Những năm tháng không thể nào quên

Năm 1968, cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của cả dân tộc bước vào thời kỳ giành thắng lợi quyết định giải phóng miền Nam hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thống nhất đất nước. Hậu phương lớn là miền Bắc đã dành cho miền Nam những chi viện tối đa cho giai đoạn lịch sử có một không hai này.

Từ những năm 1960, 1965 ngành Ngân hàng Việt Nam đã cử nhiều cán bộ vào chi viện cho chiến trường miền Nam và góp công sức xây dựng ngân hàng vùng giải phóng.

Mậu thân – năm 1968 là lần NHNN Trung ương tổ chức với số lượng lớn, lựa chọn những đồng chí đã được đào tạo cơ bản và có kinh nghiệm phục vụ cho chiến trường miền Nam.

Tôi vinh dự được Ban Lãnh đạo Ngân hàng Hà Nội tin tưởng lựa chọn lên đường vào Nam chiến đấu.

Lên đường đúng ngày sinh nhật Bác 19/5, đoàn có 7 đồng chí gồm: anh Võ Đình Hương (Trưởng đoàn), anh Nguyễn Anh Sung, anh Trần Quốc Vịnh, anh Lê Chua, anh Võ Luận, anh Nguyễn Phụng Kiếm và tôi đều là người quê tỉnh Phú Yên, đều công tác ở các ngân hàng Phú Thọ, Thanh Hóa, Hà Nội… Sau hơn 150 ngày đêm hành quân ròng rã, băng rừng, vượt suối, dưới làn mưa bom, bão đạn của kẻ thù đến ngày 21/10/1968 chúng tôi mới về đến Ban Tài - Mậu tỉnh Phú Yên.

Sau Mậu Thân – năm 1968 cuộc tiến công nổi dậy của nhân dân toàn miền Nam vùng giải phóng được khôi phục và mở rộng. Trung ương đưa tiền vào miền Nam cùng với đoàn cán bộ tăng cường cho công tác ngân hàng vùng giải phóng – tiền của Mặt trận Giải phóng mang tính chất tín phiếu để phát hành khi vùng giải phóng mở rộng.

Khối lượng tiền của Mặt trận Giải phóng đã vượt Trường Sơn về tới Khu V rồi về tới Phú Yên. Do vậy, anh Võ Đình Hương – Trưởng Tiểu ban Ngân tín và tôi được Tỉnh ủy và Ban Tài - Mậu tỉnh Phú Yên tín nhiệm tin tưởng giao nhiệm vụ rất nặng nề là bí mật và bảo vệ an toàn tuyệt đối loại tiền Mặt trận Dân tộc giải phóng này.

Lúc bấy giờ nhiệm vụ của chúng tôi là tìm địa điểm đào hầm bí mật, làm kho ngầm cất giấu số tài sản này do miền Bắc gửi vào cho tỉnh Phú Yên chờ thời cơ phát hành, khi cách mạng miền Nam đủ điều kiện.

Mất mấy ngày lùng sục trong rừng, cuối cùng chúng tôi cũng đã chọn được địa điểm có địa hình thích hợp như đã nêu trên tại cánh rừng già Phước Tân thuộc huyện Sơn Hòa, cách nơi cơ quan đóng 6 tiếng đồng hồ. Từ suối Ché đi Phước Tân, từ bìa rừng vào địa điểm hầm bí mật làm kho ngầm cất giấu tiền trên 2 tiếng đồng hồ đi xuyên rừng già.

Việc làm kho ngầm cất giấu tiền loại “hàng đặc biệt” này cũng không hề đơn giản khi vừa phải đạt yêu cầu không bị địch phát hiện đánh phá, mối ăn, ẩm ướt và phải hoàn toàn bí mật, tuyệt đối an toàn. Đào xong 2 kho ngầm mỗi bề dài 2 m, sâu hơn 2m để chứa số “hàng đặc biệt” chúng tôi nhận hàng do Khu V chuyển vào.

Điều mà chúng tôi trăn trở nhất, lo lắng nhất là khi mùa mưa về, nếu hầm bị sập nước tràn vào, khi ấy tội lỗi của chúng tôi với Đảng, với dân to lớn biết chừng nào. Bởi như chúng ta đều biết bất cứ một thứ hàng hóa nào từ hậu phương lớn miền Bắc gửi vào tiền tuyến lớn miền Nam đều trải qua biết bao nhiêu tiền của, công sức, mồ hôi, xương máu và cả sự hy sinh tính mạng đồng bào, đồng chí, cán bộ, chiến sĩ.

Việc đặt những thùng “hàng đặc biệt” trong hầm cũng phải có “nghệ thuật” nghĩa là phải có giá đỡ, phải có loại cây cứng, chôn dưới đất lâu ngày không mục, không mối, không mọt và phải lấy xa nơi làm kho ngầm, luồng rừng đi tìm, phải cách kho ngầm 20-30 phút đi xuyên rừng, không để lại dấu vết, tìm loại gỗ cứng đủ to bằng cổ chân, bằng bắp tay, đủ sức chịu lực khi những thùng “hàng đặc biệt” đặt lên trên.

