Nghịch lý thất nghiệp?
Thất nghiệp: Thật hay “ảo”?
Theo thông tin từ Trung tâm Giới thiệu việc làm TP. Đà Nẵng, hiện nay thị trường lao động trên địa bàn có nhu cầu tuyển dụng mới không dưới 10.000 lao động. Nhưng cùng thời điểm này, số lao động đến đăng ký hưởng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) lại lên đến hơn 23.000 người. Tại trung tâm, khá nhiều lao động đến nộp hồ sơ đăng ký hưởng BHTN. Đang viết thông tin vào mẫu đăng ký, chị Lê Thị Hoa (28 tuổi, quê ở Quảng Nam) phân trần: “Trước mình làm công nhân may ở một công ty đóng tại khu công nghiệp Hòa Khánh. Giờ mình không làm ở đó nữa vì lương thấp nên nghỉ một thời gian xem tình hình thế nào rồi tính tiếp”. Nói là tính tiếp nhưng chị Hoa cũng nói nhỏ: “Mình đang chọn lựa thôi chứ thật ra công nhân may ở đâu cũng thiếu, nộp là được cái rẹt liền hà”. Đứng cạnh chị Hoa là chị Nguyễn Thị My (25 tuổi, quê ở Hà Tĩnh) cũng đang làm thủ tục hưởng BHTN. Thấy tôi có vẻ ngơ ngác, My bỏ nhỏ: “Cậu cũng đang làm hồ sơ hả, xem mẫu mình làm đây này. Bọn mình là lao động phổ thông nên đâu có thiếu việc. Nhưng có quyền lợi thì cứ hưởng cái đã, tội gì. Bạn bè mình đứa nào cũng làm như vậy”.
Người lao động đăng ký hưởng BHTN ngày càng nhiều
Theo khảo sát của chúng tôi, phần lớn những người đến đăng ký hưởng BHTN hầu hết là lao động phổ thông, nhiều nhất là ở ngành giày da, may mặc và bán hàng. Số liệu từ bảo hiểm xã hội thành phố cho thấy, từ đầu năm 2012 đến nay có hơn 5.300 người hưởng BHTN, tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm 2011. Cũng từ đầu năm đến nay, BHXH thành phố đã chi hơn 24 tỷ đồng để giải quyết chế độ cho những người đủ điều kiện hưởng BHTN. Tuy nhiên, bên cạnh những người thất nghiệp thật vẫn còn không ít trong đó là con số thất nghiệp “ảo”.
Vì sao tăng nhanh?
Không ít trường hợp lao động vừa đăng ký hưởng BHTN cách đó chưa lâu lại đăng ký tiếp và bị phát hiện. Nhiều trường hợp người lao động nhận đủ 3 tháng trợ cấp thất nghiệp dù ngay sau đó họ đi làm trở lại nơi cũ hoặc xin việc ở nơi khác. Nguyễn Văn Nam, Trưởng phòng nhân sự của một công ty may mặc tại khu công nghiệp Hoà Khánh bộc bạch: Trong lúc khan hiếm lao động, hầu hết các công ty đều phải “chiều” người lao động. Bởi vậy, việc người lao động xin nghỉ một thời gian để hưởng BHTN khiến nhiều doanh nghiệp “đau đầu” nhưng đành chấp nhận. Thậm chí, khi người lao động có nguyện vọng đi làm lại ở chính doanh nghiệp đó thì cũng được nhận ngay vì thiếu người.
Theo ông Nguyễn Pháo - Giám đốc Trung tâm Giới thiệu việc làm TP. Đà Nẵng thì: Sở dĩ số lượng người đến đăng ký hưởng trợ cấp BHTN tăng cao là do sau hơn 3 năm triển khai thực hiện, số người tham gia BHTN đã đủ thời gian đóng BHTN từ 12-24 tháng, trong khi những năm trước họ chưa đủ điều kiện để hưởng trợ cấp thất nghiệp. Ngoài ra, một nguyên nhân khác là do chính sách và thủ tục hành chính nhanh gọn, ngày càng thông thoáng hơn, từ việc đăng ký đến nhận tiền hàng tháng.
Một cán bộ chi trả BHTN thừa nhận: Dù biết một số lao động thất nghiệp “ảo”, nhưng không thể không cho họ hưởng chế độ vì cơ bản họ vẫn làm đúng luật. Vì luật không quy định rõ ràng như thế nào là thất nghiệp mà chỉ quy định chung chung là lao động bị mất việc, nghỉ việc. Trong khi đó, cơ quan BHXH không thể giám sát xem họ tìm được việc làm hay chưa trong vòng 15 ngày sau khi đăng ký hưởng BHTN. Trong lúc đó, có những người thất nghiệp thật sự nhưng không được hưởng chính sách vì doanh nghiệp còn nợ BHXH, chưa thể trả sổ cho lao động. Nếu điều này cứ diễn ra ngày càng nhiều thì sẽ gây xáo trộn thị trường lao động, ảnh hưởng đến việc sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp và góp phần làm khó cân đối quỹ BHTN vì thu không đủ bù chi?
Tại cuộc họp báo của ngành BHXH tổ chức mới đây tại Hà Nội, bà Đỗ Thị Xuân Phương - Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam, đã cảnh báo việc lợi dụng kẽ hở của BHTN khi nêu vấn đề: Quy định về điều kiện hưởng BHTN vẫn chưa cụ thể, chưa xét tới nguyên nhân bị thất nghiệp, xuất hiện tình trạng lạm dụng chính sách như người lao động tự ý xin nghỉ việc để hưởng BHTN, sau đó quay trở lại làm việc tại chính đơn vị đó hoặc chủ sử dụng lao động thỏa thuận với người lao động làm thủ tục hưởng BHTN nhưng thực tế người lao động vẫn làm việc bình thường tại đơn vị...
Bài và ảnh Thảo Nguyên