Năm của những dấu ấn

Gỡ điểm nóng lạm phát, thanh khoản, tỷ giá...

Thấm thoắt, Thống đốc NHNN Việt Nam Nguyễn Văn Bình đã hoàn thành năm đầu tiên nhiệm kỳ Chính phủ (8/2011- 8/2012). Có thể nói, đây là một năm với nhiều dấu ấn khó quên, khi mà Thống đốc cầm cương vai trò người đứng đầu một ngành nhạy cảm trong bối cảnh nền kinh tế thế giới và trong nước đầy biến động, khó khăn và phức tạp. Nhưng đó cũng là một năm NHNN đã thu được không ít những thành công trong điều hành chính sách tiền tệ (CSTT).

Ảnh: MH

Còn nhớ cách đây một năm, một loạt các vấn đề như: lạm phát, thanh khoản, lãi suất… luôn là điểm nóng thu hút sự quan tâm của người dân cũng như các chuyên gia kinh tế, nhà hoạch định chính sách… Quả vậy, lạm phát luôn là nỗi lo thường trực đối với nền kinh tế. Mặc dù ngay từ đầu năm 2011, Chính phủ đã chủ trương kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô. Thế nhưng, chỉ sau 7 tháng đầu năm 2011, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng tới 14,61% và lạm phát tính theo năm đã leo lên mức 22,16%. Lạm phát leo thang đẩy lãi suất cũng tăng vọt. Mặc dù ngay từ đầu tháng 3/2011, NHNN đã “luật hóa” trần lãi suất huy động 14%/năm bằng Thông tư số 02/2011/TT-NHNN, song một phần do lạm phát tăng cao, phần do kỷ luật thị trường lỏng lẻo nên không mấy ngân hàng tuân thủ quy định này. Lãi suất cho vay vì vậy cũng bị đẩy lên tới trên 20%/năm.

Thế nhưng với phương cách điều hành CSTT quyết liệt, linh hoạt, thận trọng và hiệu quả, đặc biệt việc siết lại kỷ cương, kỷ luật thị trường, những “điểm nóng” đó đã được gỡ bỏ. Tính đến ngày 31/12/2011, tổng phương tiện thanh toán tăng 12,5%; huy động của các TCTD tăng 13,11%; tín dụng đối với nền kinh tế tăng 14,45% so với cuối năm 2010, thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng của các năm trước đây. Nếu như trong 8 tháng đầu năm 2011, lãi suất huy động và cho vay VND ở mức cao, nhiều TCTD có lãi suất huy động thực tế trên 14%/năm thông qua việc “lách” các quy định của NHNN thì từ tháng 9/2011, tuyệt đại bộ phận các NHTM thực hiện nghiêm túc trần lãi suất huy động. Lãi suất cho vay VND đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn và xuất khẩu phổ biến ở mức 15-18%/năm. Lãi suất cho vay đối với lĩnh vực sản xuất kinh doanh khác mức phổ biến là 18-21%/năm. Tỷ giá được duy trì ổn định. CSTT đã góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tăng trưởng xuất khẩu kiềm chế nhập siêu.

Bước sang năm 2012, thế ổn định của thị trường tiền tệ tiếp tục được duy trì, các chỉ tiêu tiền tệ, tín dụng trong các tháng đầu năm 2012 diễn biến phù hợp với mục tiêu điều hành CSTT chặt chẽ, thận trọng, góp phần quan trọng kiềm chế lạm phát, mục tiêu giữ ở mức dưới một con số như Quốc hội đề ra. Nhập siêu giảm mạnh xuống mức 10% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Khó khăn dần được hóa giải

Mặc dù lạm phát chuyển biến tích cực, tuy nhiên, hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn hơn. Trước tình hình đó, NHNN đã chủ động áp dụng các biện pháp tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh, hỗ trợ thị trường. Một mặt, điều hành linh hoạt lượng tiền cung ứng và các công cụ CSTT nhằm hỗ trợ thanh khoản cho các TCTD, mặt khác, tiếp tục cho vay tái cấp vốn để hỗ trợ xử lý thanh khoản đối với một số TCTD yếu kém, tạo điều kiện cho thị trường liên ngân hàng hoạt động thông suốt và giảm mặt bằng lãi suất cho vay xuống mức tối đa là 15%/năm đối với các khoản vay cũ và 10 - 13% đối với các lĩnh vực ưu tiên.