Đặt thùng “hàng đặc biệt” trên khung giá đỡ mặt thùng phía trên chúng tôi phủ ni lon, một mặt chống nước thấm vào, mặt khác chống được máy dò mìn của địch. Trên nóc hầm gác đà, chọn cây lớn hơn bắp tay, cổ chân có chừa một cửa nhỏ, mỗi bề trên 2 gang tay để lên xuống khi kiểm tra định kỳ 3 ngày/lần, bên trên rải ni lon rồi rải đất lại phủ kín, lớp đất này phải tạo trên mặt đất ở nơi xa mang đến và trên cùng rải lớp lá khô ngụy trang để giữ bí mật.

Cửa hầm càng nhỏ càng lợi, càng vững lòng tin tưởng, nhưng bất tiện mỗi lần mở ra để lên, xuống kiểm tra. Đi xung quanh giá kê hàng rất khổ cho chính bản thân tôi vì thiếu dưỡng khí, trong hầm mùa nắng rất nóng, mùa mưa rất ẩm ướt, thiếu dưỡng khí ngột ngạt, rất khó thở. Mỗi lần mở nắp cửa hầm phải chờ 5 – 10 phút, bẻ cành cây xua qua xua lại rồi mới dám xuống kho ngầm, nhưng chỉ được vài phút phải leo lên nghỉ đôi chút rồi lại bò xuống kiểm tra kỹ lưỡng mức độ an toàn tuyệt đối hàng trong kho ngầm.

Nhiệm vụ của cá nhân tôi sau khi cất giấu “số hàng đặc biệt” an toàn là phải 3 ngày/lần thăm kho. 2 tiếng “thăm kho” nghe sao quen quen thân thuộc thương yêu gần gũi nhưng không dễ dàng chút nào, lúc trời nắng quang đãng, cũng như lúc trời kéo mây đen mù mịt mưa to, gió lớn “đến hẹn lại lên” là ba lô, sắn, muối, súng đạn lên đường. Đi làm sao không để lại dấu vết, tạo dấu mòn địch dễ dàng phát hiện, ngày qua ngày vẫn một mình thui thủi giữa cánh rừng già Phước Tân.

Lo lắng và hồi hộp biết bao khi đến gần miệng cửa kho ngầm, thấy các dấu hiệu an toàn không sai lệch là mừng không kể xiết và lúc vào hầm xem kỹ rồi mới lên, hoàn tất giai đoạn cuối cùng về cơ quan Tiểu ban Ngân - Tín tại suối Ché vừa đúng 3 ngày nếu không gặp địch càn quét. Công việc cứ thế năm này qua năm khác, kiên nhẫn chờ đợi thời cơ phát hành giấy bạc của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam. Nhưng tình hình cách mạng miền Nam cho đến lúc này chưa đủ điều kiện phát hành được, do vậy phải bí mật tiêu hủy.

Tôi còn nhớ rõ một chiều nắng đã mát dịu màu vàng mật ong, đó là khoảng thời gian tháng 5, tháng 6/1970 chúng tôi gồm có anh Nguyễn Hữu Ái (hiện đã 80 tuổi, mạnh khỏe, sống chung với vợ chồng cô con gái duy nhất ở P.1, TP. Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên) Trưởng Ban Kinh - Tài Tỉnh ủy – Chủ tịch Hội đồng tiêu hủy, anh Võ Đình Hương và tôi khui hầm, khuân lên phá từng thùng tôn ở một gộp đá lớn tại cánh rừng già Phước Tân để tiêu hủy.

Việc làm này cũng đòi hỏi phải hoàn toàn bí mật, không cho mảnh vụn giấy bạc tiêu hủy còn sót lại trong lò đốt bay ra ngoài. Nhưng với điều kiện Tiểu ban Ngân - Tín lúc bấy giờ làm gì có kho tiêu hủy, bởi vậy chúng tôi phải chờ lúc trời nhá nhem tối rồi đốt từng tờ. Việc làm này tưởng chừng rất đơn giản nhưng thực ra cũng rất khó do phải làm sao tránh khỏi khói và ánh sáng thoát ra ngoài vì sợ máy bay địch phát hiện. Cuối cùng chúng tôi cũng hoàn thành.

Những năm sau này do ác liệt của chiến tranh giai đoạn cuối, do tổn thất hy sinh, do bệnh tật của những đồng chí vào trước như các anh Đoàn Sơn Lâm, Nguyên Xoài đã hy sinh, Nguyễn Ngọc Cầu, Trần Quốc Vịnh và Nguyễn Anh Sung về miền Bắc chữa bệnh. Anh Nguyễn Sâm về Tiểu ban Ngân - Tín Bình Định và anh Huỳnh Chịu là những đồng chí đi tiên phong làm nên bộ khung đầu tiên thành lập Tiểu ban Ngân - Tín Phú Yên thời chống Mỹ.

