Nguyên liệu - bài toán nan giải

	Xuất khẩu gỗ và nỗi lo rủi ro nguồn nguyên liệu
	Cạnh tranh thu mua nguyên liệu

Ông Phạm Hải Long, Giám đốc CTCP Thực phẩm Agrex Sài Gòn cho biết, vào dịp cuối năm qua nhiều DN sản xuất chế biến thủy sản xuất khẩu lâm vào tình trạng khan hiếm nguyên liệu đầu vào do thương lái nước ngoài thu gom cá tra, tôm nguyên liệu với số lượng lớn.

DN trong hay ngoài nước cũng đều phải tuân thủ đúng các quy định của pháp luật

Đó là vấn đề khá nan giải khi năm nào cũng đến giáp mùa vụ bạn hàng nước ngoài có nhu cầu nhập hàng cao thì lại xảy ra tình trạng khan hiếm nguyên liệu phục vụ cho sản xuất. Chính tình trạng này đã đẩy giá thành nhiều nguyên liệu đầu vào tăng cao, ảnh hưởng đến chi phí sản xuất.

Song đáng lo ngại hơn, khi không thu gom đủ số nguyên liệu để sản xuất theo đúng hợp đồng, các DN chế biến trong nước rất dễ đối mặt với nguy cơ bị cắt đơn hàng, thậm chí bị phạt, hủy hợp đồng.

Theo ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), nhu cầu về nguồn nguyên liệu hàng năm của các DN chế biến trong nước lên đến hàng trăm ngàn tấn/năm. Tuy nhiên, nguồn nguyên liệu tại chỗ chỉ đáp ứng khoảng 30 - 40%, đó là chưa kể mùa vụ khan hàng, DN gặp phải việc tranh mua của thương lái người nước ngoài khiến cho hoạt động sản xuất bị đảo lộn vì thiếu nguyên liệu trầm trọng.

Không riêng gì lĩnh vực chế biến xuất khẩu thủy hải sản, trong năm qua các DN ngành chế biến gỗ cũng lao đao vì gặp phải tình cảnh tương tự, khi không đủ nguyên liệu phục vụ sản xuất. Nguyên nhân chính phải kể đến chủ yếu khiến nguồn cung gỗ cao su khan hiếm là do Trung Quốc tăng cường thu mua, nâng giá bán.

Kèm theo đó là tình trạng các công ty có vốn đầu tư nước ngoài và thương nhân Trung Quốc đội lốt DN Việt hình thành hệ thống nhà máy, cơ sở thu mua nguyên liệu gỗ ở khắp các vùng để xuất sang Trung Quốc.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Vifores) Nguyễn Tôn Quyền cho biết, trong năm 2017, Trung Quốc chính thức đóng cửa rừng tự nhiên và cấm khai thác, xuất khẩu gỗ nguyên liệu. Vì vậy, để bù đắp cho sự thiếu hụt nguyên liệu, các thương nhân Trung Quốc đã sang các nước trong khu vực để thu mua nguyên liệu, trong đó có Việt Nam. Vấn đề này đã tác động mạnh đến thị trường gỗ nguyên liệu, cũng như ảnh hưởng trực tiếp đến các DN chế biến xuất khẩu gỗ của Việt Nam thời gian qua.

Chính vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, hoạt động mua bán nguyên liệu, hàng hóa, của DN, nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam cần được đưa vào quy củ hơn. Đồng thời các DN trong nước cũng cần sắp xếp, tổ chức liên kết lại với vùng nguyên liệu, người nông dân để tránh xảy ra tình trạng khan hiếm nguyên liệu vào vụ cao điểm.

Về cơ chế chính sách quản lý, mới đây Chính phủ ban hành Nghị định 09/2018/NĐ-CP quy định chi tiết Luật Thương mại và Luật Quản lý ngoại thương về hoạt động mua bán hàng hóa và các hoạt động liên quan trực tiếp đến mua bán hàng hóa của nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.

Theo đó, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài có quyền xuất khẩu được xuất khẩu hàng hóa mua tại Việt Nam, hàng hóa do tổ chức kinh tế đó đặt gia công tại Việt Nam. Tuy nhiên, DN nước ngoài phải đáp ứng được các điều kiện như: hàng hóa xuất khẩu không thuộc danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu, hay danh mục hàng hóa tạm ngừng xuất. Hàng hóa xuất khẩu phải thuộc danh mục xuất khẩu theo giấy phép, cũng như DN nước ngoài phải có giấy phép hoặc đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật.

Nghị định cũng nêu rõ, nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài muốn lập cơ sở bán lẻ phải đáp ứng các điều kiện như có kế hoạch về tài chính, không nợ quá hạn trong trường hợp đã được thành lập tại Việt Nam từ 1 năm trở lên. Địa điểm lập cơ sở bán lẻ phù hợp với quy hoạch tại khu vực. Đặc biệt, về tiêu chí kiểm tra nhu cầu kinh tế, bao gồm quy mô của thị trường chịu ảnh hưởng khi cơ sở bán lẻ hoạt động.

Cụ thể về số lượng các cơ sở bán lẻ đang hoạt động, ảnh hưởng tới mật độ giao thông, vệ sinh môi trường, phòng cháy chữa cháy trong khu vực, khả năng đóng góp của cơ sở bán lẻ đối với sự phát triển kinh tế - xã hội như tạo công ăn việc làm cho lao động trong nước, đóng góp cho sự phát triển và hiện đại hóa ngành bán lẻ, khả năng và mức độ đóng góp cho ngân sách... như thế nào đều được đặt ra.

“Những quy định chi tiết, cụ thể về hoạt động mua bán của thương nhân, DN nước ngoài tại thị trường Việt Nam không nhằm mục đích làm khó hay bảo hộ nền sản xuất trong nước mà quan trọng hơn dù là DN trong hay ngoài nước cũng đều phải tuân thủ đúng các quy định của pháp luật để môi trường cạnh tranh ngày càng bình đẳng, lành mạnh hơn” – chuyên gia phân tích.