Những chiêm nghiệm về “Chiến tranh và hòa bình”
Những ngày này, trong không gian vừa phải và ấm cúng của Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội là một không gian khác, mênh mang và trải rộng về một miền ký ức vừa hào sảng, vừa dịu dàng. Những “nhân vật” trong đó, không ai khác, chính là 90 tác phẩm của họa sĩ đất Cảng Nguyễn Quốc Thái.
Chọn chủ đề này và tổ chức triển lãm vào dịp này, người nghệ sĩ muốn tâm sự với chúng ta những điều gan ruột về chiêm nghiệm của ông với một đề tài lớn. Chiến tranh đã qua đi hơn 4 thập kỷ. Những vết thương có thể đã lành từ lâu. Những hố bom năm xưa giờ đã được lấp đầy và các nụ hoa bất tử đã mọc lên từ đó. Tiếng đạn bom gầm rít đã im hơi, giờ là giọng chim trong vắt mỗi ban mai…
Họa sĩ Nguyễn Quốc Thái - Hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam. Huy chương “Vì sự nghiệp mỹ thuật Việt Nam”. Đã có nhiều giải thưởng mỹ thuật cấp Quốc gia. Có tranh lưu tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam |
Nhưng vẫn còn đó và sẽ mãi còn đó những ký ức không thể nguôi quên, bởi cuộc chiến vì chân lý, vì cái đẹp và cuộc sống luôn luôn tiếp diễn, bằng cách này hay cách khác. Và họa sĩ Nguyễn Quốc Thái đã nhắc về điều đó theo cách của ông, bằng chính từng bức họa mang dấu ấn riêng của ông. Dù là những phác họa chì than, bút sắt giản dị, hay các bức sơn dầu hoặc lụa công phu, người ta đều thấy toát lên một tâm thế, một trăn trở của một nghệ sĩ-chiến sĩ tài năng đầy trách nhiệm trước thời cuộc.
Sinh năm 1943 ở Thái Bình, họa sĩ Nguyễn Quốc Thái đã trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ xâm lược. Vào thời ấy, mỗi người dân yêu nước đều là một chiến sĩ, chiến đấu vì một lý tưởng cách mạng thiêng liêng chung. Những người nghệ sĩ, vì thế, cũng là những chiến sĩ trên mặt trận văn hóa-tư tưởng. Và như vậy, chính cuộc chiến đã hình thành nên một Nguyễn Quốc Thái họa sĩ, hay chính ông đã lựa chọn cho mình mảng đề tài chiến tranh tâm đắc để trở thành “gam màu” chủ đạo trong suốt sự nghiệp cầm cọ của mình? Nhưng xét cho cùng, những điều ấy dù có thế nào chăng nữa, thì cũng đã có cho chúng ta một tâm hồn, một tài năng nghệ thuật giàu sức sáng tạo.
*
* *
Trở lại với “Chiến tranh và hòa bình”. Đây là triển lãm cá nhân lần thứ 5 của họa sĩ Nguyễn Quốc Thái. Với một chủ đề rộng lớn và chiều sâu tư tưởng như vậy, thì không khó để ai cũng có thể nhận ra, hay nói đúng hơn là cảm nhận một cách rất tự nhiên một chút gì đó của chính mình qua từng tác phẩm được trưng bày ở đây. Những người đã đi qua cuộc chiến sẽ ngay lập tức tìm lại được những mảnh ký ức ngỡ đã vụn vỡ, rồi thất lạc đâu đó trong vòng quay hối hả của hiện tại. Chúng trở về thật ấm áp và hồn hậu trong từng mảng màu, từng nét cọ của các bức tranh. Còn những ai vốn chỉ biết đến chiến tranh qua lời kể của ông bà, cha anh, qua những trang sách, thì khi ngắm các tác phẩm, cũng có thể hình dung một cách rõ nét và chân thực về một thời hoa lửa hào hùng của cả dân tộc.
Một số tác phẩm trong triển lãm “Chiến tranh và hòa bình” |
Là một người con của “thành phố hoa phượng đỏ”, nên như một điều tất nhiên, những địa danh của Hải Phòng luôn xuất hiện trong tranh Nguyễn Quốc Thái, bởi vì, ông đã yêu nơi này “như yêu chính người thân yêu nhất”. Những tên tranh, hay chính xác là các ký họa chì than, bút sắt hay màu nước hiếm hoi, cũng đủ cho chúng ta thấy điều này: “Tội ác của giặc Mỹ phá cầu Niệm” (ký họa - 1972), “Tội ác của giặc Mỹ hủy diệt khu Hạ Lý” (ký họa-1972), “Một góc phố Hải Phòng” (bột màu trên giấy-1999), “Sông Tam Bạc” (sơn dầu-2016)...
Dù là những nét phác thảo vội vã trong khoảng tạm yên giữa 2 trận đánh, hay là các tác phẩm được thực hiện chỉn chu và công phu, thì cũng đều được vẽ nên bằng một trái tim nhiệt huyết và đôi tay tài hoa của người nghệ sĩ luôn đau đáu với quê hương.
Trong giai đoạn chống Mỹ, ông đã ghi lại một cách chân thực, bắt kịp những khoảnh khắc “nóng hổi” của cuộc sống thời chiến đầy cam go mà cũng rất đỗi hào hùng của quân và dân Hải Phòng, một cách đầy quả cảm và trách nhiệm. Đến khi đất nước hòa bình, người ta lại có thể thấy một Nguyễn Quốc Thái tinh tế, dào dạt và lãng mạn qua những tác phẩm như “Cầu Thê Húc”, “Đi lễ chùa”, hay “Phong cảnh phố núi”…
Đi qua chiến tranh với vô vàn đau thương, mất mát, người ta càng thấm thía đến tận cùng cái giá của hòa bình. Phải thấu cảm lắm, phải yêu đời và yêu người lắm, mới nuôi dưỡng được nguồn xúc cảm cho sáng tạo. Xem triển lãm lần này của Nguyễn Quốc Thái, người ta lại có dịp suy ngẫm và chiêm nghiệm về điều này kỹ lưỡng…