Ngân hàng Chính sách xã hội - 10 năm xây dựng và phát triển

Cách đây tròn 10 năm (ngày 04/10/2002), Chính phủ đã ban hành Nghị định 78/2002/NĐ-CP về tín dụng ưu đãi đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác; đồng thời, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 131/2002/QĐ-TTg thành lập Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) nhằm huy động sức mạnh tổng hợp toàn xã hội cùng chung sức xây dựng, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xoá đói giảm nghèo.

Trải qua 10 năm triển khai thực hiện các chương trình tín dụng chính sách, NHCSXH đã có đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

NHCSXH là đơn vị hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, nhằm góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội được ra đời cùng thời điểm đất nước chuyển mạnh sang kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Sự khởi đầu của NHCSXH gặp rất nhiều khó khăn, thiếu thốn về cơ sở vật chất, phương tiện làm việc, địa điểm làm việc. Đội ngũ cán bộ, nhân viên khoảng 500 người được điều chuyển từ Ngân hàng phục vụ người nghèo, với nguồn vốn khoảng 7.083 tỷ đồng phục vụ duy nhất một chương trình tín dụng hộ nghèo. Bên cạnh đó, tỷ lệ đói nghèo trong nhân dân ở mức cao đã trở thành thách thức lớn đối với NHCSXH - một tổ chức tín dụng đặc thù trong hệ thống các TCTD của Việt Nam.

NHCSXH công khai thông tin hoạt động liên quan đến chính sách tín dụng ưu đãi tại Điểm giao dịch đặt tại trụ sở UBND xã

Mặc dù vậy, tập thể NHCSXH đã nhanh chóng xây dựng hệ thống mạng lưới giao dịch từ Trung ương đến địa phương, hoàn thiện các quy chế, chính sách có liên quan đến tín dụng ưu đãi tạo điều kiện vận hành một mô hình tổ chức tín dụng đặc thù đạt hiệu quả và đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Trải qua chặng đường 10 năm xây dựng và trưởng thành, NHCSXH đã nâng tổng nguồn vốn tín dụng lên 112 nghìn tỷ đồng, tăng gấp 15,58 lần so với giai đoạn mới thành lập. Với việc triển khai thực hiện các chương trình tín dụng chính sách, NHCSXH đã giúp trên 18,9 triệu lượt hộ nghèo và các đối tượng chính sách được vay vốn ưu đãi, dư nợ bình quân mỗi hộ tăng từ 2,5 triệu đồng (năm 2003) lên hơn 15,5 triệu đồng (năm 2012), góp phần cho 2,5 triệu hộ trong cả nước vượt qua ngưỡng nghèo. Trong đó, đứng đầu là Chương trình tín dụng hộ nghèo, hiện có dư nợ tập trung khá lớn, đạt 40,5 nghìn tỷ đồng, chiếm 37,2% tổng dư nợ của NHCSXH.

Để đạt được kết quả khả quan đó, NHCSXH đã khẩn trương xây dựng và thường xuyên thực hiện việc đơn giản hóa các quy trình, thủ tục cho vay phù hợp với trình độ người nghèo; tổ chức giải ngân trực tiếp cho người nghèo vay tại các Điểm giao dịch tại xã trước sự chứng kiến của chính quyền, hội, đoàn thể cơ sở. Ngày nay, hộ nghèo ở các vùng, miền đều được vay vốn tối đa đến 30 triệu đồng với lãi suất ưu đãi 0,65%/tháng.

Trong 3 năm trở lại đây, Chương trình tín dụng hộ nghèo còn kịp thời bổ sung nguồn vốn cho các vùng khó khăn vay theo Nghị quyết 30a của Chính phủ về giảm nghèo nhanh và bền vững; hỗ trợ đồng bào dân tộc làm nhà ở theo Quyết định 167 của Thủ tướng Chính phủ...

Bên cạnh chương trình tín dụng hộ nghèo, chương trình tín dụng đối với học sinh, sinh viên (HSSV) hiện có tỷ lệ tăng trưởng lớn nhất, nhanh nhất trong tổng số các Chương trình tín dụng ưu đãi. Chương trình này được NHCSXH tiếp nhận từ Ngân hàng Công thương Việt Nam vào năm 2003 với nguồn vốn là 160 tỷ đồng, dư nợ đạt thấp, 76 tỷ đồng nhưng tỷ lệ nợ quá hạn quá cao, tới 13%. Ngay sau khi nhận bàn giao, NHCSXH đã tập trung tạo lập nguồn vốn, đẩy mạnh việc cho vay, đồng thời tìm cách thay đổi phương thức cho HSSV vay thuận tiện, hiệu quả.

Sự nỗ lực mở rộng hoạt động cho vay và chủ động đề xuất của NHCSXH là một trong những căn cứ quan trọng để Chính phủ ban hành Quyết định số 157 về tín dụng đối với HSSV.

Theo đó, đối tượng được thụ hưởng vay vốn, sử dụng vốn ưu đãi để học tập được mở rộng cả về đối tượng vay vốn, các loại trường, loại hình đào tạo. Mức cho vay của Chương trình cũng được nâng lên, cùng với việc thực hiện cơ chế thông qua hộ gia đình trực tiếp vay vốn, trả nợ cho Ngân hàng. Chính nhờ vậy, doanh số cho vay của NHCSXH từ khi thực hiện Quyết định 157 (năm 2007) đến 30/6/2012 đạt mức cao nhất là 40 nghìn tỷ đồng với 2,8 triệu lượt HSSV được thụ hưởng, số hộ gia đình đang dư nợ là 1,9 triệu hộ, trong khi chờ giải ngân năm học mới 2012 - 2013 NHCSXH đã làm tốt công tác thu nợ đến hạn nên dư nợ đến 31/8/2012 là 34.359 tỷ đồng, giảm so với tháng 6 là 5,6 nghìn tỷ đồng.

