnh hưởng đến chi tiêu của nhóm hàng hóa, dịch vụ này.
Như vậy, “việc tăng thuế suất thuế GTGT từ mức 10% lên mức 12% tác động không lớn đến chi tiêu của hộ gia đình có thu nhập thấp. Với những hộ có thu nhập thấp dễ bị tổn thương thì cần có những giải pháp hỗ trợ về an sinh, xã hội như: Chi cho giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng,... để đem lại lợi ích nhiều hơn cho người nghèo chứ không phải không tăng thuế”, ông Thi nói.
Hiện nay, Chính phủ đã có những chính sách hỗ trợ như hỗ trợ tiền điện cho các hộ nghèo, hộ chính sách xã hội 49.000 đồng/tháng; hỗ trợ xây dựng nhà ở cho các hộ nghèo, hộ chính sách xã hội; hỗ trợ người đơn thân, người cao tuổi thuộc hộ nghèo, người cao tuổi không có trợ cấp bảo hiểm xã hội, người tàn tật,... mức hỗ trợ từ 180.000-720.000 đồng/tháng; chính sách hỗ trợ tham gia bảo hiểm y tế đối với người nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi, người cận nghèo, học sinh sinh viên; miễn học phí cho học sinh, sinh viên là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo và hộ cận nghèo học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học...
Hiện đang có 25 nhóm hàng không chịu thuế GTGT và 14 nhóm hàng có thuế suất ưu đãi. Rau, thịt, gạo… là những mặt hàng liên quan trực tiếp đến đời sống người dân nhưng không thuộc đối tượng chịu thuế. “Khi không phải đối tượng chịu thuế thì thuế tăng cũng không tác động gì.
“Như vậy, rõ ràng người nghèo không phải là người chịu tác động nặng nề nhất”, ông Thi nói.
Vì sao lại là 12%?
Giải thích vì sao Bộ Tài chính đề xuất nâng thuế suất lên 12%, ông Thi cho biết:
Tỷ lệ thuế trên GDP của Việt Nam đã giảm trong những năm gần đây. Cụ thể, năm 2010 là 23,5% GDP giảm xuống còn 21% năm 2016. Mức tỷ lệ thuế/GDP giảm chủ yếu do thu từ dầu thô giảm; nguồn thu từ thuế nhập khẩu giảm dần do thực hiện các cam kết cắt giảm thuế quan mà Việt Nam đã ký kết tại các Hiệp định thương mại và do việc giảm thuế suất thuế TNDN từ 32% xuống 20% để tăng tính cạnh tranh của nền kinh tế. Những thay đổi nêu trên tạo hiệu quả tốt cho nền kinh tế nói chung do đã kích thích đầu tư, tăng trưởng và tạo việc làm, nhưng cũng đã góp phần làm thâm hụt ngân sách ngày càng tăng, dẫn đến tăng nợ công.
Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, Bộ Tài chính nhận thấy, khi nợ công tăng cao, các nước có xu hướng cơ cấu lại thu NSNN theo hướng mở rộng nguồn thu từ thuế gián thu; tăng thuế tiêu dùng để tăng nguồn thu bù đắp cho nguồn thu sụt giảm do giảm thuế thu nhập. Ở các nước EU có mức thuế suất trung bình 19% (năm 2010) tăng lên mức 21,5% (năm 2014). Các nước OECD có mức thuế suất trung bình khoảng 18% (năm 2000) tăng lên 19% (năm 2014) và trên 19% (năm 2016). Tương tự, các nước châu Á như Philippines, Ấn Độ ... cũng có xu hướng cơ cấu lại thu NSNN theo hướng tăng tỷ trọng thuế tiêu dùng trong tổng thu ngân sách từ việc tăng thuế suất thuế GTGT.
Thuế suất thuế GTGT của Việt Nam đang ở mức thấp, và thuế suất trung bình ở châu Phi là 16,4%, châu Á là 10,9%; EU là 19,8%; Trung Âu và Nga là 18,6%; châu Mỹ là 14% và mức thuế suất trung bình của toàn thế giới là 16%.
Mức thuế suất thuế GTGT đặc biệt cao ở các quốc gia như Na Uy, Cộng Hòa Séc, Phần Lan và Argentina (>20%). Trong số các nước châu Á, có Indonesia và Campuchia đang áp dụng thuế suất 10%, Philippines mức 12%, Sri Lanka 12,5%, Mông Cổ 13%, Bangladesh 15% và Trung Quốc 17%. Ấn Độ vừa mới áp dụng hệ thống thuế hàng hóa và dịch vụ (GST) ở mức 20% hoặc cao hơn tùy vào mặt hàng. Hầu hết các nước châu Mỹ Latin có mức thuế suất GTGT trên 15%.
Do vậy, để thực hiện tái cơ cấu NSNN theo Nghị quyết của Bộ Chính trị, Quốc hội và Chiến lược cải cách thuế giai đoạn 2016 - 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, phù hợp với thông lệ và xu hướng cải cách thuế GTGT quốc tế, đề nghị nâng mức thuế suất 10% lên 12% là cần thiết.
Giải đáp về việc tăng thuế suất thuế GTGT này tác động thế nào đến lạm phát, ông Thi cho biết, theo đánh giá của Ngân hàng thế giới từ kinh nghiệm quốc tế thì tác động của việc tăng thuế suất thuế GTGT đối với lạm phát của Việt Nam “là tương đối hạn chế”.
Khẳng định đề xuất tăng thuế GTGT này sẽ dẫn đến tăng chỉ số CPI nhưng chỉ tăng “một lần” trong khoảng 0,06-0,39%. Trừ khi Chính phủ nới lỏng chính sách tiền tệ hoặc tăng lương bất thường trùng với giai đoạn tăng thuế GTGT thì mới phát sinh tăng lạm phát. Lạm phát của Việt Nam hiện nay và dự báo trong tương lai vẫn ở mức thấp, do vậy năm 2019 là thời điểm tốt để thực hiện cải cách thuế.
Ông Thi cho biết thêm “Nhiều bài báo nói đề xuất chính sách mà chưa thấy công bố đánh giá tác động, khi đề xuất là chúng tôi có đánh giá tác động với nguyên tắc thận trọng, nhất là đánh giá tác động khi tình hình kinh tế thế giới và trong nước đầy biến động thì càng cần thận trọng. Bộ Tài chính tiếp tục phối hợp với Ngân hàng thế giới để có phân tích đánh chi tiết về tác động của việc tăng thuế suất này”.