Tuy tín dụng tăng trưởng ở mức thấp nhưng cơ cấu tín dụng tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ, giảm dần tỷ trọng dư nợ đối với các lĩnh vực không khuyến khích. Thanh khoản VND của toàn hệ thống cải thiện mạnh mẽ so với cuối năm 2011.

Bên cạnh những thành công nói trên, điều hành tỷ giá và quản lý thị trường ngoại tệ, vàng cũng là một trong những điểm nhấn được ghi nhận. Ngay từ đầu năm 2012, Thống đốc NHNN đã phát đi một thông điệp là sẽ giữ ổn định tỷ giá ở mức 2-3% cho hết cả năm. Thực tế cho thấy, đến nay đã bước sang tháng thứ 8, tỷ giá chẳng những luôn giữ được ổn định thậm chí còn “không tăng phần trăm” nào. Việc điều hành các công cụ CSTT, tỷ giá kết hợp với chính sách quản lý ngoại hối đã làm tăng lòng tin của thị trường vào đồng Việt Nam và giảm mạnh tình trạng đôla hóa, vàng hóa trong nền kinh tế. Trạng thái ngoại tệ của hệ thống ngân hàng và dự trữ ngoại hối nhà nước được cải thiện đáng kể, tâm lý thị trường ổn định, tỷ giá biến động thấp, các nhu cầu ngoại tệ thiết yếu của nền kinh tế được đảm bảo, thị trường ngoại tệ tự do gần như không có giao dịch. Thị trường vàng trong nước được kiểm soát chặt chẽ và diễn biến cơ bản phù hợp với mục tiêu quản lý của Nhà nước, tình trạng giá vàng biến động bất thường do yếu tố đầu cơ đã giảm hẳn.

Một trong những nhiệm vụ trọng yếu của ngành Ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn 2011 – 2015 là vấn đề cơ cấu lại và phát triển hệ thống các TCTD. Thống đốc NHNN cho biết, ngay sau khi Đề án được phê duyệt, NHNN đã ban hành Kế hoạch hành động để tổ chức thực hiện có hiệu quả mục tiêu, nhiệm vụ và xem đây là kế hoạch hành động trọng tâm xuyên suốt trong chỉ đạo, điều hành của NHNN trong giai đoạn 2011-2015. Sau khi xác định được các ngân hàng yếu kém cần phải ưu tiên tập trung cơ cấu lại, NHNN đã chủ động báo cáo Thủ tướng Chính phủ biện pháp xử lý đối với nhóm ngân hàng này và triển khai quyết liệt, khẩn trương nhưng thận trọng, chắc chắn, phù hợp với thực tiễn các bước cơ cấu lại đối với từng ngân hàng yếu kém.

Bên cạnh đó, rủi ro hệ thống cũng từng bước được kiểm soát, nguy cơ đổ vỡ hệ thống từng bước được đẩy lùi. Khả năng chi trả của hệ thống các TCTD, kể cả các NHTM yếu kém cơ bản được đảm bảo và cải thiện. Tình hình chi trả tiền gửi của dân cư tại các ngân hàng yếu kém diễn ra bình thường. Điều đó cho thấy tâm lý thị trường và lòng tin của công chúng đối với chủ trương, biện pháp cơ cấu lại hệ thống ngân hàng.

Một kế hoạch hành động toàn diện, bài bản

Trước những khó khăn vướng mắc và hạn chế mà ngành Ngân hàng đang và sẽ phải đối mặt đặt ra không ít, đòi hỏi vai trò to lớn của “người cầm cương” trong điều hành chỉ đạo.

