Nắm cơ hội để bứt phá
Đầu tiên và quan trọng nhất, tăng trưởng tín dụng tính đến ngày 19/5 lên tới 6,28% so với cuối năm ngoái, cao hơn nhiều mức tăng 2,03% cùng thời điểm năm 2014, theo Tổng cục Thống kê. Nguyên nhân là nhờ vào nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh đang dần cải thiện.
Thực tế là trong 6 tháng đầu năm, chỉ số sản xuất công nghiệp cũng đã tăng 9,6% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn nhiều mức tăng của cùng kỳ một số năm gần đây.
Khối DNNN mặc dù hoạt động không hiệu quả nhưng vẫn được phân bổ nguồn vốn khá lớn |
Nhìn về phía thị trường tiêu thụ, chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) tháng 6 vừa được HSBC công bố, tuy giảm từ mức 54,8 điểm trong tháng 5 xuống còn 52,2 điểm vào tháng 6, nhưng nhìn cả chuỗi vẫn cho thấy xu hướng cải thiện tích cực. Các ước tính từ Tổng cục Thống kê cũng cho biết, tổng kim ngạch xuất khẩu 6 tháng ước đạt 77,9 tỷ USD, tăng 9,3% so với cùng kỳ năm trước…
Cuối tuần qua, Bộ Công Thương đã khẳng định sẽ đạt chỉ tiêu tăng trưởng xuất khẩu cả năm 10%. Dự báo lạc quan nêu trên được đưa ra căn cứ trên những nỗ lực cải thiện tình hình kinh tế trong nước và những tác động thuận lợi hơn, cơ hội mới mở ra nhiều hơn từ thị trường ngoài nước.
Tin mới nhất trong những ngày gần đây là việc Quốc hội và Tổng thống Mỹ đã thông qua Quyền xúc tiến thương mại (TPA), mở ra cơ hội đàm phán hoàn tất Hiệp định TPP có thể sẽ kết thúc trong những tháng tới. Đối với Việt Nam, đây là một tín hiệu tích cực.
Theo đó, cơ hội cho hoạt động đầu tư nước ngoài vào Việt Nam sẽ nhiều hơn để tận dụng lợi thế cạnh tranh chi phí nhân công và hưởng các mức thuế suất ưu đãi. Bởi cho đến nay, Việt Nam vẫn là quốc gia có nguồn lao động dồi dào, chi phí rẻ và xu hướng này sẽ còn tiếp tục trong hai thập kỷ tới.
“Chúng tôi kỳ vọng tăng trưởng GDP sẽ gia tốc trong vài năm tới”, Khối Nghiên cứu kinh tế của Ngân hàng HSBC đưa ra nhận định trên trong báo cáo triển vọng kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 7/2015. Nhưng đồng thời, các chuyên gia của HSBC cũng lưu ý rằng: “Liệu Việt Nam có thể tiến xa hơn những thành công đang được gặt hái dễ dàng nhờ vào việc sử dụng nguồn lao động giá rẻ để tăng trưởng?”.
Kể từ khi chính thức gia nhập WTO vào năm 2007, kết quả hoạt động của các DN trong nước vẫn có nhiều cải thiện, do việc phân bổ các nguồn lực thiếu hiệu quả. Các phân tích cho thấy, mô hình tăng trưởng hiện tại của Việt Nam thiếu tính bền vững, đặc biệt là trong trung hạn, khi nguồn cung lao động giá rẻ dư thừa sẽ biến mất.
“Nguyên nhân chính nằm ở việc quản trị nguồn lực, đặc biệt là phân bổ nguồn vốn. Khối DNNN mặc dù hoạt động không hiệu quả nhưng vẫn được phân bổ nguồn vốn khá lớn”, các chuyên gia HSBC cho biết.
Ước tính, tỷ lệ phân bổ đầu tư cho DNNN từ đầu những năm 2000 đến nay vẫn luôn ở khoảng 40%, nhưng tỷ lệ đóng góp vào sản lượng nền kinh tế của khối này lại “giảm dần đều”, hiện chỉ còn ở mức trên 30%.
“Điều này về cơ bản có ý nghĩa là, trong khi khối quốc doanh nắm giữ một phần đáng kể về đầu tư từ nhà nước thì sản lượng sinh ra ngày càng ít hơn trong suốt thời gian qua, từ đó cho thấy sự thiếu hiệu quả trong sử dụng nguồn vốn của khối DNNN”, báo cáo của HSBC chỉ ra.
Một điểm sáng le lói là tốc độ tăng năng suất lao động của Việt Nam (xác định bằng sản lượng/nhân công) khá tốt. Nhưng đến nay, Việt Nam vẫn “sở hữu” năng suất lao động thấp nhất trong khu vực. Nguyên nhân là bởi Việt Nam mới đang chỉ tận dụng được nguồn lao động ở khu vực nông thôn (nơi chiếm phần lớn lao động) cho các công việc sản xuất đơn giản.
Điều này có nghĩa rằng, trong khi nhiều lao động Việt Nam vẫn đang làm việc cần cù, quần quật ở những cánh đồng và nhà máy, nhưng họ lại không thể sản xuất được ra nhiều giá trị sản lượng, giá trị gia tăng như các nhân công lao động ở các nước khác trong khu vực ASEAN.
Nói một cách hình ảnh, nhân công ở Việt Nam đang phải dành ra nhiều công sức, thời gian để làm ra quần áo, thóc gạo… với giá trị gia tăng thấp để đổi lấy chai rượu ngon, chiếc điện thoại đẹp nhập khẩu từ bên ngoài vào, mà nhân công ở các nước khác đó mất ít thời gian, công sức để làm sản phẩm xuất khẩu sang Việt Nam (giá trị gia tăng cao hơn).
Từ bức tranh sản xuất đó, giới phân tích nhìn nhận, Việt Nam cần nắm lấy cơ hội để bứt phá mọi mặt. Trong bối cảnh các FTA liên tục “mở đường” cho hàng Việt ra thế giới, nếu không tận dụng được thì đó lại cũng chính là thách thức vô cùng lớn với các DN Việt Nam.
Trong đó, những nguy cơ lớn nhất xuất phát từ việc phân bổ các nguồn lực thiếu hiệu quả. Điều này sẽ khiến cho năng suất suy yếu dần và Việt Nam có thể rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Kinh nghiệm từ các quốc gia khác cho thấy, khi đã mắc vào bẫy này thì việc thoát ra là rất khó khăn, đòi hỏi những nỗ lực vượt bậc.
Theo các chuyên gia, vấn đề ở đây là nhìn thấy bẫy thì chúng ta phải nỗ lực để không rơi vào bẫy.