7 anh em chúng tôi tiếp tục sự nghiệp của các anh. Thời kỳ này khối lượng công việc tăng lên theo sự lớn mạnh của cách mạng miền Nam nên biên chế cũng tăng lên đến 40 đồng chí kể cả lực lượng vũ trang bên tỉnh đội và ban an ninh tỉnh chuyển qua và thanh niên dưới đồng bằng lên (trong đó có bà Nguyễn Thị Kim Phụng - nguyên Phó thống đốc NHNN Việt Nam).

Tôi được chuyển qua làm nhiệm vụ quản lý kho, quỹ của 2 loại tiền, tiền đô la Mỹ (gọi tiền A), tiền ngụy Sài Gòn (gọi tiền Z). Nguồn thu tiền A là nguồn quan trọng nhất, từ miền Bắc chuyển vào do Khu V trực tiếp quản lý, thu – chi theo lệnh của Khu V. Nguồn tiền Z do chế biến từ tiền A ra tiền Z tại các cửa khẩu của ta do ta tổ chức móc nối bà con sống trong vùng địch kiểm soát thực hiện hoàn toàn bí mật ở tất cả các huyện đồng bằng vào đến tận thị xã Tuy Hòa (nay là TP. Tuy Hòa).

Nhờ đó đảm bảo chi tiêu cho nhu cầu của tỉnh Phú Yên mà còn chi viện trực tiếp cho tỉnh Khánh Hòa và tỉnh Đắk Lắk.

Lúc bấy giờ tôi chia tiền cho kho A và kho Z làm 2 loại: loại kho dự trữ và quỹ hoạt động, cũng phải có 2 người cùng làm, cùng biết nơi cất giấu kho tiền (mục đích của việc làm này đề phòng rủi ro có người hy sinh, người còn lại tiếp tục công tác bình thường).

Ban đầu cùng cộng tác với tôi có bác Phạm Quang, sau bác quá già sức yếu tỉnh cho đi an dưỡng, thay vào đó là anh Nguyễn Anh Sung nhưng công tác một thời gian sức khỏe yếu, đi lại xuyên rừng già đến nơi cất giấu tiền quá khó khăn, cấp trên lại cho anh Sung ra Bắc chữa bệnh, do đó tôi vẫn một mình làm kho ngầm cất giấu bảo quản an toàn tuyệt đối tài sản, thực hiện thu – chi kiểm đếm hàng trăm ngàn USD, hàng tỷ bạc Sài Gòn và hàng chục ký vàng dự trữ theo lệnh của Khu V, chưa xảy ra một lần thất thoát mất mát tiền bạc, vàng trong kho ngầm cho đến khi miền Nam hoàn toàn giải phóng.

Đến cuối tháng 5/1975, tôi có dịp trở lại khu Cà Lúi, suối Ché, Phước Tân, Trung Trinh (khu 5 nhà) Tân Lương vùng căn cứ kháng chiến của tỉnh Phú Yên, chào tạm biệt bà con đồng bào dân tộc đã đùm bọc che chở tôi suốt từ ngày vào Nam đến ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, tôi cũng không quên ghé thăm và chào “vĩnh biệt” những chiếc hầm bí mật làm kho ngầm giấu tiền, kiên cường gan góc bám trụ trong lòng đất.

Những chiếc thùng đạn đại liên bền bỉ nằm giấu mình trong lòng đất như những người bạn thân thương, tri kỷ, thách thức với mưa to, gió lớn, lũ quét với mối, với mọt làm vỏ che chắn bên ngoài, không để ẩm ướt mối xông cắn phá tiền bạc tài sản của cách mạng trong lòng đất mà lòng tôi ngổn ngang những suy tư buồn vui lẫn lộn.

Cuộc kháng chiến thần thánh chống đế quốc Mỹ xâm lược đã giành thắng lợi hoàn toàn. Cán bộ công nhân viên chức của Ban Tài - Mậu nói chung, Tiểu ban Ngân - Tín nói riêng, của toàn hệ thống, không có những chiến công lừng lẫy, oai hùng vang dội.

Không có người anh hùng lập nên những chiến tích vẻ vang được Đảng và Nhà nước tôn vinh những danh hiệu cao quý nhưng họ đã chiến đấu và giành chiến thắng cho một cách thầm lặng trong việc bảo vệ tài sản, tiền bạc cung cấp kịp thời cho nhu cầu từng giai đoạn của cách mạng trong những điều kiện ác liệt của chiến tranh chống đế quốc Mỹ xâm lược, chống đỡ với thiên nhiên trong mọi hoàn cảnh nắng, mưa, bão, lũ ở cảnh núi rừng, góp những chiến công nho nhỏ vào chiến công vĩ đại của dân tộc Việt Nam Anh hùng.

Trần Tân Luân