Mặc dù lãi suất đã giảm nhanh, nhưng do môi trường sản xuất kinh doanh chưa được cải thiện đáng kể và khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế còn hạn chế nên dư nợ tín dụng 6 tháng đầu năm 2012 tăng trưởng thấp, khả năng mở rộng tín dụng trong thời gian tới còn gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, thanh khoản của toàn hệ thống các TCTD đã được cải thiện và có thời điểm dư thừa.

Nợ xấu cũng đang là một vấn đề lớn mà Ngành đang tập trung xử lý, bởi nó tiếp tục có xu hướng gia tăng do khách hàng vay vốn gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Diễn biến này cùng với sự trầm lắng của thị trường bất động sản và những khó khăn, vướng mắc trong thủ tục xử lý tài sản bảo đảm gây nhiều khó khăn cho các TCTD trong việc thu hồi nợ, làm ảnh hưởng đến chất lượng tài sản Có và kết quả kinh doanh của các TCTD.

Thứ nữa phải kể đến là mặc dù ngành Ngân hàng đã rất khẩn trương và quyết liệt triển khai Đề án cơ cấu lại hệ thống ngân hàng, nhưng quá trình cơ cấu lại các ngân hàng yếu kém cũng đang gặp phải một số khó khăn, vướng mắc làm ảnh hưởng đến tiến độ triển khai do: Quá trình thanh tra, kiểm toán để đánh giá thực trạng tài chính và quá trình lựa chọn phương án cơ cấu lại của từng ngân hàng, đặc biệt là các phương án tự cơ cấu lại mất khá nhiều thời gian; Cơ sở pháp lý về cơ cấu lại NHTM đã được ban hành khá đầy đủ, nhưng cũng chưa điều chỉnh được một cách toàn diện…

Để khắc phục những hạn chế, vướng mắc nêu trên, một kế hoạch hành động của NHNN trong nhiệm kỳ 2011-2016 đã được xây dựng một cách khá bài bản và có lộ trình rõ ràng với 10 nội dung vừa cụ thể vừa bao quát. Bên cạnh nhiệm vụ hàng đầu về điều hành CSTT như: đổi mới từng bước khuôn khổ điều hành CSTT theo mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định giá trị đồng tiền; thiết lập các điều kiện tiến tới điều hành CSTT theo khuôn khổ CSTT lạm phát mục tiêu, đảm bảo tính đồng bộ trong điều hành giữa các công cụ CSTT, NHNN đang chú trọng hướng tới hoàn thiện hệ thống công cụ về lãi suất cũng như các công tác khác như: phân tích, dự báo và thống kê tiền tệ; những vấn đề về tỷ giá và quản lý ngoại hối; Cơ cấu lại hệ thống các TCTD và tăng cường công tác thanh tra, giám sát của NHNN; Hoàn thiện thể chế về tiền tệ, ngân hàng...

Ai đó nói, lịch sử đi qua một con người và qua một con người hiện lên lịch sử. Với năm đầu thực hiện nhiệm kỳ Chính phủ được Thống đốc ghi dấu bằng những điểm nhấn thành công đáng kể nói trên. Mặc dù, phía trước còn biết bao khó khăn trở ngại, khi mà nền kinh tế thế giới và trong nước luôn ẩn chứa những bất ổn, phức tạp khó lường, thì hành trình để đi đến mục tiêu mà Thống đốc đặt ra: phấn đấu đến năm 2015 sẽ hoàn thành xong Đề án tái cơ cấu các TCTD và cuối năm 2015 hình thành được ít nhất 1-2 NHTM có quy mô và trình độ tương đương với các nước trong khu vực, hẳn chẳng mấy dễ dàng. Và hẳn nhiên, để tiếp tục phát huy những thành quả ban đầu ấy, hơn ai hết, nó đòi hỏi rất lớn trí tuệ và bản lĩnh “chèo lái” của chính “vị thuyền trưởng”.

Sim Sim