Có thể nói, vốn tín dụng ưu đãi đã giúp các hộ nghèo, hộ cận nghèo, gia đình khó khăn giảm đáng kể về gánh nặng tài chính, đảm bảo thực hiện chủ trương của Nhà nước không để một HSSV nào đỗ đại học, cao đẳng phải bỏ học vì không có tiền đóng học phí. Ý nghĩa hơn là Chương trình tín dụng HSSV không những góp phần thúc đẩy phong trào học tập ở các vùng nghèo, vùng đặc biệt khó khăn mà đã tạo sự gắn kết công tác tín dụng ưu đãi với công tác đào tạo nguồn nhân lực cho thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Hơn 18,9 triệu lượt hộ nghèo và các đối tượng chính sách đã được vay vốn ưu đãi từ NHCSXH 10 năm qua

Để một lượng lớn vốn tín dụng ưu đãi đến được các vùng đặc biệt khó khăn và đến được đúng đối tượng thụ hưởng, thời gian qua, NHCSXH đã dày công tìm tòi xây dựng, hoàn thiện mô hình tổ chức và phương thức quản lý tín dụng, phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Cùng với gần 9000 cán bộ viên chức của hệ thống NHCSXH thường trực làm nhiệm vụ tổ chức, điều hành, quản lý an toàn nguồn vốn tín dụng ưu đãi của Nhà nước, kiên trì thực thi công việc theo phương châm "3 cùng": Cùng bám sát cơ sở, cùng bàn bạc với chính quyền đoàn thể cơ sở, cùng hướng dẫn người dân vay vốn, sử dụng vốn ưu đãi đúng mục đích, đạt hiệu quả, còn có trên 8.000 cán bộ lãnh đạo do các cơ quan quản lý Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội cử đến NHCSXH hoạt động kiêm nhiệm để tham mưu hoạch định các chính sách, giải pháp về huy động nguồn lực, về đầu tư tín dụng chính sách.

Bên cạnh đó, NHCSXH đã chọn lọc một phương pháp quản lý phù hợp, đó là thông qua hình thức ủy thác từng phần, ủy thác một số công đoạn trong quy trình tín dụng cho các tổ chức chính trị - xã hội; thực hiện bình xét công khai hộ đủ điều kiện vay vốn, hướng dẫn người vay sử dụng vốn tại các Tổ Tiết kiệm và vay vốn (TK&VV); cán bộ ngân hàng giải ngân trực tiếp cho các hộ nghèo vay vốn tại các Điểm giao dịch tại xã.

Thực hiện phương thức này, NHCSXH đã tổ chức được mạng lưới hoạt động rộng khắp ở tất cả các xã, phường, thôn, bản trong cả nước. Hàng vạn cán bộ các hội: Nông dân, Phụ nữ, Cựu chiến binh và Đoàn Thanh niên ở cả 4 cấp từ Trung ương đến xã, phường đã, đang tham gia chuyển tải vốn tín dụng ưu đãi đến đúng địa chỉ hộ nghèo và các đối tượng chính sách.

Với phương thức quản lý này, 10 năm qua, các tổ chức chính trị - xã hội đã tham gia quản lý 106 nghìn tỷ đồng dư nợ tín dụng, chiếm 98% dư nợ của NHCSXH.

Ngoài ra, các tổ chức chính trị - xã hội, chính quyền địa phương và NHCSXH còn chung tay, hợp lực xây dựng trên 203 nghìn Tổ TK&VV, tổ chức được gần 11 nghìn Điểm giao dịch. Tại các Điểm giao dịch tín dụng ưu đãi của Nhà nước, danh sách hộ vay vốn và các quy trình thủ tục của NHCSXH được niêm yết công khai. Người vay giao dịch trực tiếp với ngân hàng vào một ngày cố định hằng tháng tại địa bàn mình cư trú, để vay và trả nợ, nộp lãi không qua cầu cấp trung gian, trước sự chứng kiến của tổ chức hội, đoàn, thể UBND xã và Tổ trưởng Tổ TK&VV. Nhờ đó, đã hạn chế việc thất thoát, tham ô, lợi dụng tiền vốn, tạo được lòng tin của dân đối với Đảng, Nhà nước, với NHCSXH.

Thực hiện Nghị quyết số 26/2012/QH13 ngày 21/6/2012 của Quốc hội khóa 13 về việc tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn và Quyết định 852/2012 ngày 10/7/2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển NHCSXH giai đoạn 2011 - 2020, NHCSXH tiếp tục chủ động thực hiện tốt kế hoạch tăng tín dụng ưu đãi, đảm bảo đủ vốn cho vay người nghèo và các đối tượng chính sách, nâng cao hiệu quả phương thức uỷ thác tín dụng ưu đãi thông qua các tổ chức hội, đoàn thể và tăng cường hoạt động tại các Điểm giao dịch lưu động ở xã, phường...

Việt Hải